پیام‌های کلیدی
– اوکرلیزوماب (ocrelizumab) دارویی است که اخیرا برای درمان افراد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis; MS) تائید شده است. در MS عودکننده-فروکش‌کننده (شرایطی که در آن نشانه‌های بیماری در بیماران شعله‌ور می‌شود)، اوکرلیزوماب در مقایسه با اینترفرون بتا-1a (یک درمان استاندارد برای MS) احتمالا شعله‌ور شدن نشانه‌ها را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد، ممکن است به‌طور قابل‌توجهی بدتر شدن نشانه‌ها را کم کند، و احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تاثیرات ناخواسته، در مدت 96 هفته پس از شروع درمان ایجاد می‌کند.
- اوکرلیزوماب در مقایسه با دارونما (placebo) (داروی ساختگی) پس از 120 هفته درمان MS پیشرونده اولیه (که نشانه‌های افراد به تدریج بدتر می‌شود)، ممکن است روند بدتر شدن نشانه‌ها را کاهش دهد. اوکرلیزوماب احتمالا تاثیرات ناخواسته را افزایش می‌دهد، اما تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تعداد تاثیرات ناخواسته جدی ایجاد می‌کند.
- به انجام مطالعات بیشتر و با طراحی بهتر برای تست اثربخشی اوکرلیزوماب و اندازه‌گیری تاثیرات ناخواسته آن نیاز داریم.
مالتیپل اسکلروزیس (MS) چیست؟
MS وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به اعصاب مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) حمله می‌کند. این آسیب از انتقال پیام‌ها از سیستم عصبی مرکزی به دیگر قسمت‌های بدن جلوگیری می‌کند. این وضعیت باعث وقوع طیف وسیعی از نشانه‌های بالقوه از سوزن سوزن شدن تا مشکلاتی در حفظ تعادل و راه رفتن می‌شود.
چندین نوع MS وجود دارد. در MS عودکننده-فروکش‌کننده، افراد دچار «شعله‌ور شدن» بیماری و به دنبال آن دوره‌هایی از بهبودی می‌شوند. در MS پیشرونده اولیه، نشانه‌های بیماری در افراد به تدریج و به مرور زمان بدتر می‌شود.
اوکرلیزوماب چیست؟
اوکرلیزوماب (ocrelizumab) دارویی است که اخیرا برای درمان MS عودکننده-فروکش‌کننده و MS پیشرونده اولیه تائید شده است. این یک درمان اصلاح‌کننده بیماری است، نوعی دارو که نشانه‌های زمینه‌ای MS را درمان می‌کند. اوکرلیزوماب گلبول‌های سفید خون را در سیستم ایمنی بدن مورد هدف قرار می‌دهد. این دارو به نوعی از این سلول‌ها به نام سلولهای B چسبیده و حمله آنها را به سیستم عصبی مرکزی متوقف می‌کند. از سوی دیگر، از التهاب و آسیب عصبی پیشگیری می‌کند، تعداد و شدت عودها را کاهش می‌دهد و روند بدتر شدن نشانه‌ها را آهسته‌تر می‌دهد.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
می‌خواستیم بدانیم که اوکرلیزوماب از هر داروی دیگر یا از دارونما در افراد مبتلا به MS عودکننده-فروکش‌کننده و MS پیشرونده اولیه موثرتر است یا خیر.
هدف مورد نظر، تعداد وقوع موارد زیر در افراد بود:
- شعله‌ور شدن نشانه‌های بیماری؛
- بدتر شدن نشانه‌های بیماری؛
- بروز عوارض جانبی؛ و
- قطع درمان به دلیل بروز عوارض جانبی.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردیم که اوکرلیزوماب را در مقابل هر داروی دیگر یا دارونما برای افرادی که تشخیص تائید شده MS عودکننده-فروکش‌کننده یا MS پیشرونده اولیه داشتند، مقایسه کردند. افراد مورد مطالعه ممکن بود از هر سن یا جنسیتی باشند، ممکن بود نشانه‌های خفیف یا شدید داشته و ممکن بود برای مدت زمان طولانی مبتلا به MS بوده باشند.
نتایج آنها را مقایسه و خلاصه کرده، و سطح اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
چهار مطالعه را با 2551 فرد مبتلا به MS یافتیم. بزرگ‌ترین مطالعه شامل 732 نفر، و کوچک‌ترین آنها در برگیرنده 163 نفر بود. این مطالعات در کشورهای سراسر جهان، اما بیشتر در ایالات متحده آمریکا، انجام شدند. یک مطالعه به مدت 24 هفته؛ دو مطالعه به مدت 96 هفته؛ و یک مطالعه حداقل 120 هفته به طول انجامیدند. شرکت‌های داروسازی چهار مطالعه را از نظر مالی حمایت کردند.
سه مطالعه اوکرلیزوماب را با اینترفرون بتا-1a در افراد مبتلا به MS عودکننده-فروکش‌کننده مقایسه کردند. اینترفرون بتا-1a نوع قدیمی‌تر درمان اصلاح‌کننده بیماری است. یک مطالعه اوکرلیزوماب را با دارونما برای افراد مبتلا به MS پیشرونده اولیه مقایسه کرد.
نتایج اصلی
اوکرلیزوماب در مقایسه با اینترفرون بتا-1a در افراد مبتلا به MS عودکننده-فروکش‌کننده، پس از 96 هفته درمان:
- احتمالا تعداد افرادی را که بیماری‌شان شعله‌ور شده به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد؛
- ممکن است تعداد افرادی را که نشانه‌های‌شان بدتر شده، به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد؛
- شاید تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عوارض جانبی ایجاد کند؛ و
- ممکن است تعداد افرادی را که به دلیل عوارض جانبی درمان را قطع کرده‌اند، به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
اوکرلیزوماب در مقایسه با دارونما برای افراد مبتلا به MS پیشرونده اولیه پس از 120 هفته درمان:
- ممکن است تعداد افرادی را که نشانه‌های‌شان بدتر شده، کاهش دهد؛
- احتمالا عوارض جانبی را افزایش می‌دهد؛ و
- ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تعداد عوارض جانبی جدی و تعداد افرادی که به دلیل تاثیرات ناخواسته درمان را قطع کردند، ایجاد کند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد ما به این نتایج به دلایل مختلفی در سطح متوسط تا پائین است. اول، افراد به‌طور نابرابری از مطالعه خارج شدند، به این معنی که افراد دریافت‌کننده یک درمان بیشتر از دریافت‌کنندگان درمان دیگر بودند. دوم، اطلاعات کافی در مورد برخی از پیامدهای مورد نظر مطالعه وجود نداشت تا به ما امکان نتیجه‌گیری را برای پیامدها بدهد، اطلاعات کافی نیز در دسترس نبود تا بتوانیم به نتایج اطمینان داشته باشیم. در نهایت، تغییر نشانه‌های قابل مشاهده در اسکن‌ها ممکن است به دلایلی غیر از پیشرفت بیماری رخ داده باشند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 8 اکتبر 2021 به‌روز است.
برای افراد مبتلا به RRMS، اوکرلیزوماب در مقایسه با اینترفرون بتا-1a در هفته 96 احتمالا منجر به کاهش زیادی در نرخ عود و تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در عوارض جانبی می‌شود (شواهد با قطعیت متوسط). اوکرلیزوماب ممکن است منجر به کاهش زیادی در پیشرفت ناتوانی، قطع درمان به دلیل عوارض جانبی، تعداد شرکت‌کنندگان با ضایعات T1 با جذب گادولینیوم در MRI، و تعداد شرکت‌کنندگان با ضایعات جدید یا بزرگ T2-hyperintense در MRI شود و ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در عوارض جانبی جدی شود (شواهد با قطعیت پائین).
برای افراد مبتلا به PPMS، اوکرلیزوماب در مقایسه با دارونما در مدت زمان حداقل 120 هفته احتمالا منجر به نرخ بالاتری از عوارض جانبی می‌شود (شواهد با قطعیت متوسط). اوکرلیزوماب ممکن است منجر به کاهش در پیشرفت ناتوانی و تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در عوارض جانبی جدی و قطع درمان ناشی از بروز عوارض جانبی شود (شواهد با قطعیت پائین).
اوکرلیزوماب از نظر بالینی به خوبی تحمل شد؛ شایع‌ترین عوارض جانبی شامل واکنش‌های مربوط به اینفیوژن و نازوفارنژیت، و عفونت‌های دستگاه ادراری و دستگاه تنفسی فوقانی بود.
اوکرلیزوماب (ocrelizumab) یک آنتی‌بادی مونوکلونال آنتی-CD20 انسانی است که برای درمان مالتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis; MS) توسعه یافته است. این دارو در مارچ 2017 توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای استفاده در بزرگسالان مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس عودکننده-فروکش‌کننده (relapsing-remitting multiple sclerosis; RRMS) و مالتیپل اسکلروزیس پیشرونده اولیه (primary progressive multiple sclerosis; PPMS) تائید شد. اوکرلیزوماب تنها درمان اصلاح‌کننده بیماری (disease-modifying therapy; DMT) تائید شده برای PPMS است. در نوامبر 2017، آژانس دارویی اروپا (EMA) نیز اوکرلیزوماب را به عنوان اولین دارو برای افراد مبتلا به PPMS اولیه تائید کرد. بنابراین، ارزیابی مزایا، مضرات و تحمل‌پذیری اوکرلیزوماب در افراد مبتلا به MS مهم است.
ارزیابی مزایا، مضرات و تحمل‌پذیری اوکرلیزوماب در افراد مبتلا به RRMS و PPMS.
MEDLINE؛ Embase؛ CENTRAL؛ و دو پایگاه ثبت کارآزمایی‌ها را در 8 اکتبر 2021 جست‌وجو کردیم. فهرست منابع را غربالگری کرده، با کارشناسان، و نویسندگان اصلی مطالعات تماس گرفتیم.
تمامی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) شامل بزرگسالان مبتلا به RRMS یا PPMS بر اساس معیارهای McDonald، که به مقایسه اوکرلیزوماب به‌تنهایی یا همراه با داروهای دیگر، در دوز تائید شده 600 میلی‌گرم در 24 هفته برای هر مدت زمانی، در برابر دارونما (placebo) یا هر درمان دارویی فعال دیگر پرداختند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی مورد نظر کاکرین استفاده کردیم.
چهار RCT معیار انتخاب ما را داشتند. جمعیت کلی شامل 2551 شرکت‌کننده بود؛ 1370 فرد تحت درمان با اوکرلیزوماب 600 میلی‌گرمی و 1181 فرد در گروه کنترل. میان گروه کنترل، 298 شرکت‌کننده دارونما و 883 شرکت‌کننده اینترفرون بتا-1a دریافت کردند. طول دوره درمان در یک مطالعه 24 هفته، در دو مطالعه 96 هفته، و در یک مطالعه حداقل 120 هفته بود. یک مطالعه برای پنهانسازی تخصیص و کورسازی شرکت‌کنندگان و پرسنل پُر-خطر بود؛ هر چهار مطالعه در معرض خطر بالای سوگیری (bias) برای داده‌های پیامد ناقص قرار داشتند.
برای RRMS، اوکرلیزوماب در مقایسه با اینترفرون بتا-1a با موارد زیر همراه بود: 1. نرخ عود کمتر (خطر نسبی (RR): 0.61؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.52 تا 0.73؛ 2 مطالعه، 1656 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)؛ 2. تعداد کمتر شرکت‌کنندگان با پیشرفت ناتوانی (نسبت خطر (HR): 0.60؛ 95% CI؛ 0.43 تا 0.84؛ 2 مطالعه، 1656 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین)؛ 3. تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد شرکت‌کنندگان دچار هر گونه عارضه جانبی (RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.96 تا 1.04؛ 2 مطالعه، 1651 شرکت کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)؛ 4. تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد شرکت‌کنندگان دچار هر گونه عارضه جانبی جدی (RR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.57 تا 1.11؛ 2 مطالعه، 1651 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ 5. تعداد کمتر شرکت‌کنندگانی که به دلیل عوارض جانبی درمان را قطع کردند (RR: 0.58؛ 95% CI؛ 0.37 تا 0.91؛ 2 مطالعه، 1651 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ 6. تعداد کمتر شرکت‌کنندگان با ضایعات T1 با جذب گادولینیوم در تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (magnetic resonance imaging; MRI) (RR: 0.27؛ 95% CI؛ 0.22 تا 0.35؛ 2 مطالعه، 1656 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ 7. تعداد کمتر شرکت‌کنندگان با ضایعات جدید یا بزرگ T2-hyperintense در MRI (RR: 0.63؛ 95% CI؛ 0.57 تا 0.69؛ 2 مطالعه، 1656 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) در هفته 96.
برای PPMS، اوکرلیزوماب در مقایسه با دارونما با موارد زیر همراه بود: 1. تعداد کمتر شرکت‌کنندگان با پیشرفت ناتوانی (HR: 0.75؛ 95% CI؛ 0.58 تا 0.98؛ 1 مطالعه، 731 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ 2. تعداد بیشتر شرکت‌کنندگان دچار هر گونه عوارض جانبی (RR: 1.06؛ 95% CI؛ 1.01 تا 1.11؛ 1 مطالعه، 725 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)؛ 3. تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد شرکت‌کنندگان دچار هر گونه عارضه جانبی جدی (RR: 0.92؛ 95% CI؛ 0.68 تا 1.23؛ 1 مطالعه، 725 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ 4. تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد شرکت‌کنندگانی که به دلیل عوارض جانبی درمان را قطع کردند (RR: 1.23؛ 95% CI؛ 0.55 تا 2.75؛ 1 مطالعه، 725 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) در مدت زمان حداقل 120 هفته. هیچ داده‌ای در مورد تعداد شرکت‌کنندگان با ضایعات T1 با جذب گادولینیوم در MRI و تعداد شرکت‌کنندگان با ضایعات جدید یا بزرگ T2-hyperintense در MRI وجود نداشت.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.