پیشینه
تستوسترون یک هورمون مردانه حیاتی است. این درمان معمولا در مردانی با سطوح پائین تستوسترون استفاده می‌شود که دچار مشکلات نعوظ هستند. با این حال، مشخص نیست که این درمان چقدر موثر است و آیا تاثیرات مضر ناخواسته (عوارض جانبی)، به ویژه بر سلامت قلب، به همراه دارد یا خیر.
پیام‌های کلیدی
درمان جایگزینی تستوسترون در کوتاه‌مدت، تاثیر کمی بر عملکرد نعوظ، کیفیت زندگی جنسی، و مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی، با عوارض جانبی اندک دارد.
تاثیرات طولانی‌مدت این درمان بر عملکرد نعوظ نامشخص است، و اطلاعاتی در مورد کیفیت زندگی جنسی و مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی در طولانی‌مدت وجود ندارد.
این یافته‌ها می‌توانند دستورالعمل‌های بالینی و تصمیمات مراقبت سلامت آینده را هدایت کنند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم تاثیرات درمان جایگزینی تستوسترون را بر مردان مبتلا به مشکلات نعوظ بدانیم.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
یک جست‌وجوی جامع را برای یافتن مطالعاتی انجام دادیم که شامل مردانی با سطوح پائین تستوسترون بودند. این مطالعات تاثیرات تستوسترون را با دارونما (placebo) یا داروهای دیگر با هدف بهبود نعوظ مقایسه کردند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما 43 مطالعه را با 11,419 شرکت‌کننده وارد کردیم که تستوسترون را با دارونما مقایسه کردند، اما همچنین مطالعاتی را در نظر داشتیم که با مهارکننده‌های فسفودی‌استراز 5 (گروهی از داروها برای بهبود نعوظ) مقایسه شدند. همچنین مطالعاتی را پیدا کردیم که در آنها هر دو گروه (تستوسترون و دارونما) مهارکننده‌های فسفودی‌استراز 5 را دریافت کردند.
نتایج اصلی
تستوسترون در مقایسه با دارونما در کوتاه‌مدت، تغییرات جزئی در عملکرد نعوظ، کیفیت زندگی جنسی، و مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی نشان می‌دهد.
هنگامی که فقط به مطالعاتی با روش‌های انجام قوی نگاه کردیم، نتایج ثابت ماندند: تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر عملکرد نعوظ و کیفیت زندگی جنسی دیده شد. داده‌ها نشان می‌دهند که مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی نیز بعید است که به‌طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار گیرد.
با این حال، در طولانی‌مدت، عدم قطعیت قابل توجهی در مورد تاثیرات درمان جایگزینی تستوسترون بر اختلال نعوظ وجود دارد. متاسفانه، هیچ مطالعه‌ای اطلاعاتی را در مورد کیفیت زندگی جنسی یا پیامدهای مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی در طولانی‌مدت ارائه نکرد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
قطعیت شواهد برای اکثر پیامدهای کوتاه‌مدت متوسط است، به این معنی که نسبتا مطمئن هستیم نتیجه به دست آمده احتمالا نزدیک به تاثیر واقعی مداخله است. برای پیامدهای طولانی‌مدت، به دلیل فقدان شواهدی قوی، اطمینان بسیار محدودی داریم و انجام تحقیقات بیشتر ممکن است این نتایج را تغییر دهند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
اطلاعات تا 29 آگوست 2023 به‌روز است.
TRT در مقایسه با دارونما در کوتاه‌مدت، احتمالا تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر عملکرد نعوظ، کیفیت زندگی جنسی، یا مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی دارد. به دلیل بروز عوارض جانبی، رویدادهای مرتبط با پروستات، یا LUTS، احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در خروج از درمان ایجاد می‌شود. در مورد تاثیرات TRT در مقایسه با دارونما بر عملکرد نعوظ در طولانی‌مدت، بسیار نامطمئن هستیم؛ ما اطلاعاتی را در مورد تاثیرات آن بر کیفیت زندگی جنسی یا مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی پیدا نکردیم.
قطعیت شواهد از متوسط (که نشان می‌دهد ما مطمئن هستیم که اندازه تاثیرگذاری (effect size) مداخله احتمالا نزدیک به تاثیر واقعی است) تا خیلی پائین (که نشان می‌دهد تاثیر واقعی احتمالا تفاوت اساسی دارد) متغیر بود. یافته‌های این مرور باید به هدایت دستورالعمل‌های بالینی آینده و تصمیم‌گیری بالینی در محل مراقبت کمک کنند.
دستورالعمل‌های بالینی، درمان جایگزینی تستوسترون (testosterone replacement therapy; TRT) را برای مردان مبتلا به اختلال عملکرد جنسی و کمبود تستوسترون توصیه می‌کنند. با این حال، TRT معمولا در مردان بدون کمبود تستوسترون نیز تجویز می‌شود و کارآزمایی‌های موجود اغلب سطوح تستوسترون شرکت‌کنندگان یا نشانه‌های مرتبط با تستوسترون را به وضوح گزارش نمی‌کنند. این مرور مزایا و مضرات بالقوه TRT را در مردانی که با شکایت از اختلال عملکرد جنسی مراجعه می‌کنند، ارزیابی می‌کند.
ارزیابی تاثیرات درمان جایگزینی تستوسترون در مقایسه با دارونما (placebo) یا دیگر درمان‌های دارویی در مردان مبتلا به اختلال عملکرد جنسی.
ما یک جست‌وجوی جامع را در CENTRAL (کتابخانه کاکرین)، MEDLINE؛ EMBASE، و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی ClinicalTrials.gov و پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت، بدون محدودیت در زبان نگارش مقاله یا وضعیت انتشار، تا 29 آگوست 2023 انجام دادیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) را در مردان (40 سال یا بالاتر) مبتلا به اختلال عملکرد جنسی وارد کردیم. مردان مبتلا به هیپوگنادیسم (hypogonadism) اولیه یا ثانویه را حذف کردیم. تستوسترون یا تستوسترون به علاوه مهارکننده‌های فسفودی‌استراز-5 (PDEI5I) را با دارونما یا PDE5I به تنهایی مقایسه کردیم.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم متون علمی را غربالگری کرده، خطر سوگیری را ارزیابی کرده، داده‌ها را استخراج کرده، و قطعیت شواهد (certainty of evidence; CoE) را بر اساس رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) با استفاده از یک رویکرد حداقلی زمینه‌ای رتبه‌بندی کردند. آنالیز‌های آماری را با استفاده از مدل اثرات تصادفی (random-effects model) انجام داده و آنها را بر اساس روش‌شناسی (methodology) استاندارد کاکرین تفسیر کردیم. . پیامدهای اولیه از پیش تعریف شده عبارت بودند از: اختلال نعوظ بر اساس گزارش بیمار و ارزیابی آن توسط یک ابزار معتبر، ارزیابی کیفیت زندگی جنسی توسط یک ابزار معتبر، و مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی. پیامدهای ثانویه، ترک درمان به دلیل عوارض جانبی، رویدادهای مرتبط با پروستات، و نشانه‌های دستگاه ادراری تحتانی (lower urinary tract symptoms; LUTS) بودند. میان پیامدهای کوتاه‌مدت (تا 12 ماه) و طولانی‌مدت (> 12 ماه) تمایز قائل شدیم.
ما 43 مطالعه را با 11,419 شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده در طول سه مقایسه شناسایی کردیم: تستوسترون در مقابل دارونما، تستوسترون در مقابل PDE5I، و تستوسترون به علاوه PDE5I در مقابل PDE5I به تنهایی. این چکیده بر مرتبط‌ترین مقایسه تستوسترون در مقابل دارونما تمرکز دارد.
تستوسترون در مقابل دارونما (تا 12 ماه)
بر اساس آنالیز حساسیت (sensitivity) با حضور مطالعاتی با خطر پائین سوگیری، و آنالیز داده‌های ترکیبی از ابزار شاخص بین‌المللی عملکرد نعوظ (International Index of Erectile Function; IIEF-EF) و ابزار IIEF-5، رویکرد TRT احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در عملکرد نعوظ ارزیابی‌شده با IIEF-EF (تفاوت میانگین (MD): 2.37؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.67 تا 3.08؛ I² = 0%؛ 6 RCT؛ 2016 شرکت‌کننده؛ CoE متوسط) در یک مقیاس 6 تا 30 می‌شود که مقادیر بزرگتر نشان‌دهنده عملکرد بهتر نعوظ است. ما حداقل تفاوت بالینی مهم (minimal clinically important difference; MCID) را بیشتر یا مساوی 4 در نظر گرفتیم. TRT احتمالا منجر به تغییری اندک یا عدم تغییر در کیفیت زندگی جنسی می‌شود که با مقیاس نشانه‌های مردان سالخورده (Aging Males' Symptoms) (MD: -2.31؛ 95% CI؛ 3.63- تا 1.00-؛ I² = 0%؛ 5 RCT؛ 1030 شرکت‌کننده؛ CoE متوسط) در مقیاسی از 17 تا 85 ارزیابی شد که مقادیر بزرگتر نشان‌دهنده کیفیت زندگی جنسی بدتر است. ما MCID را بزرگتر یا مساوی 10 فرض کردیم. TRT همچنین به احتمال زیاد باعث تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در مرگ‌ومیر یا مورتالیتی قلبی‌عروقی می‌شود (خطر نسبی (RR): 0.83؛ 95% CI؛ 0.21 تا 3.26؛ I² = 0%؛ 10 RCT؛ 3525 شرکت‌کننده، CoE متوسط). بر اساس دو مورد مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی در گروه دارونما و MCID فرضی 3%، این عدد به معنای عدم وقوع مرگ‌ومیر بیشتر در هر 1000 مرد است (95% CI؛ 1 مورد کمتر تا 4 مورد بیشتر). TRT همچنین احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در خروج از گروه درمان ناشی از بروز عوارض جانبی، رویدادهای مرتبط با پروستات، یا LUTS ایجاد می‌کند.
تستوسترون در مقابل دارونما (پس از 12 ماه)
ما در مورد تاثیرات طولانی‌‌مدت‌تر TRT بر اختلال نعوظ، ارزیابی‌شده با IIEF-EF، بسیار نامطمئن هستیم (MD: 4.20؛ 95% CI؛ 2.03- تا 10.43؛ 1 مطالعه، 42 شرکت‌کننده، CoE بسیار پائین). مطالعاتی را در مورد کیفیت زندگی جنسی یا مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی پیدا نکردیم. در مورد تاثیر تستوسترون بر خروج از درمان به دلیل عوارض جانبی بسیار نامطمئن هستیم. ما هیچ مطالعه‌ای را در مورد رویدادهای مرتبط با پروستات یا LUTS پیدا نکردیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.