پیام‌های کلیدی
• به‌طور کلی، هر دو نوع تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) با فرکانس بالا و فرکانس پائین در مقایسه با دارونما (درمان ساختگی) یا عدم درمان ممکن است درد را کاهش دهد.
• ما در مورد تاثیرات TENS فرکانس بالا در مقایسه با TENS فرکانس پائین، تاثیرات TENS فرکانس بالا و پائین در مقایسه با درمان‌های دیگر (طب فشاری، استامینوفن، درمان جریان تداخلی)، و عوارض ناخواسته مطمئن نیستیم.
• مطالعات آتی باید عوارض ناخواسته، و همچنین اثربخشی TENS را بر نیاز به استفاده از مسکّن‌های بیشتر، محدودیت در فعالیت‌های روزانه به دلیل درد، و کیفیت زندگی بررسی کنند. مطالعات باید زنان بیشتری را وارد کرده و از روش‌های قوی استفاده کنند.
درد قاعدگی چیست؟
درد قاعدگی عبارت است از گرفتگی در رحم و درد یا درد مداوم در قسمت پائین معده و کمر و پاها. این وضعیت معمولا در آغاز یک دوره ماهانه (قاعدگی) رخ می‌دهد، و در زنان و دختران در سنین باروری بسیار شایع است. بسیاری از زنان از مسکّن‌های بدون نیاز به نسخه، مانند ایبوپروفن و استامینوفن (پاراستامول) استفاده می‌کنند. با این حال، برخی از زنان به دلیل عوارض ناخواسته یا دیگر مشکلات سلامت نمی‌توانند از این داروها استفاده کنند.
TENS (تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست) چیست و چگونه ممکن است کمک کند؟
دستگاه TENS یک دستگاه کوچک، و قابل حمل با پد (الکترود) است که روی منبع درد به پوست می‌چسبد. این دستگاه معمولا توسط خود زنان، در منزل، زمانی که درد آغاز می‌شود، به کار می‌رود. دستگاه، جریان الکتریکی کمی را از طریق پوست به ناحیه آسیب‌دیده ارسال می‌کند، که ممکن است باعث ایجاد احساس سوزن‌سوزن شدن شود. TENS گرفتگی یا درد را متوقف نمی‌کند، اما تصور می‌شود که جریان، سیگنال‌های درد را از اعصاب به مغز مسدود می‌کند، که باعث کاهش احساس درد می‌شود. TENS ممکن است به بدن در تولید «اندورفین‌ها (endorphin)» که مسکّن‌های طبیعی بدن هستند، کمک کند. TENS ارزان‌قیمت بوده و ممکن است عوارض ناخواسته کمتری نسبت به داروها داشته باشد. عوارض ناخواسته شامل قرمزی خفیف یا تحریک پوست اطراف الکترودها است. از سوی دیگر، می‌توان فرکانس و قدرت جریان الکتریکی را تغییر داد که به عنوان TENS فرکانس بالا یا TENS فرکانس پائین توصیف می‌شود.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که TENS می‌تواند درد قاعدگی را بدون ایجاد عوارض ناخواسته تسکین دهد یا خیر. ما فقط به تاثیرات TENS بر زنانی که درد آنها ناشی از قاعدگی بود، علاقه‌مند بودیم، نه به دلیل هیچ بیماری دیگری. ما خواستیم بدانیم که TENS فرکانس بالا موثرتر از TENS فرکانس پائین بود، و اینکه TENS از درمان دارونما (placebo) (ساختگی) یا عدم درمان، یا درمان‌های دیگر برای درد قاعدگی، موثرتر بود یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال مطالعاتی بودیم که TENS فرکانس بالا یا پائین را در مقایسه با دارونما یا عدم درمان، یا درمان دیگر، بررسی کردند. مطالعات می‌توانستند در هر نقطه‌ای از جهان انجام شده باشند، به شرطی که شامل زنان و دختران مبتلا به درد قاعدگی بودند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
برای این مرور، 20 مطالعه را با 585 زن مبتلا به درد قاعدگی وارد کردیم. مطالعات بین سال‌های 1985 و 2019 منتشر شدند. آنها بیشتر در برزیل، ایالات متحده آمریکا و سوئد، و در کره جنوبی، ژاپن، ایران، نروژ، ترکیه، تایوان و هند انجام شدند.
• TENS فرکانس بالا در مقایسه با دارونما یا عدم درمان
ممکن است درد را کاهش دهد (10 مطالعه، 345 زن) اما نمی‌دانیم که تفاوتی در عوارض ناخواسته وجود داشته باشد (3 مطالعه، 146 زن).
• TENS فرکانس پائین در مقایسه با دارونما یا عدم درمان
نیز ممکن است درد را کاهش دهد (3 مطالعه، 645 زن). هیچ مطالعه‌ای عوارض ناخواسته را گزارش نکردند.
• TENS فرکانس بالا در مقایسه با TENS فرکانس پائین:
ما نمی‌دانیم کدامیک تاثیر بیشتری بر درد دارد (3 مطالعه، 54 زن). یک مطالعه گزارش داد که هیچ عارضه ناخواسته‌ای رخ نداد.
• TENS فرکانس بالا در مقایسه با درمان‌های دیگر:
تنها درمان‌های دیگری را که پیدا کردیم، طب فشاری (1 مطالعه، 18 زن)، استامینوفن (پاراستامول) (1 مطالعه، 20 زن) و «درمان جریان تداخلی» بود که مشابه TENS است، اما با جریان الکتریکی قوی‌تر (2 مطالعه، 62 زن). ما نمی‌دانیم که تفاوتی میان TENS فرکانس بالا و این درمان‌ها وجود داشته باشد. ممکن است هیچ تفاوتی در عوارض جانبی وجود نداشته باشد.
• TENS فرکانس پائین در مقایسه با درمان‌های دیگر
: تنها درمان دیگری که یافتیم، استامینوفن بود (1 مطالعه، 20 زن). ما نمی‌دانیم که تفاوتی میان این دو درمان وجود داشت یا خیر. هیچ مطالعه‌ای عوارض ناخواسته را گزارش نکردند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
به‌طور کلی، اعتماد ما به شواهد در سطح پائین تا بسیار پائین قرار داشت. این عمدتا به این دلیل بود که ما تعداد کمی از مطالعات را پیدا کردیم، و آنها بسیاری از زنان را وارد نکردند. به ویژه آنکه، عوارض ناخواسته در اکثر مطالعات ضعیف گزارش شدند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
این مطالعه جدید جایگزین مرور منتشرشده در سال 2009 می‌شود. شواهد تا اپریل 2024 به‌روز است.
TENS فرکانس بالا و TENS فرکانس پائین در مقایسه با دارونما یا عدم درمان ممکن است درد را کاهش دهد. قطعیت شواهد را به دلیل خطر سوگیری، کاهش دادیم. RCTهای آتی باید بیشتر بر پیامدهای ثانویه این مرور متمرکز شوند (مثلا نیاز به مسکّن‌های بیشتر، محدودیت در فعالیت‌های روزانه، یا کیفیت زندگی مرتبط با سلامت) و باید طوری طراحی شوند تا از خطر سوگیری اطمینان حاصل شود.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (transcutaneous electrical nerve stimulation; TENS) یک درمان غیردارویی است که با انتقال جریان‌های الکتریکی از طریق الکترودهای متصل به پوست در محل درد عمل می‌کند. این روش می‌تواند جایگزینی برای درمان‌های دارویی باشد. مکانیسم اثر TENS برای تسکین درد مرتبط است با مهار انتقال محرک‌های دردناک، آزادسازی اوپیوئیدهای درون‌زا، و کاهش ایسکمی عضلانی رحم. اگرچه TENS برای دیسمنوره اولیه (primary dysmenorrhoea; PD)؛ درد قاعدگی یا کرامپ‌های قاعدگی)، استفاده شده، شواهد موجود مبنی بر اثربخشی و بی‌خطری (safety) آن با فرکانس بالا، TENS فرکانس پائین، یا درمان‌های دیگر PD محدود است.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) در مقایسه با دارونما (placebo)، عدم درمان، و درمان‌های دیگر برای دیسمنوره اولیه (PD).
ما پایگاه ثبت تخصصی کارآزمایی‌های کنترل‌شده گروه زنان و باروری در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO؛ AMED؛ CINAHL، و بانک‌های اطلاعاتی زبان کره‌ای و چینی را تا 9 اپریل 2024 جست‌وجو کردیم. همچنین کارآزمایی‌های در حال انجام را در پایگاه ثبت کارآزمایی‌ها و فهرست منابع مطالعات مرتبط را برای یافتن کارآزمایی‌های بیشتر جست‌وجو کردیم. محدودیت‌ها برای زبان نگارش مقاله اعمال نشدند.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که شامل زنان (12 تا 49 سال) مبتلا به PD بودند. کارآزمایی‌های واردشده به مقایسه TENS فرکانس پائین یا TENS فرکانس بالا با TENS دیگر، دارونما (placebo) یا درمان‌های دیگر پرداختند.
چهار نویسنده مرور کارآزمایی‌ها را غربالگری کرده، داده‌ها را طبق پروتکل استخراج کرده، خطر سوگیری (bias) را با استفاده از RoB 2 ارزیابی کرده، و قطعیت شواهد را برای همه مقایسه‌های مرور و پیامدهای اولیه (یعنی تسکین درد و عوارض جانبی) با استفاده از رویکرد روش درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) ارزیابی کردند.
این مرور جایگزین مرور فعلی می‌شود، که در سال 2009 منتشر شد. ما 20 RCT را شامل 585 زن تصادفی‌سازی شده به گروه‌های TENS فرکانس بالا، TENS فرکانس پائین، دارونما یا عدم درمان، یا درمان‌های دیگر وارد کردیم.
ما پنج مقایسه را وارد کردیم: TENS فرکانس بالا در مقابل دارونما یا عدم درمان، TENS فرکانس پائین در مقابل دارونما یا عدم درمان، TENS فرکانس بالا در مقابل TENS فرکانس پائین، TENS فرکانس بالا در مقابل درمان‌های دیگر، و TENS فرکانس پائین در مقابل درمان‌های دیگر.
TENS فرکانس بالا در مقابل دارونما یا عدم درمان
TENS فرکانس بالا در مقایسه با دارونما یا عدم درمان ممکن است درد را کاهش دهد (تفاوت میانگین (MD): 1.39-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.51- تا 0.28-؛ 10 RCT؛ 345 زن؛ شواهد با قطعیت پائین؛ I 2 = 88%. دو مورد از سه RCT هیچ عارضه نامطلوبی را گزارش نکردند و از این رو، قادر به تخمین تاثیر TENS فرکانس بالا بر عوارض جانبی نبودیم.
TENS فرکانس پائین در مقابل دارونما یا عدم درمان
TENS فرکانس پائین در مقایسه با دارونما یا عدم درمان ممکن است درد را کاهش دهد (MD: -2.04؛ 95% CI؛ 2.95- تا 1.14-؛ 3 RCT؛ 645 زن؛ شواهد با قطعیت پائین؛ I 2 = 0%). هیچ یک از کارآزمایی‌ها عوارض جانبی را برای این مقایسه گزارش نکردند.
TENS فرکانس بالا در مقابل TENS فرکانس پائین
مشخص نیست که TENS فرکانس بالا در مقایسه با TENS فرکانس پائین تاثیری بر تسکین درد داشت یا خیر (MD: 0.89؛ 95% CI؛ 0.19- تا 1.96؛ 3 RCT؛ 54 زن؛ شواهد با قطعیت پائین؛ I 2 = 0%). یک کارآزمایی داده‌هایی را در مورد عوارض جانبی ارائه کرد، اما هیچ موردی از عارضه جانبی رخ نداد.
TENS فرکانس بالا در مقایسه با درمان‌های دیگر
مشخص نیست که TENS فرکانس بالا در مقایسه با طب فشاری (MD: -0.66؛ 95% CI؛ 1.72- تا 0.40؛ 1 RCT؛ 18 زن؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین)، استامینوفن (پاراستامول) (MD: -0.98؛ 95% CI؛ 3.30- تا 1.34؛ 1 RCT؛ 20 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین)، و درمان جریان تداخلی (interferential current therapy) (MD: -0.03؛ 95% CI؛ 1.04- تا 0.98؛ 2 RCT؛ 62 زن؛ شواهد با قطعیت پائین؛ I 2 = 0%) تاثیری برای تسکین درد داشت یا خیر. وقوع عوارض جانبی میان TENS فرکانس بالا و NSAIDها ممکن است تفاوت معنی‌داری نداشته باشد (OR: 12.06؛ 95% CI؛ 0.26 تا 570.62؛ 2 RCT؛ 88 زن؛ شواهد با قطعیت پائین؛ I 2 = 78%).
TENS فرکانس پائین در مقابل درمان‌های دیگر
مشخص نیست که TENS فرکانس پائین در مقایسه با استامینوفن تاثیری بر تسکین درد داشت یا خیر (MD: -1.48؛ 95% CI؛ 3.61- تا 0.65؛ 1 RCT؛ 20 زن؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). هیچ یک از کارآزمایی‌ها عوارض جانبی را برای این مقایسه گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.