پیام‌های کلیدی
- واکسن‌های ارزیابی‌شده در این مرور، بقا (survival) یا بقای بدون پیشرفت بیماری را در افراد بهبود نمی‌بخشند یا بهبودی اندکی را ایجاد می‌کنند.
- تاثیرات ناخواسته واکسن‌ها زیاد نیستند.
سرطان ریه چیست؟
سرطان ریه یکی از سرطان‌های شایع در سراسر جهان است. سرطان سلول غیرکوچک ریه (non-small cell lung cancer; NSCLC) شایع‌ترین نوع سرطان ریه است که حدودا 87% از کل سرطان‌های ریه را تشکیل می‌دهد. این نوع سرطان اغلب زمانی تشخیص داده می‌شود که در مرحله پیشرفته باشد، و با نرخ بالای مرگ‌ومیر و امید به زندگی پائین همراه است.
سرطان سلول غیرکوچک ریه چگونه درمان می‌شود؟
بیشتر این سرطان‌ها ابتدا با شیمی‌درمانی درمان می‌شوند - یعنی استفاده از داروهایی حاوی مواد شیمیایی قوی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی با سرعت تکثیر بالا. درمان‌های جدید برای بهبود نرخ بقای افراد مبتلا به NSCLC بر درمان با ایمونوتراپی پس از شیمی‌درمانی متمرکز شده‌اند. واکسن‌های سرطان نوعی ایمونوتراپی هستند. برخلاف واکسن‌هایی که از ما در برابر بیماری محافظت می‌کنند، واکسن‌های سرطان برای افرادی است که قبلا سرطان داشتند. هدف واکسن‌های درمانی سرطان، تحریک سیستم ایمنی برای شناسایی و تخریب سلول‌های سرطانی است.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که واکسن‌ها، زمان بقا و زمان بقای بدون پیشرفت بیماری را در افراد طولانی‌تر می‌کنند و اینکه با تاثیرات ناخواسته‌ای مرتبط هستند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که واکسن‌های درمانی سرطان را به تنهایی یا در ترکیب با شیمی‌درمانی در مقایسه با مراقبت‌های حمایتی، عدم درمان، یا دارونما (داروی غیرفعال یا «ساختگی») در افراد مبتلا به NSCLC پیشرفته بررسی کردند.
نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 10 مطالعه را یافتیم که شامل 2177 شرکت‌کننده مبتلا به NSCLC پیشرفته بودند. بزرگ‌ترین مطالعه شامل 419 نفر و کوچک‌ترین مطالعه شامل 50 نفر بودند. هفت نوع مختلف از واکسن‌ها مورد بررسی قرار گرفتند. سه واکسن در 2 مطالعه ارزیابی شدند: واکسن TG4010 مبتنی بر ناقل؛ واکسن فاکتور رشد اپیدرمال؛ و راکوتوموماب (racotumomab). 4 واکسن باقیمانده هر کدام در یک مطالعه واحد مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج اصلی
- هیچ یک از واکسن‌ها زمان بقای شرکت‌کنندگان را افزایش ندادند، به جز راکوتوموماب، که ممکن است در مقایسه با دارونما کمی آن را بهبود بخشد. میانه (median) زمان بقا برای افرادی که در گروه واکسن راکوتوموماب قرار گرفتند 8.2 ماه بود، در مقایسه با 6.8 ماه در گروهی که واکسن را دریافت نکردند. (میانه، مقدار میانی مجموعه‌ای از اعداد است.)
- هیچ یک از واکسن‌ها، زمان بقای بدون پیشرفت بیماری را بهبود ندادند، به جز TG4010 که ممکن است کمی آن را افزایش دهد. میانه زمان بقای بدون پیشرفت بیماری برای افراد در گروه واکسن TG4010 حدود 5.9 ماه بود، در مقایسه با 5.1 ماه در گروهی که واکسن دریافت نکردند.
- 7 واکسن مختلف تست‌شده تا حد زیادی بی‌خطر به نظر می‌رسند: هیچ تفاوتی میان افرادی که واکسن دریافت کردند و آنهایی که واکسن دریافت نکردند، از نظر عوارض جانبی (ناخواسته) جدی وجود نداشت. با این حال، 1 واکسن (SLR172) اضافه‌شده به شیمی‌درمانی، نسبتی از افرادی را که دچار حداقل 1 عارضه جانبی جدی شدند، افزایش داد. یک واکسن متفاوت (OSE2101) ممکن است منجر به کاهش جزئی در نسبتی از افراد با حداقل 1 عارضه جانبی جدی شود.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
سطح اطمینان به شواهد از متوسط تا بسیار پائین برای واکسن‌ها و پیامدهای مختلف ارزیابی‌شده متفاوت بود، عمدتا به این دلیل که مطالعات کوچک بودند و مطالعات کافی برای اطمینان از نتایج وجود نداشت.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا آگوست 2023 به‌روز است.
افزودن واکسن هیچ تفاوتی را در بقای کلی بیمار ایجاد نکرد، به جز راکوتوموماب، که بهبودی اندکی را در مقایسه با دارونما نشان داد، اما تفاوت در میانه زمان بقا بسیار کم بود (1.4 ماه) و این مطالعه فقط شامل 176 شرکت‌کننده بود.
در مورد بقای بدون پیشرفت بیماری، هیچ تفاوتی را میان درمان‌های مقایسه‌شده مشاهده نکردیم، به جز TG4010، که ممکن است بقای بدون پیشرفت بیماری را اندکی افزایش دهد. هیچ تفاوتی میان درمان‌های مقایسه‌شده از نظر عوارض جانبی جدی مرتبط با درمان وجود نداشت، به جز SRL172 ( مایکوباکتریوم واکسای کشته‌شده) به علاوه شیمی‌درمانی، که با افزایش نسبتی از شرکت‌کنندگان با حداقل یک عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان همراه بود، و OSE2101، که ممکن است نسبت افرادی را با حداقل یک عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان اندکی کاهش دهد.
این نتیجه‌گیری‌ها باید با احتیاط تفسیر شوند، زیرا شواهدی با قطعیت بسیار پائین تا متوسط از اتخاذ نتیجه‌گیری‌های محکم پیشگیری می‌کند: بسیاری از واکسن‌ها در یک مطالعه واحد با تعداد شرکت‌کنندگان و رویدادهای کم مورد ارزیابی قرار گرفتند.
استراتژی‌های جدید در ایمونوتراپی با آنتی‌ژن‌های خاص که باعث ایجاد پاسخ ایمنی ضدتوموری در افراد مبتلا به سرطان ریه می‌شود، امکان توسعه واکسن‌های درمانی را با هدف تقویت پاسخ ایمنی تطبیقی در برابر سلول‌های سرطانی باز می‌کند.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) استفاده از انواع مختلف واکسن‌های درمانی برای افراد مبتلا به سرطان پیشرفته سلول غیرکوچک ریه.
پایگاه‌های CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ Wanfang Data، و China Journal Net (CNKI) را تا 22 آگوست 2023 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده را با طراحی گروه موازی (parallel-group) در این مرور گنجاندیم که یک واکسن درمانی سرطان را، به تنهایی یا همراه با دیگر درمان‌ها، در بزرگسالان (بالای 18 سال) مبتلا به سرطان پیشرفته سلول غیرکوچک ریه (non-small cell lung cancer; NSCLC)، صرف‌نظر از خط درمان، ارزیابی کردند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی (methodology) مورد نظر کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه عبارت بودند از بقای کلی، بقای بدون پیشرفت بیماری و عوارض جانبی جدی؛ پیامدهای ثانویه نیز شامل نرخ بقای (survival) سه و پنج سال، و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، بودند.
تعداد 10 مطالعه را با 2177 شرکت‌کننده وارد کردیم. آنالیز پیامد فقط شامل 2045 شرکت‌کننده بود (1401 مرد و 644 زن). قطعیت شواهد بر اساس واکسن و پیامد متفاوت بوده، و از سطح متوسط تا بسیار پائین متغیر بود. در اینجا فقط نتایج را برای پیامدهای اولیه گزارش می‌کنیم.
TG4010
افزودن واکسن مبتنی بر ناقل (vector-based vaccine)، یعنی TG4010، به شیمی‌درمانی، در مقایسه با شیمی‌درمانی به تنهایی در درمان خط اول، ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در بقای کلی شود (نسبت خطر (HR): 0.83؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.65 تا 1.05؛ 2 مطالعه، 370 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). این واکسن ممکن است بقای بدون پیشرفت بیماری را اندکی افزایش دهد (HR: 0.74؛ 95% CI؛ 0.55 تا 0.99؛ 1 مطالعه، 222 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). واکسن مذکور ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در نسبت شرکت‌کنندگان با حداقل یک عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان ایجاد کند، اما شواهد بسیار نامطمئن است (خطر نسبی (RR): 0.70؛ 95% CI؛ 0.23 تا 2.19؛ 2 مطالعه، 362 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
واکسن فاکتور رشد اپیدرمال
واکسن فاکتور رشد اپیدرمال (epidermal growth factor)، در مقایسه با بهترین مراقبت‌های حمایتی به عنوان سوئیچ درمان نگهدارنده پس از شیمی‌درمانی خط اول، ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در بقای کلی (HR: 0.82؛ 95% CI؛ 0.66 تا 1.02؛ 1 مطالعه، 378 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین)، و در نسبتی از شرکت‌کنندگان با حداقل یک عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان (RR: 1.32؛ 95% CI؛ 0.88 تا 1.98؛ 2 مطالعه، 458 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین) ایجاد کند.
hTERT (vx-001)
واکسن hTERT (vx-001) در مقایسه با دارونما (placebo) به عنوان درمان نگهدارنده پس از شیمی‌درمانی خط اول ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در بقای کلی ایجاد کند (HR: 0.97؛ 95% CI؛ 0.70 تا 1.34؛ 1 مطالعه، 190 شرکت‌کننده).
راکوتوموماب (racotumomab)
در یک مطالعه با 176 شرکت‌کننده، راکوتوموماب در مقایسه با دارونما به عنوان یک سوئیچ درمان نگهدارنده پس از شیمی‌درمانی مورد ارزیابی قرار گرفت. این دارو ممکن است بقای کلی بیمار را افزایش دهد (HR: 0.63؛ 95% CI؛ 0.46 تا 0.87). از سوی دیگر، ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در بقای بدون پیشرفت بیماری (HR: 0.73؛ 95% CI؛ 0.53 تا 1.00) و در نسبتی از افراد با حداقل یک عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان (RR: 1.03؛ 95% CI؛ 0.15 تا 7.18) ایجاد کند.
در یک مطالعه با 145 شرکت‌کننده، راکوتوموماب در برابر دوستاکسل (docetaxel) به عنوان سوئیچ درمان نگهدارنده پس از شیمی‌درمانی ارزیابی شد. این مطالعه نرخ خطر را برای بقای کلی یا زمان بقای بدون پیشرفت بیماری گزارش نکرد، اما تفاوت در میانه (median) زمان‌های بقا بسیار کم بود - کمتر از یک ماه. راکوتوموماب ممکن است باعث تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در نسبتی از افراد با حداقل یک عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان در مقایسه با دوستاکسل شود (RR: 0.89؛ 95% CI؛ 0.44 تا 1.83).
واکسن پپتیدی شخصی‌سازی شده
واکسن پپتیدی شخصی‌سازی شده به همراه دوستاکسل در مقایسه با دوستاکسل به همراه دارونما پس از درمان با شیمی‌درمانی ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در بقای کلی (HR: 0.80؛ 95% CI؛ 0.42 تا 1.52) و بقای بدون پیشرفت بیماری (HR: 0.78؛ 95% CI؛ 0.43 تا 1.42) ایجاد کند.
OSE2101
در یک مطالعه با 219 شرکت‌کننده، واکسن OSE2101 در مقایسه با شیمی‌درمانی، پس از شیمی‌درمانی یا ایمونوتراپی، مورد ارزیابی قرار گرفت. این واکسن ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در بقای کلی ایجاد کند (HR: 0.86؛ 95% CI؛ 0.62 تا 1.19). همچنین ممکن است منجر به تفاوت کوچکی در نسبتی از افراد با حداقل یک عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان شود (RR: 0.95؛ 95% CI؛ 0.91 تا 0.99).
SRL172
واکسن SRL172 از مایکوباکتریوم واکسای (Mycobacterium vaccae) کشته‌شده، به علاوه شیمی‌درمانی، در مقایسه با شیمی‌درمانی به تنهایی، ممکن است تفاوتی را در بقای کلی ایجاد نکند، و ممکن است نسبتی از افراد را با حداقل یک عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان افزایش دهد (RR: 2.07؛ 95% CI؛ 1.76 تا 2.43؛ 351 شرکت‌کننده).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.