پیام‌های کلیدی
• احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در کاهش وزن افرادی که از رژیم‌های کاهش وزن با محتوای پائین کربوهیدرات (low-carbohydrate diets) پیروی می‌کنند (تحت عنوان «low-carb diets» نیز شناخته می‌شود) در مقایسه با کاهش وزن در افرادی که از رژیم‌های حاوی مقادیر متعادلی از کربوهیدرات پیروی می‌کنند، در مدت تا دو سال، وجود دارد.
• به‌طور مشابه، احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت بین رژیم‌های غذایی برای تغییر در خطرات بیماری قلبی، مانند فشار خون دیاستولیک، هموگلوبین گلیکوزیله شده (HbA1c، معیاری برای سطوح قند خون در مدت بیش از 2-3 ماه) و کلسترول LDL (کلسترول «ناسالم») تا دو سال، وجود دارد.
• این مورد در افراد با و بدون دیابت نوع 2 رخ داد.
رژیم‌های کاهش وزن حاوی مقادیر پائین و متعادل کربوهیدرات پائین چه هستند؟
افراد پول زیادی را صرف تلاش برای کاهش وزن با استفاده از رژیم‌های غذایی، محصولات، غذاها و کتاب‌ها می‌کنند و بحث در مورد اینکه کدام رژیم‌های غذایی موثر و بی‌خطر هستند، هم‌چنان ادامه دارد. بنابراین، بررسی شواهد علمی نشسته پشت ادعاهای مطرح شده، از اهمیت زیادی برخوردار است. رژیم‌های غذایی با کربوهیدرات پائین دسته وسیعی از رژیم‌های کاهش وزن هستند که مصرف کربوهیدرات‌ها، پروتئین و چربی را در رژیم غذایی دست‌کاری و محدود می‌کنند. هیچ تعاریف هم‌سو و سازگار و قابل قبولی از این رژیم‌ها وجود ندارد و از توصیف‌های متفاوتی استفاده می‌شود (مانند «حاوی کربوهیدرات پائین، پُر-پروتئین»، «حاوی کربوهیدرات پائین، پُر-چرب» یا «کربوهیدرات بسیار پائین»).
رژیم‌های حاوی کربوهیدرات پائین به روش‌های مختلفی اجرا می‌شوند، اما مصرف غلات، غلات و حبوبات، و سایر غذاهای حاوی کربوهیدرات مانند لبنیات، بیشتر میوه‌ها و برخی سبزیجات را محدود می‌کنند. سپس این غذاها معمولا با غذاهایی با چربی و پروتئین بالاتر مانند گوشت، تخم مرغ، پنیر، کره، خامه، روغن جایگزین می‌شوند. برخی از رژیم‌های غذایی با کربوهیدرات پائین توصیه می‌کنند که به میزان دلخواه غذا بخورید، در حالی که برخی دیگر توصیه می‌کنند مقدار انرژی مصرف شده را محدود کنید.
رژیم‌های غذایی حاوی مقادیر متعادلی از کربوهیدرات حاوی مقادیر متوسطی از کربوهیدرات، پروتئین و چربی هستند، که با توصیه‌های فعلی رژیم غذایی سالم از سوی مقامات نظارتی بخش سلامت هم‌سو و سازگار است. هنگامی که آنها برای کاهش وزن استفاده می‌شوند، رژیم‌های متعادل توصیه می‌کنند با راهنمایی افراد برای کاهش اندازه وعده‌های غذایی خود و انتخاب غذاهای سالم‌تر (مثلا گوشت بدون چربی به جای گوشت چرب)، مقدار انرژی مصرفی محدود شود.
رژیم‌های کاهش وزن حاوی کربوهیدرات پائین، هم‌چنان به‌طور گسترده‌ای تبلیغ و به بازار عرضه می‌شوند، زیرا برای کاهش وزن، موثرتر و سالم‌تر از رژیم‌های غذایی حاوی مقادیر «متعادلی» از کربوهیدرات هستند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما می‌خواستیم بفهمیم که رژیم‌های کاهش وزن با محتوای پائین کربوهیدرات برای کاهش وزن و عوامل خطر بیماری قلبی در بزرگسالان دارای اضافه-وزن یا چاق، بهتر از رژیم‌های غذایی حاوی مقادیر متعادلی از کربوهیدرات هستند یا خیر.
می‌خواستیم این موضوع را برای افراد با و بدون دیابت نوع 2 مشخص کنیم.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
شش بانک اطلاعاتی الکترونیکی و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی را برای یافتن همه کارآزمایی‌هایی* جست‌وجو کردیم که رژیم‌های کاهش وزن با محتوای پائین کربوهیدرات را با رژیم‌های غذایی حاوی مقادیر متعادلی از کربوهیدرات در بزرگسالان دارای اضافه-وزن یا چاق، مقایسه کردند. این کارآزمایی‌ها باید حداقل سه ماه طول می‌کشیدند. نتایج این کارآزمایی‌ها را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را نسبت به این شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
*کارآزمایی، نوعی مطالعه است که در آن شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به دو یا چند گروه درمانی اختصاص داده می‌شوند. این بهترین راه برای اطمینان از داشتن گروه‌های مشابه از شرکت‌کنندگان است.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 61 کارآزمایی را شامل 6925 نفر که اضافه-وزن داشتند یا چاق بودند، پیدا کردیم. بزرگ‌ترین کارآزمایی شامل 419 نفر و کوچک‌ترین آن شامل 20 نفر بود. همه کارآزمایی‌ها به جز یک مورد در کشورهایی با سطح درآمد بالا در سراسر جهان انجام شدند و تقریبا نیمی از آنها در ایالات متحده آمریکا صورت گرفتند (26 مورد). بیشتر کارآزمایی‌ها (36 مورد) شامل افرادی بودند که بیماری قلبی یا عوامل خطر نداشتند. اکثر افراد (5118 نفر) مبتلا به دیابت نوع 2 نبودند. میانگین وزن اولیه افراد در زمان شروع در طول کارآزمایی‌ها 95 کیلوگرم بود. اکثر مطالعات (37 مورد) به مدت شش ماه یا کمتر به طول انجامیدند؛ و طولانی‌ترین مطالعات (6 مورد) به مدت دو سال طول کشیدند.
نتایج اصلی
رژیم‌های کاهش وزن با محتوای پائین کربوهیدرات احتمالا در مقایسه با رژیم‌های غذایی حاوی مقادیر متعادلی از کربوهیدرات‌ها، در کوتاه-مدت (کارآزمایی‌ها به مدت 3 تا 8.5 ماه طول کشیدند) و طولانی-مدت (کارآزمایی‌هایی که یک تا دو سال طول کشیدند)، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در کاهش وزن افراد با و بدون دیابت نوع 2 ایجاد می‌کنند. تفاوت میانگین کاهش وزن در کوتاه-مدت حدود 1 کیلوگرم و در طولانی-مدت، کمتر از 1 کیلوگرم بود.
در برخی کارآزمایی‌ها، افراد در هر دو گروه رژیم غذایی وزن کم کردند. میزان کاهش وزن به‌طور میانگین با هر دو نوع رژیم غذایی در طول کارآزمایی‌ها از کمتر از 1 کیلوگرم در برخی کارآزمایی‌ها و تا حدود 12 کیلوگرم در برخی دیگر در کوتاه-مدت و طولانی-مدت متفاوت بود.
به‌طور مشابه، رژیم‌های کاهش وزن حاوی کربوهیدرات پائین احتمالا تا دو سال منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در فشار خون دیاستولیک، هموگلوبین گلیکوزیله شده (HbA1c) و کلسترول LDL (کلسترول «ناسالم») می‌شوند.
ما نتوانستیم در مورد تاثیرات ناخواسته گزارش شده توسط شرکت‌کنندگان نتیجه‌گیری کنیم زیرا کارآزمایی‌های بسیار کمی این موارد را گزارش کردند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
ما به شواهد اطمینان متوسطی داریم. سطح اعتماد ما عمدتا به دلیل نگرانی در مورد نحوه انجام برخی کارآزمایی‌ها کاهش یافت، چرا که بسیاری از کارآزمایی‌ها همه نتایج خود را گزارش نکردند. انجام پژوهش‌های بیشتر احتمالا این نتایج را تغییر خواهند داد.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا جون 2021 به‌روز است.
تصادفی‌سازی شرکت‌کنندگان دارای اضافه-وزن و چاق با و بدون T2DM برای دریافت رژیم‌های کاهش وزن با محتوای پائین یا متعادل کربوهیدرات، احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در کاهش وزن و تغییرات در عوامل خطر قلبی‌عروقی تا دو سال پیگیری می‌شود.
بحث در مورد رژیم‌های غذایی موثر و بی‌خطر برای مدیریت چاقی در بزرگسالان ادامه دارد. رژیم‌های کاهش وزن حاوی کربوهیدرات پائین (low-carbohydrate diets) (تحت عنوان «low-carb diets» نیز شناخته می‌شوند) به‌طور گسترده‌ای تبلیغ و به بازار عرضه می‌شوند، زیرا برای کاهش وزن، موثرتر و سالم‌تر از رژیم‌های حاوی مقادیر «متعادلی» از کربوهیدرات هستند.
مقایسه تاثیرات رژیم‌های کاهش وزن حاوی کربوهیدرات پائین با رژیم‌های حاوی مقادیر متعادلی از کربوهیدرات، از لحاظ تغییرات وزنی و خطر قلبی‌عروقی، در بزرگسالان دارای اضافه-وزن و چاق، با و بدون دیابت ملیتوس نوع 2 (type 2 diabetes mellitus; T2DM).
MEDLINE (PubMed)؛ Embase (Ovid)، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های بالینی کاکرین (CENTRAL)؛Web of Science Core Collection (Clarivate Analytics)؛ ClinicalTrials.gov و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت را تا 25 جون 2021 جست‌وجو کرده، و فهرست منابع کارآزمایی‌های وارد شده و مرورهای سیستماتیک مرتبط را غربالگری کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان نگارش یا وضعیت انتشار مقالات اعمال نشد.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را شامل بزرگسالان (18 سال به بالا) دارای اضافه-وزن یا چاق، با یا بدون T2DM، و با یا بدون شرایط قلبی‌عروقی یا عوامل خطر وارد کردیم. کارآزمایی‌ها باید رژیم‌های کاهش وزن حاوی کربوهیدرات پائین را با رژیم‌های حاوی مقادیر متعادلی از کربوهیدرات (45% تا 65% از انرژی کل (total energy; TE)) مقایسه می‌کردند، مرحله کاهش وزن 2 هفته‌ای یا بیشتر داشتند و به صراحت برای هدف اولیه کاهش وزن، با یا بدون توصیه برای محدود کردن دریافت انرژی، اجرا می‌شدند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم عناوین و چکیده‌ها و مقالات متن-کامل را برای تعیین واجد شرایط بودن غربالگری کردند؛ و مستقلا داده‌ها را استخراج کرده، خطر سوگیری (bias) را با استفاده از RoB 2 و قطعیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردند. آنالیزها را بر اساس شرکت‌کنندگان با و بدون T2DM، و بر اساس رژیم‌های غذایی با فقط مراحل کاهش وزن و با رژیم‌هایی با مراحل کاهش وزن و به دنبال آن مراحل حفظ وزن طبقه‌بندی کردیم. پیامدهای اولیه، تغییر وزن بدن (کیلوگرم) و تعداد شرکت‌کنندگان در هر گروه با کاهش حداقل 5% از وزن کل بود، که در پیگیری کوتاه-مدت (سه ماه تا < 12 ماه) و طولانی-مدت (≥ 12 ماه) ارزیابی شدند.
ما 61 مورد RCT با طراحی بازوی موازی را وارد کردیم که 6925 شرکت‌کننده را به‌طور تصادفی در رژیم‌های کاهش وزن حاوی مقادیر پائین یا متعادلی از کربوهیدرات قرار دادند. همه کارآزمایی‌ها در کشورهایی با سطح درآمد بالا انجام شدند، به جز یک مورد که در چین صورت گرفت. اکثر شرکت‌کنندگان (5118 فرد تصادفی‌سازی شده) مبتلا به T2DM نبودند. میانگین وزن در خط پایه در طول کارآزمایی‌ها 95 کیلوگرم (بین 66 و 132 کیلوگرم) گزارش شد. شرکت‌کنندگان مبتلا به T2DM، بزرگ‌تر (میانگین سنی 57 سال، بین 50 و 65 سال) از افراد بدون T2DM (میانگین سنی 45 سال، بین 22 و 62 سال) بودند. بیشتر کارآزمایی‌ها شامل مردان و زنان (42/61؛ فقط 3/19 مرد؛ فقط 16/19 زن)، و افراد بدون بیماری‌های اولیه قلبی‌عروقی، عوامل خطر یا حوادث (61/36) بودند. میانگین فشار خون دیاستولیک (diastolic blood pressure; DBP) در خط پایه و کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (low-density lipoprotein; LDL) در سراسر کارآزمایی‌ها در محدوده نرمال قرار داشتند. طولانی‌ترین مرحله کاهش وزن در رژیم‌های غذایی، دو سال در شرکت‌کنندگان با و بدون T2DM بود. شواهد حاصل از مطالعات با مراحل کاهش وزن و به دنبال آن مراحل حفظ وزن، محدود شد.
اکثر کارآزمایی‌ها رژیم‌های حاوی کربوهیدرات پائین (> 50 گرم تا 150 گرم در روز یا < 45% از TE؛ n = 42)، و به دنبال آن کربوهیدرات بسیار پائین (≤ 50 گرم در روز یا < 10% از TE؛ n = 14)، و سپس افزایشی تدریجی از بسیار پائین تا پائین (n = 5) را بررسی کردند. شایع‌ترین رژیم‌های غذایی برای مقایسه شامل رژیم‌های غذایی با محتوای پائین کربوهیدرات، چربی متعادل (20 تا 35% از TE) و پروتئین بالا (> 20% از TE) در برابر رژیم‌های غذایی کنترل متعادل برای سه نوع درشت-مغذی (24/61) بودند. در اکثر کارآزمایی‌ها (45/61) نسخه یا رویکردی که برای محدود کردن دریافت انرژی مورد استفاده قرار گرفت، در هر دو گروه مشابه بود. خطر کلی سوگیری پیامدها را در کارآزمایی‌ها عمدتا در سطح بالا ارزیابی کردیم، که اغلب ناشی از سوگیری حاصل از داده‌های ازدست‌رفته مربوط به پیامد بود. با استفاده از روش درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE)، قطعیت شواهد مربوط به پیامدها را در سطح متوسط تا بسیار پائین ارزیابی کردیم.
شرکت‌کنندگان با و بدون T2DM وزن خود را با دنبال کردن مراحل کاهش وزن هر دو رژیم غذایی در کوتاه-مدت (بین: 12.2 تا 0.33 کیلوگرم) و طولانی-مدت (بین: 13.1 تا 1.7 کیلوگرم) کاهش دادند.
در شرکت‌کنندگان دارای اضافه-وزن و چاق بدون T2DM: رژیم‌های کاهش وزن با محتوای پائین کربوهیدرات در مقایسه با رژیم‌های حاوی مقادیر متعادلی از کربوهیدرات (فقط مراحل کاهش وزن) احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در تغییر وزن بدن طی سه تا 8.5 ماه (تفاوت میانگین (MD): 1.07- کیلوگرم؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.55- تا 0.59-؛ I2 = 51%؛ 3286 شرکت‌کننده، 37 RCT، شواهد با قطعیت متوسط) و در مدت بیش از یک تا دو سال (MD: -0.93 کیلوگرم؛ 95% CI؛ 1.81- تا 0.04؛ I2 = 40%؛ 1805 شرکت‌کننده، 14 RCT، شواهد با قطعیت متوسط) ایجاد کرده؛ هم‌چنین باعث تغییر در کلسترول DBP و LDL طی یک تا دو سال می‌شوند. شواهد در رابطه با اینکه تفاوتی در تعداد شرکت‌کنندگان هر گروه با کاهش وزن حداقل 5% در یک سال وجود دارد یا خیر، بسیار نامطمئن است (خطر نسبی (RR): 1.11؛ 95% CI؛ 0.94 تا 1.31؛ I2 = 17%؛ 137 شرکت‌کننده، 2 RCT، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
در شرکت‌کنندگان دارای اضافه-وزن و چاق مبتلا به T2DM: رژیم‌های کاهش وزن با محتوای پائین کربوهیدرات در مقایسه با رژیم‌های حاوی مقادیر متعادلی از کربوهیدرات (فقط مراحل کاهش وزن) احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در تغییر وزن بدن طی سه تا شش ماه (MD؛ 1.26- کیلوگرم؛ 95% CI؛ 2.44- تا 0.09-؛ I2 = 47%؛ 1114 شرکت‌کننده، 14 RCT، شواهد با قطعیت متوسط) و در مدت بیش از یک تا دو سال (MD؛ 0.33- کیلوگرم؛ 95% CI؛ 2.13- تا 1.46؛ I2 = 10%؛ 813 شرکت‌کننده، 7 RCT، شواهد با قطعیت متوسط) ایجاد کرده، و هم‌چنین باعث تغییر در DBP؛ HbA1c و کلسترول LDL در مدت زمان بیش از 1 تا 2 سال می‌شوند. شواهد مربوط به اینکه تفاوتی در تعداد شرکت‌کنندگان هر گروه با کاهش وزن حداقل 5% در یک تا دو سال وجود دارد یا خیر، بسیار نامطمئن است (RR: 0.90؛ 95% CI؛ 0.68 تا 1.20؛ I2 = 0%؛ 106 شرکت‌کننده، 2 RCT، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
شواهد در مورد عوارض جانبی گزارش شده توسط شرکت‌کننده محدود بود، و نتوانستیم در مورد آنها نتیجه‌گیری کنیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.