موضوع چیست؟
عفونت‌های مجاری ادراری (urinary tract infections; UTIs) در سراسر جهان بسیار شایع هستند. حداقل 50% از زنان یک بار در طول زندگی خود دچار UTI می‌شوند. تقریبا 15% تا 25% از بزرگسالان و کودکان از UTIهای مکرر و طولانی-مدت رنج می‌برند. در بسیاری از افراد، آنتی‌بیوتیک‌های استاندارد موثر نیستند.
D-مانوز (D-mannose) قندی است که بخشی از یک رژیم غذایی معمولی است و اعتقاد بر این است که سطحی غیر-چسبنده روی دیواره مثانه و هم‌چنین اطراف باکتری ایجاد می‌کند. تصور می‌شود که باکتری‌ها هنگام ادرار دفع می‌شوند، بنابراین از رشد باکتری‌هایی که منجر به عفونت داخل مثانه یا مجاری ادراری می‌شود، پیشگیری می‌شود.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
تمام شواهد مربوط به D-مانوز (قرص یا پودر) را مرور کردیم تا ببینیم که می‌تواند از UTIها در بزرگسالان و کودکان پیشگیری کرده یا آن را درمان کند یا خیر. شواهد تا 22 فوریه 2022 به‌روز است.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
هفت مطالعه را یافتیم که 719 شرکت‌کننده را ثبت‌نام کردند، عمدتا در زنانی که دچار UTIهای مکرر (حداقل 2 اپیزود در 6 ماه یا 3 اپیزود در 12 ماه) به‌طور طولانی-مدت شدند. نتوانستیم داده‌ها را ترکیب کنیم زیرا هر مطالعه ترکیبات مختلفی را از D-مانوز، جمعیت‌های مختلف و گروه‌های کنترل مختلف، بررسی کرد. ما نتوانستیم تعیین کنیم که مصرف D-مانوز در مقایسه با عدم-درمان، دیگر مکمل‌ها یا آنتی‌بیوتیک‌ها باعث کاهش تعداد UTIهای عود-کننده می‌شود یا خیر. فقط تعداد کمی از شرکت‌کنندگان دچار اسهال یا سوزش واژینال به عنوان یک عارضه جانبی شدند.
سطح کیفیت شواهد، پائین است. مطالعات با استفاده از روش‌های بی‌کیفیتی انجام شده و بیماران کافی را ثبت‌نام نکردند. فقط دو مورد از هفت مطالعه شرکت‌کنندگان را نسبت به درمانی که دریافت می‌کردند، ماسکه کردند.
خلاصه
برای دانستن اینکه D-مانوز از UTIهای حاد یا مکرر پیشگیری کرده یا آن را درمان می‌کند، شواهد کافی وجود ندارد.
در حال حاضر شواهد کمی برای حمایت یا رد استفاده از D-مانوز برای پیشگیری یا درمان UTIها در همه جمعیت‌ها وجود دارد یا شواهدی به دست نیامد.
این مرور فقدان شدید RCTهایی را با کیفیت بالا نشان می‌دهد که اثربخشی D-مانوز را برای UTIها در هر جمعیتی تست می‌کنند. علیرغم اینکه UTIها یکی از شایع‌ترین عفونت‌های بزرگسالان است (50% از زنان حداقل یک بار در طول زندگی خود به آن مبتلا شده‌اند) و به دلیل مقاومت جهانی رو به رشد ضد-میکروبی، مطالعات بسیار کمی را یافتیم که به اندازه کافی این درمان جایگزین را تست کنند.
پژوهش‌های آینده در این زمینه در وهله اول نیازمند انجام یک RCT با قدرت کافی است که D-مانوز را با دارونما (placebo) مقایسه کند.
عفونت‌های مجاری ادراری (urinary tract infections; UTIs) بسیار شایع هستند و بیش از 7 میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. در حالی که بسیاری از افراد ممکن است تنها یک اپیزود را در طول زندگی خود تجربه کنند و به طور کلی به آنتی‌بیوتیک‌های استاندارد پاسخ دهند، بخش قابل توجهی از بزرگسالان و کودکان (تقریبا 15% تا 25%) مبتلایان مزمن UTI علامت‌دار هستند. برخی از گروه‌های جمعیتی، مانند افراد دچار نقص ایمنی و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کلیه، در معرض خطر بیشتری نسبت به سایرین قرار دارند.
D-مانوز (D-mannose) بخشی از قند موجود در متابولیسم طبیعی انسان است که درون اکثر رژیم‌های غذایی یافت می‌شود. مکانیسم اثر آن پیشگیری از چسبیدن باکتری به سلول‌های اورواپیتلیال (uroepithelial) است. مهارکننده‌های مبتنی بر D-مانوز می‌توانند چسبندگی اشریشیا کلی (Escherichia coli) و تهاجم به سلول‌های اورواپیتلیال را مسدود کنند. سپس مشخص شد که باکتری اساسا با ادرار از بین می‌رود.
مطالعات مقدماتی اولیه بر روی حیوانات و انسان‌ها، اشکال غلیظ D-مانوز (قرص یا ساشه) را در دوزهای 200 میلی‌گرم تا 2 تا 3 گرم در کارآزمایی مورد آزمایش قرار دادند و اثربخشی احتمالی را در کاهش نشانه‌های UTI یا عود آن یافتند.
اگرچه تاثیرات ضد-چسبندگی D-مانوز به خوبی ثابت شده است، اما اخیرا تعداد کمی از مطالعات آزمایشی و کارآزمایی‌های بالینی کوچک انجام شده است.
ارزیابی مزایا و مضرات D-مانوز برای پیشگیری و درمان UTIها در بزرگسالان و کودکان.
تا 22 فوریه 2022 از طریق برقراری ارتباط با متخصصین اطلاعات با استفاده از اصطلاحات جست‌وجوی مرتبط با این مرور، در پایگاه ثبت مطالعات گروه کلیه و پیوند در کاکرین به جست‌وجو پرداختیم. مطالعات موجود در پایگاه ثبت از طریق جست‌وجوها در CENTRAL؛ MEDLINE و EMBASE؛ خلاصه مقالات کنفرانس‌ها؛ پورتال جست‌وجوی پایگاه ثبت بین‌المللی کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov شناسایی شدند.
RCTهایی را وارد کردیم که به اندازه‌گیری و گزارش‌دهی تاثیر D-مانوز، در هر ترکیب و هر فرمولاسیون، برای پیشگیری یا درمان UTIها در بزرگسالان و کودکان، زنان و مردان، در هر شرایطی (از جمله حول‌وحوش زمان انجام جراحی) پرداختند.
نویسندگان به‌طور مستقل از هم عناوین و چکیده‌های بازیابی شده، و در صورت لزوم، متن کامل را ارزیابی کردند تا مشخص کنند کدامیک معیارهای ورود را دارند.
استخراج داده‌ها به‌طور مستقل از هم توسط دو نویسنده با استفاده از فرم‌های استخراج اطلاعات انجام شد. کیفیت روش‌شناسی (methodology) مطالعات وارد شده با استفاده از ابزار خطر سوگیری (bias) کاکرین مورد ارزیابی قرار گرفت. ورود داده‌ها توسط یک نویسنده انجام و توسط نویسنده دیگر بررسی شد. قطعیت شواهد با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی شد.
هفت RCT (719 شرکت‌کننده) را شامل زنان و مردان بزرگسالی وارد کردیم که سیستیت (cystitis) حاد یا سابقه UTIهای مکرر (حداقل دو اپیزود در شش ماه یا سه اپیزود در 12 ماه) داشتند (علامت‌دار یا بدون نشانه). دو مطالعه پیشگیرانه، چهار مطالعه پیشگیرانه و درمانی (دو مورد حول‌وحوش زمان انجام جراحی و یک مورد در افراد مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis)) و یک مطالعه درمانی بودند. طول دوره درمان از 15 روز تا شش ماه متغیر بود. هیچ دو مطالعه‌ای (از نظر دوز یا درمان) قابل مقایسه نبودند، و نتوانستیم متاآنالیز را انجام دهیم.
مطالعات مجزا هیچ شواهد بارزی را برای تعیین اینکه D-مانوز کم‌وبیش در پیشگیری یا درمان UTIها موثر است یا خیر، گزارش نکردند.
D-مانوز (2 گرم) در مقایسه با عدم-درمان (1 مطالعه، 205 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) و آنتی‌بیوتیک‌ها (نیتروفورانتوئین (nitrofurantoin) 50 میلی‌گرم) (1 مطالعه، 206 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) تاثیرات نامطمئنی بر UTIهای علامت‌دار و تائید شده باکتریوری داشت. D-مانوز، در ترکیب با مکمل‌های گیاهی، در مقایسه با عدم-درمان، تاثیرات نامطمئنی بر UTIهای علامت‌دار و تائید شده توسط باکتری و بر درد داشت (1 مطالعه، 40 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). D-مانوز 500 گرم به همراه مکمل (ان-استیل‌سیستئین (N-acetylcysteine) و عصاره میوه موریندا سیتریفولیا (Morinda citrifolia)) در مقایسه با آنتی‌بیوتیک (پرولیفلوکساسین (prulifloxacin) 400 میلی‌گرم) تاثیرات نامطمئنی بر UTIهای علامت‌دار و تائید شده باکتریوری داشت (1 مطالعه، 75 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
عوارض جانبی بسیار کم و ضعیف گزارش شدند؛ هیچ کدام جدی نبودند (بیشتر اسهال و سوزش ناحیه واژینال).
به‌طور کلی، سطح کیفیت شواهد پائین بود. اکثر مطالعات در بیشتر حوزه‌ها دارای خطر سوگیری نامشخص یا بالایی بودند. داده‌ها پراکنده بوده و به پیامدهای بسیار کمی پرداختند. به دلیل محدودیت‌های بسیار جدی در طراحی یا اجرای مطالعه (خطر بالای سوگیری در تمام مطالعات) و داده‌های پراکنده (داده‌های مطالعه واحد و حجم نمونه کوچک)، ارزیابی GRADE به عنوان شواهدی با قطعیت بسیار پائین رتبه‌بندی شد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.