سنگ‌های کلیه چه هستند؟
مواد زائد موجود در خون گاهی اوقات می‌توانند کریستال‌هایی را تشکیل دهند که داخل کلیه‌ها جمع می‌شوند. این مواد با گذشت زمان تجمع پیدا کرده و توده‌ای سنگ‌مانند و سخت را به نام سنگ کلیه ایجاد می‌کنند.
سنگ‌های کلیه ممکن است در هر دو کلیه، به‌خصوص در افراد مبتلا به شرایط خاص پزشکی یا افرادی که داروهای خاصی را مصرف می‌کنند، یا در صورتی که افراد به اندازه کافی آب یا مایعات ننوشند، ایجاد شوند. در صورت مسدود شدن حالب توسط سنگ‌ها، باعث درد شدید، تب و عفونت کلیه می‌شوند.
درمان‌های موجود برای سنگ‌های کلیه
اکثر سنگ‌ها به اندازه کافی ریز هستند که از طریق ادرار دفع شوند: نوشیدن مقدار زیادی آب و مایعات دیگر به دفع سنگ‌ها کمک می‌کند. سنگ‌های بزرگ‌تر کلیه ممکن است بسیار بزرگ‌تر از آن باشند که بتوانند به‌طور طبیعی دفع شوند و معمولا از طریق جراحی خارج می‌شوند.
لیتوتریپسی موج ضربه‌ای (shock wave lithotripsy) یک روش غیر-جراحی برای درمان سنگ‌های موجود در کلیه یا حالب است. امواج صوتی با انرژی بالا به قسمت‌های خارجی بدن وارد می‌شوند تا سنگ‌های کلیه را به قطعات کوچک‌تر تقسیم کنند. پس از درمان با موج ضربه‌ای، گاهی اوقات تجویز داروهایی به نام آلفا-بلاکرها کمک می‌کنند تا قطعات باقی‌مانده از سنگ‌ها به‌طور طبیعی دفع شوند.
آلفا-بلاکرها عضلات را شل کرده و به باز نگه داشتن عروق خونی کمک می‌کنند. آن‌ها معمولا برای درمان فشار خون بالا و مشکلات ذخیره‌سازی و دفع ادرار در مردانی که غده پروستات بزرگ دارند، استفاده می‌شوند. آلفا-بلاکرها عضلات حالب را شل می‌کنند، که می‌توانند کمکی باشند برای دفع سنگ‌های کلیه و قطعات باقی‌مانده از سنگ‌ها.
چرا ما این مرور کاکرین را انجام دادیم؟
ما می‌خواستیم بدانیم که آلفا-بلاکرها برای کمک به دفع قطعات باقی‌مانده از سنگ کلیه از طریق ادرار تا چه حد خوب کار می‌کنند و چه عملکردی دارند. ما هم‌چنین می‌خواستیم در مورد تاثیرات ناخواسته احتمالی که ممکن است با آلفا-بلاکرها مرتبط باشند، اطلاعاتی را کسب کنیم.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما به جست‌وجوی مطالعاتی پرداختیم که تجویز آلفا-بلاکرها را برای بزرگسالان، پس از درمان موج ضربه‌ای، برای دفع قطعات باقی‌مانده از سنگ کلیه، بررسی کردند.
ما به دنبال مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل شده بودیم، که در آن‌ها برای درمان‌هایی که افراد دریافت می‌کنند، به‌صورت تصادفی تصمیم‌گیری می‌شود، زیرا این مطالعات اغلب قابل اعتمادترین شواهد را درباره تاثیرات یک درمان ارائه می‌دهند.
تاریخ جست‌وجو: شواهدی را که تا 27 فوریه 2020 منتشر شدند، وارد کردیم.
آنچه ما پیدا کردیم
ما 40 مطالعه را شامل 4793 نفر که برای شکستن سنگ‌های کلیه خود تحت درمان موج ضربه‌ای قرار گرفتند، پیدا کردیم. بیشتر مطالعات در آسیا انجام شدند؛ برخی از آن‌ها در اروپا، آفریقا و آمریکای جنوبی بودند. اکثر مطالعات منبع بودجه مالی خود را گزارش نکردند.
این مطالعات به مقایسه تجویز آلفا-بلاکر با درمان دارونما (placebo) (ساختگی) یا مراقبت معمول (که می‌توانست شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای مسکّن و مایعاتی باشد که به صورت خوراکی یا قطره میکروست (drip) تجویز می‌شوند) پرداختند.
تامسولوسین (tamsulosin) شایع‌ترین آلفا-بلاکر مورد مطالعه بود؛ آلفا-بلاکرهای دیگر عبارت بودند از سیلودوسین (silodosin)، دوکسازوسین (doxazosin)، ترازوسین (terazosin) و آلفوزوسین (alfuzosin).
نتایج مرور ما چه هستند؟
آلفا-بلاکرها در مقایسه با مراقبت معمول یا درمان با دارونما، ممکن است:
منجر به دفع سنگ‌های کلیه در افراد بیشتری شوند: به ازای هر 1000 مورد درمان شده، 111 نفر بیشتر (36 مطالعه)؛
سنگ‌ها را سریع‌تر دفع کنند: تقریبا در چهار روز (14 مطالعه)؛
نیاز به تجویز درمان‌های بیشتر را برای دفع سنگ‌ها کاهش دهند: به ازای هر 1000 مورد درمان شده، 32 نفر کمتر نیاز به درمان بیشتر پیدا کردند (12 مطالعه)؛ و
تاثیرات ناخواسته کمتری ایجاد کنند: به ازای هر 1000 مورد درمان شده، 103 نفر کمتر دچار این عوارض ناخواسته شدند (هفت مطالعه).
بیشترین تاثیرات ناخواسته، مراجعه به بخش اورژانس، و مراجعه مجدد افراد به بیمارستان به دلیل مشکلات مرتبط با سنگ‌های کلیه بودند. بروز تاثیرات ناخواسته در افرادی که تحت مراقبت معمول یا درمان با دارونما بودند، شایع‌تر از افراد دریافت کننده آلفا-بلاکرها گزارش شد.
هیچ‌یک از مطالعات، کیفیت زندگی افراد (بهزیستی (well-being)) را بررسی نکردند.
این نتایج تا چه حد قابل اطمینان هستند؟
ما درباره این نتایج مطمئن نیستیم زیرا بر اساس مطالعاتی به دست آمدند که چگونگی انتخاب افراد در آن‌ها مشخص نبود؛ معلوم نبود که نتایج به‌طور کامل گزارش شدند یا خیر؛ برخی نتایج متناقض و ناسازگار بودند و در برخی مطالعات نتایج به‌طور گسترده‌ای متفاوت بودند. اگر شواهد بیشتری در دسترس قرار گیرند، احتمالا نتایج ما تغییر می‌کنند.
نتیجه‌گیری‌‌ها
تجویز یک آلفا-بلاکر پس از درمان موج ضربه‌ای برای شکستن سنگ‌های کلیه ممکن است در اغلب افراد قطعات باقی‌مانده از سنگ‌ها را سریع‌تر دفع کند و نیاز به درمان‌های اضافی را کاهش دهد. آلفا-بلاکرها ممکن است تاثیرات ناخواسته کمتری نسبت به مراقبت معمول یا دارونما ایجاد کنند.
بر اساس شواهدی با قطعیت پائین، درمان کمکی آلفا-بلاکر به دنبال انجام SWL همراه با مراقبت معمول ممکن است منجر به بهبود دفع کامل سنگ، نیاز کمتر به تجویز درمان‌های کمکی، حوادث جانبی ماژور کمتر و کاهش مدت زمان صرف شده جهت دفع کامل سنگ در مقایسه با مراقبت معمول به‌تنهایی شود. ما هیچ شواهدی را برای کیفیت زندگی پیدا نکردیم. شواهد با قطعیت پائین بدان معنی است که اطمینان ما به تخمین اثرگذاری محدود است؛ تاثیر واقعی ممکن است به‌طور قابل‌توجهی با تخمین اثرگذاری متفاوت باشد.
لیتوتریپسی موج ضربه‌ای (shock wave lithotripsy; SWL) روشی است که به‌طور گسترده‌ای برای درمان سنگ کلیه و حالب استفاده می‌شود. این درمان سنگ‌ها را به قطعات کوچک‌تری تقسیم می‌کند، سپس این قطعات کوچک‌تر می‌توانند به‌صورت خودبه‌خودی از حالب عبور کرده و وارد مثانه شوند. آلفا-بلاکرها ممکن است به بهبود عبور قطعات باقی‌مانده از سنگ‌ها کمک کنند، اما اثربخشی آن‌ها هنوز هم نامطمئن است.
ارزیابی تاثیرات آلفا-بلاکرها به عنوان درمان دارویی کمکی (ادجوانت) همراه با مراقبت معمول در مقایسه با دارونما (placebo) و مراقبت معمول یا مراقبت معمول به‌تنهایی در بزرگسالان تحت لیتوتریپسی موج ضربه‌ای برای سنگ‌های کلیه یا حالب.
ما یک جست‌وجوی جامع را در منابع علمی کتابخانه کاکرین، بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین، MEDLINE؛ Embase؛ چندین پایگاه‌های ثبت کارآزمایی بالینی و منابع علمی خاکستری برای یافتن مطالعات منتشر شده و منتشر نشده بدون در نظر گرفتن زبان مطالعه انجام دادیم. تاریخ آخرین جست‌وجو 27 فوریه 2020 بود.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را با حضور بزرگسالانی وارد کردیم که تحت SWL قرار گرفتند. شرکت‌کنندگان در گروه مداخله، باید آلفا-بلاکر را به عنوان درمان دارویی کمکی به همراه مراقبت معمول دریافت می‌کردند. برای گروه مقایسه کننده، مطالعاتی را در نظر گرفتیم که شرکت‌کنندگان آن‌ها تحت درمان با دارونما قرار گرفتند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعاتی را برای ورود/خروج انتخاب کردند، و خلاصه کردن داده‌ها و ارزیابی خطر سوگیری (bias) را انجام دادند. برای پیامدهای دو حالتی و پیوسته شناسایی شده، متاآنالیز را مطابق با روش‌های کاکرین از طریق نرم‌افزار RevManWeb با استفاده از مدل اثرات تصادفی انجام دادیم. سطح قطعیت شواهد را بر اساس هر پیامد با استفاده از درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) قضاوت کردیم.
ما 40 مطالعه را با 4793 شرکت‌کننده وارد کردیم که شرکت‌کنندگان آن‌ها برای دریافت مراقبت معمول و یک آلفا-بلاکر در برابر مراقبت معمول به‌تنهایی تصادفی‌سازی شدند. فقط چهار مطالعه با دارونما کنترل شدند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان 28.6 تا 56.8 سال و میانگین اندازه سنگ قبل از SWL معادل 7.1 میلی‌متر تا 13.2 میلی‌متر گزارش شد. تامسولوسین (tamsulosin) پرکاربردترین آلفا-بلاکر مورد استفاده بود؛ آلفا-بلاکرهای دیگر عبارت بودند از سیلودوسین (silodosin)، دوکسازوسین (doxazosin)، ترازوسین (terazosin) و آلفوزوسین (alfuzosin).
آلفا-بلاکرها ممکن است دفع کامل قطعات باقی‌مانده را از سنگ پس از روش SWL بهبود بخشند (خطر نسبی (RR): 1.16؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.09 تا 1.23؛ I² = 78%؛ 36 مطالعه؛ 4084 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). بر اساس میزان دفع کامل سنگ معادل 69.3% که در بازوی کنترل مشاهده شد، یک آلفا-بلاکر می‌تواند دفع کامل سنگ را تا 80.4% افزایش دهد. این به معنای آن است که تعداد موارد دفع کامل قطعات باقی‌مانده از سنگ به ازای هر 1000 شرکت‌کننده، 111 نفر بیشتر (62 نفر بیشتر تا 159 نفر بیشتر) بود.
آلفا-بلاکرها ممکن است نیاز را به درمان‌های کمکی پس از انجام SWL کاهش دهند (RR: 0.67؛ 95% CI؛ 0.45 تا 1.00؛ I² = 16%؛ 12 مطالعه؛ 1251 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)، اما شامل احتمال عدم تاثیر هم بودند. بر اساس میزان استفاده از درمان‌های کمکی در بازوی مراقبت معمول معادل 9.7%، آلفا-بلاکرها ممکن است این میزان را به 6.5% کاهش دهند. این به معنای آن است که به ازای هر 1000 شرکت‌کننده، 32 نفر کمتر (53 نفر کمتر تا 0 نفر کمتر) تحت درمان‌های کمکی قرار گرفتند.
آلفا-بلاکرها ممکن است حوادث جانبی ماژور را کاهش دهند (RR: 0.60؛ 95% CI؛ 0.46 تا 0.80؛ I² = 0%؛ 7 مطالعه؛ 747 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). حوادث جانبی ماژور در 25.8% از شرکت‌کنندگان گروه مراقبت معمول رخ داد؛ آلفا-بلاکرها این میزان را به 15.5% کاهش می‌دهند. این بدان معناست که تعداد حوادث جانبی ماژور مرتبط با درمان آلفا-بلاکر به ازای هر 1000 شرکت‌کننده، 103 مورد کمتر (139 مورد کمتر تا 52 مورد کمتر) بود. به‌نظر می‌رسد که هیچ یک از حوادث جانبی ماژور گزارش شده مربوط به دارو نبوده است؛ بیشتر این حوادث مراجعه به بخش اورژانس یا بستری مجدد در بیمارستان بود.
آلفا-بلاکرها ممکن است تعداد روزهای صرف شده را برای دفع کامل سنگ کاهش دهند (تفاوت میانگین (MD): 3.74-؛ 95% CI؛ 5.25- تا 2.23-؛ I² = 86%؛ 14 مطالعه؛ 1790 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). ما هیچ شواهدی را برای پیامد کیفیت زندگی پیدا نکردیم.
برای آن دسته از پیامدهایی که قادر به انجام تجزیه‌وتحلیل زیرگروه بودیم، هیچ شواهدی را از تاثیر متقابل با محل سنگ، اندازه سنگ یا نوع آلفا-بلاکر پیدا نکردیم. ما نتوانستیم تجزیه‌وتحلیل را بر اساس نوع لیتوتریپتر (lithotripter) انجام دهیم. هنگامی که تجزیه‌وتحلیل به مطالعات کنترل شده با دارونما و مطالعاتی که در آن‌ها شرکت‌کنندگان فقط یک جلسه SWL دریافت کردند، محدود شد، نتایج نیز تا حد زیادی بدون تغییر باقی ماندند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.