سوال مطالعه مروری
چه درمانهایی در پیشگیری یا درمان یک بیماری شایع قلبی، تحت عنوان مجرای شریانی باز (patent ductus arteriosus; PDA) در نوزادان نارس، موثر و بیخطر هستند؟
پیشینه
PDA یک عارضه شایع میان نوزادان نارس و کموزن هنگام تولد است. این وضعیت یک کانال باز عروقی بین ریهها و قلب است که اغلب، اندک زمانی پس از تولد بسته میشود. در نوزادان نارس و کموزن هنگام تولد، PDA ممکن است باز بماند و موجب بروز عوارض تهدید کننده زندگی شود. در این مطالعه میخواستیم ببینیم چه درمانهایی میتوانند به طور بیخطر و موثری از بروز PDA و مشکلات مربوط به آن پیشگیری کرده یا آنها را درمان کنند.
ویژگیهای مطالعه
تعداد 16 مرور کاکرین را وارد کردیم. از میان آنها، شش مرور شواهدی را در مورد پیشگیری از PDA با استفاده از داروها، جراحی یا دیگر مواردی که شامل دارو یا جراحی نمیشوند، ارائه کردند. یک مرور شواهدی را از درمان PDA ارائه کرد، پیش از آنکه نوزادان نشانههای آن را نشان دهند، در حالی که مابقی مرورها شواهدی را در مورد درمان نوزادانی با دارو یا جراحی ارائه دادند که دچار نشانههای PDA بودند.
نتایج کلیدی
این بررسی اجمالی نشان داد که هم ایندومتاسین (indomethacin) و هم ایبوپروفن (ibuprofen)، زمانی که به نوزادان نارس پیش از ابتلا به نشانههای PDA داده شود، ممکن است خونریزی شدید مغزی و نیاز به جراحی PDA را کاهش دهند. هنگامی که نوزادان نشانههای PDA را نشان میدهند، تمام درمانهای دارویی موجود، یعنی ایندومتاسین، ایبوپروفن، و استامینوفن (acetaminophen) (به ویژه زمانی که زودهنگام داده شود) در بستن PDA موثر هستند. در صورت درمان با ایبوپروفن، به نظر میرسد که مصرف دارو از راه خوراکی بهتر از مسیر تزریق داخل وریدی آن باشد؛ و دوزهای بالاتر ایبوپروفن در بستن PDA موثرتر از دوزهای استاندارد عمل میکنند.
قطعیت شواهد
طبق رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) (روشی برای نمرهدهی به قطعیت کارآزماییهایی که از هر پیامد پشتیبانی میکنند)، سطح قطعیت شواهد از بسیار پائین تا بالا متفاوت بود. با توجه به معیارهای AMSTAR 2 (روشی برای رتبهبندی کیفیت مرورها)، سطح کیفیت مرورهای کاکرین گنجانده شده نیز از بالا تا بسیار پائین متغیر بود، اما عمدتا بین متوسط و پائین قرار داشت.
شواهد جستوجو تا چه زمانی بهروز است؟
این جستوجو تا 20 اکتبر 2022 بهروز است.
این بررسی اجمالی، شواهد حاصل از 16 مرور کاکرین را از RCTهای مربوط به بررسی تاثیرات مداخلات در پیشگیری و درمان PDA در نوزادان نارس خلاصه کرد.
ایندومتاسین پروفیلاکتیک موجب کاهش IVH شدید میشود، اما به نظر نمیرسد تاثیری بر پیامد ترکیبی مرگومیر یا ناتوانی متوسط/شدید تکامل سیستم عصبی داشته باشد. ایبوپروفن پروفیلاکتیک احتمالا IVH شدید را تا حدودی کاهش میدهد (شواهد با قطعیت متوسط)، در حالی که شواهد مربوط به تاثیر استامینوفن پروفیلاکتیک بر IVH شدید بسیار نامطمئن است. به نظر میرسد همه داروهای مهار کننده پروستاگلاندین (prostaglandin inhibitor) موجود در مقایسه با عدم درمان، در بستن PDA علامتدار موثر هستند (شواهد با قطعیت بالا برای ایندومتاسین؛ شواهد با قطعیت متوسط برای ایبوپروفن؛ شواهد با قطعیت پائین برای تجویز زودهنگام استامینوفن). به نظر میرسد ایبوپروفن خوراکی در بستن PDA موثرتر از ایبوپروفن IV باشد (شواهد با قطعیت متوسط). به نظر میرسد ایبوپروفن با دوز بالا موثرتر از ایبوپروفن با دوز استاندارد در بستن PDA عمل کند (شواهد با قطعیت متوسط).
در حال حاضر دو مرور در حال انجام است، یکی در مورد اعمال محدودیت مایعات برای PDA علامتدار، و دیگری در مورد مدیریت تهاجمی PDA در نوزادان نارس.
مجرای شریانی باز (patent ductus arteriosus; PDA) با مورتالیتی و موربیدیتی قابلتوجهی در نوزادان نارس مرتبط است. چندین روش غیر دارویی، دارویی و جراحی برای پیشگیری یا درمان PDA مورد بررسی قرار گرفتهاند.
خلاصه کردن شواهد موجود در گروه نوزادان در کاکرین در مورد مداخلات (دارویی یا جراحی) برای پیشگیری از بروز PDA و عوارض مرتبط، و مداخلات برای مدیریت PDA بدون نشانه و علامتدار در نوزادان نارس.
بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (Cochrane Database of Systematic Reviews) را در 20 اکتبر 2022 برای یافتن مرورهای در حال انجام و منتشر شده کاکرین پیرامون پیشگیری و درمان PDA در نوزادان نارس (< 37 هفته بارداری) یا کم وزن هنگام تولد (< 2500 گرم) جستوجو کردیم. همه مرورهای کاکرین منتشر شده را وارد کردیم که طبقهبندیهای مداخلات زیر را ارزیابی کردند: درمان دارویی با استفاده از داروهای مهار کننده پروستاگلاندین (prostaglandin inhibitor) (ایندومتاسین (indomethacin)، ایبوپروفن (ibuprofen)، و استامینوفن (acetaminophen))، مداخلات دارویی کمکی، پروسیجرهای تهاجمی بستن PDA، و مداخلات غیر دارویی. دو نویسنده این بررسی اجمالی بهطور مستقل از هم واجد شرایط بودن مرورهای بازیابی شده را از طریق جستوجو بررسی کرده، و با استفاده از یک فرم استخراج داده از پیش تعریف شده، دادهها را از مرورهای وارد شده استخراج کردند. هر گونه اختلاف نظری از طریق تبادل نظر با سومین نویسنده بررسی اجمالی حلوفصل شد. دو نویسنده این بررسی اجمالی بهطور مستقل از هم کیفیت روششناسی (methodology) مرورهای وارد شده را با استفاده از ابزار AMSTAR 2 (ابزار اندازهگیری برای ارزیابی مرورهای سیستماتیک (MeaSurement Tool to Assess systematic Reviews)) بررسی کردند. قطعیت شواهد را بر اساس رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE)، همانطور که توسط نویسندگان مرور مربوطه با استفاده از جداول خلاصهای از یافتهها ارزیابی شد، گزارش کردیم.
تعداد 16 مرور کاکرین، مربوط به 138 کارآزمایی بالینی تصادفیسازی شده (RCT) و 11,856 نوزاد نارس را در مورد پیشگیری و درمان PDA در نوزادان نارس وارد کردیم. یکی از 16 مرور جزو مطالعات وارد شده نبود، و بنابراین، به نتایج کمکی نکرد. شش مرور گزارشی را از مداخلات پروفیلاکتیک برای پیشگیری از PDA ارائه کردند، این مداخلات عبارت بودند از پروفیلاکسی دارویی با داروهای مهار کننده پروستاگلاندین، لیگاسیون پروفیلاکتیک PDA از طریق جراحی، و مداخلات غیر دارویی (استفاده از شیلد قفسه سینه در طول فوتوتراپی (phototherapy) و محدودیت دریافت مایعات)؛ یک مرور استفاده از ایندومتاسین را برای مدیریت PDA بدون نشانه گزارش کرد؛ نه مرور از مداخلاتی برای مدیریت PDA علامتدار استفاده کردند که عبارت بودند از دارو درمانی با داروهای مهار کننده پروستاگلاندین با مسیرها و دوزهای مختلف، لیگاسیون PDA از طریق جراحی، و درمانهای کمکی (استفاده از فوروزماید (furosemide) و دوپامین (dopamine) همراه با ایندومتاسین). کیفیت مرورها متفاوت بودند. دو مرور با کیفیت بالا، هفت مرور با کیفیت متوسط، پنج مرور با کیفیت پائین، و دو مرور با کیفیت بسیار پائین ارزیابی شدند.
برای پیشگیری از PDA، ایندومتاسین پروفیلاکتیک موجب کاهش هموراژی داخل بطنی شدید ((intraventricular haemorrhage; IVH)؛ نسبت خطر (relative risk; RR): 0.66؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.53 تا 0.82؛ 14 RCT؛ 2588 نوزاد) و نیاز به بستن تهاجمی PDA (RR: 0.51؛ 95% CI؛ 0.37 تا 0.71؛ 8 RCT؛ 1791 نوزاد) میشود، اما به نظر نمیرسد بر پیامد ترکیبی مرگومیر یا ناتوانی متوسط/شدید تکامل سیستم عصبی تاثیری داشته باشد (RR: 1.02؛ 95% CI؛ 0.90 تا 1.15؛ 3 RCT؛ 1491 نوزاد). مصرف پروفیلاکتیک ایبوپروفن احتمالا به کاهش جزئی در IVH شدید (RR: 0.67؛ 95% CI؛ 0.45 تا 1.00؛ 7 RCT؛ 925 نوزاد؛ شواهد با قطعیت متوسط) و نیاز به بستن تهاجمی PDA (RR: 0.46؛ 95% CI؛ 0.22 تا 0.96؛ 7 RCT؛ 925 نوزاد؛ شواهد با قطعیت متوسط) میانجامد. شواهد برای نشان دادن تاثیر استامینوفن پروفیلاکتیک بر IVH شدید بسیار نامطمئن است (RR: 1.09؛ 95% CI؛ 0.07 تا 16.39؛ 1 RCT؛ 48 نوزاد). بروز انتروکولیت نکروزان (necrotising enterocolitis; NEC) هم با لیگاسیون پروفیلاکتیک از طریق جراحی (RR: 0.25؛ 95% CI؛ 0.08 تا 0.83؛ 1 RCT؛ 84 نوزاد) و هم با محدودیت مایعات (RR: 0.43؛ 95% CI؛ 0.21 تا 0.87؛ 4 RCT؛ 526 نوزاد) کمتر گزارش شد.
برای درمان PDA بدون نشانه، به نظر میرسد ایندومتاسین باعث کاهش ابتلا به PDA علامتدار پس از درمان میشود (RR: 0.36؛ 95% CI؛ 0.19 تا 0.68؛ 3 RCT؛ 97 نوزاد؛ کیفیت مرور منابع: بسیار پائین).
برای درمان PDA علامتدار، به نظر میرسد تمام داروهای مهار کننده پروستاگلاندین موجود موثرتر از دارونما (placebo) یا عدم درمان در بستن PDA هستند (ایندومتاسین: RR: 0.30؛ 95% CI؛ 0.23 تا 0.38؛ 10 RCT؛ 654 نوزاد؛ شواهد با قطعیت بالا؛ ایبوپروفن: RR: 0.62؛ 95% CI؛ 0.44 تا 0.86؛ 2 RCT؛ 206 نوزاد؛ شواهد با قطعیت متوسط؛ تجویز زودهنگام استامینوفن: RR: 0.35؛ 95% CI؛ 0.23 تا 0.53؛ 2 RCT؛ 127 نوزاد؛ شواهد با قطعیت پائین). به نظر میرسد ایبوپروفن خوراکی در بستن PDA موثرتر از ایبوپروفن داخل وریدی (intravenous; IV) باشد (RR: 0.38؛ 95% CI؛ 0.26 تا 0.56؛ 5 RCT؛ 406 نوزاد؛ شواهد با قطعیت متوسط). به نظر میرسد ایبوپروفن با دوز بالا در بستن PDA موثرتر از ایبوپروفن با دوز استاندارد باشد (RR: 0.37؛ 95% CI؛ 0.22 تا 0.61؛ 3 RCT؛ 190 نوزاد؛ شواهد با قطعیت متوسط). با در نظر گرفتن پیامدهای نامطلوب، به نظر میرسد بروز NEC با ایبوپروفن (هر مسیر؛ RR: 0.68؛ 95% CI؛ 0.49 تا 0.94؛ 18 RCT؛ 1292 نوزاد؛ شواهد با قطعیت متوسط)، ایبوپروفن خوراکی (RR: 0.41؛ 95% CI؛ 0.23 تا 0.73؛ 7 RCT؛ 249 نوزاد؛ شواهد با قطعیت پائین) و با استامینوفن (RR: 0.42؛ 95% CI؛ 0.19 تا 0.96؛ 4 RCT؛ 384 نوزاد؛ شواهد با قطعیت پائین) در مقایسه با تجویز ایندومتاسین کمتر باشد. با این حال، به نظر میرسد NEC با دوره طولانیمدت ایندومتاسین در برابر دوره کوتاهتر آن افزایش مییابد (RR: 1.87؛ 95% CI؛ 1.07 تا 3.27؛ 4 RCT؛ 310 نوزاد).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.