چرا این موضوع مهم است؟
مشخص شده که COVID-19 باعث ایجاد مشکلات بویایی می‌شود. گاهی اوقات این وضعیت عبارت است از کاهش توانایی حس بویایی، و گاهی نیز از بین رفتن کامل حس بویایی. این اختلال در بسیاری از افراد در مدت زمان کوتاهی بهبود می‌یابد، اما برای برخی دیگر ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه داشته باشد. این مرور بررسی می‌کند که درمان‌هایی وجود دارد که بیماران به محض از دست دادن حس بویایی خود (طی چهار هفته از شروع نشانه‌ها) دریافت کنند تا این مساله به یک مشکل مزمن تبدیل نشود یا خیر.
شواهد را چگونه شناسایی و ارزیابی کردیم؟
به دنبال تمام مطالعات مرتبط در منابع علمی پزشکی جست‌وجو کردیم تا نتایج را خلاصه کنیم. هم‌چنین بررسی کردیم که شواهد با توجه به مواردی مانند حجم نمونه مطالعات و نحوه انجام آنها، تا چه اندازه قطعی هستند. بر این اساس، سطح قطعیت شواهد را بسیار پائین، پائین، متوسط یا بالا طبقه‌بندی کردیم.
آنچه ما به دست آوردیم
پنج مطالعه را به دست آوردیم که تکمیل شده بودند.
کورتیکواستروئیدهای داخل بینی در مقایسه با عدم-درمان
سه مطالعه به این درمان پرداختند.
اسپری کورتیکواستروئید بینی ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در حس بویایی بر اساس اندازه‌گیری با آزمایش‌های خاص (به جای زمانی که از افراد در مورد حس بویایی آنها سوال می‌شود) ایجاد کند.
مابقی شواهد قطعیت بسیار پائینی داشتند، بنابراین نمی‌دانیم که اسپری کورتیکواستروئید بینی بهتر از عدم-درمان در موارد زیر است یا بدتر:
- کمک به بازگشت حس بویایی به وضعیت عادی (چه افراد احساس کنند که حس بویایی آنها به وضعیت طبیعی بازگشته، یا حس بویایی طبیعی بر اساس آزمایشات خاص اثبات شود).
- ایجاد احساس در افراد که حس بویایی آنها بهبود یافته است؛
- بروز هرگونه عوارض جانبی ناخواسته.
قطره های کورتیکواستروئید داخل بینی در مقایسه با دارونما (درمان ساختگی)
یک مطالعه به این درمان پرداخت.
قطره‌های کورتیکواستروئید داخل بینی ممکن است تفاوتی را در تعداد افرادی که فکر می‌کنند حس بویایی آنها طی 30 روز بهبود یافته، ایجاد نکنند.
تعدادی مطالعه در حال انجام را یافتیم، اما هنوز هیچ نتیجه‌ای از آنها در دسترس نیست تا در این مرور گنجانده شوند.
این یافته به چه معنی است؟
ما نمی‌دانیم که استفاده از اسپری کورتیکواستروئید بینی یا قطره‌های بینی تاثیری بر پیشگیری از بروز اختلال طولانی-مدت‌تر حس بویایی مرتبط با کووید-19 دارند یا خیر، یا اینکه ممکن است باعث آسیب شوند یا خیر. این مرور یک «مرور سیستماتیک پویا» است، به این معنی که به دنبال مطالعات جدیدی خواهیم بود که ممکن است مرتبط با موضوع باشند، و به محض در دسترس قرار گرفتن نتایج بیشتر، مرور بهطور مداوم به‌روز می‌شود.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد ارائه شده در این مرور کاکرین تا اکتبر 2021 به‌روز است.
شواهد بسیار محدودی در مورد اثربخشی و آسیب‌های ناشی از درمان‌ها برای پیشگیری از بروز اختلال پایدار عملکرد بویایی پس از ابتلا به عفونت کووید-19 در دسترس است. با این حال، کارآزمایی‌های در حال انجام دیگری را نیز در این زمینه شناسایی کرده‌ایم. از آنجا که این یک مرور سیستماتیک پویا است، با در دسترس قرار گرفتن نتایج جدید، داده‌ها را بهطور منظم به‌روز می‌کنیم.
از دست دادن عملکرد بویایی به عنوان یک نشانه اصلی از ابتلا به عفونت COVID-19 پذیرفته شده، و همه‌گیری کنونی منجر به بروز اختلال در حس بویایی تعداد زیادی از افراد مبتلا به این عفونت شده است. در بسیاری از این افراد، این وضعیت موقتی است و طی دو تا چهار هفته برطرف می‌شود. با این حال، در اقلیت قابل‌توجهی از بیماران نشانه‌ها هم‌چنان ادامه می‌یابند و پایدار باقی می‌مانند. در حال حاضر، مشخص نیست که اعمال زودهنگام مداخله با هر روش درمانی (مانند دارو-درمانی یا آموزش و تمرین بویایی (olfactory training)) می‌تواند باعث بهبود و پیشگیری از تداوم اختلال بویایی شود یا خیر. این مطالعه، به‌روزرسانی مرور سال 2021 است که چهار مطالعه به آن اضافه شدند.
1) ارزیابی فواید و مضرات هر نوعی از مداخلات درمانی در مقابل عدم-درمان برای افراد مبتلا به اختلال حاد عملکرد بویایی ناشی از ابتلا به عفونت کووید-19.
2) به‌روز نگاه داشتن شواهد، با استفاده از رویکرد مرور سیستماتیک پویا.
متخصص اطلاعات گروه گوش و حلق و بینی (ENT) در کاکرین برای یافتن کارآزمایی‌های منتشرشده و منتشرنشده به جست‌وجو در پایگاه ثبت گروه گوش و حلق و بینی (ENT) در کاکرین؛ پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid Embase؛ Web of Science؛ ClinicalTrials.gov؛ ICTRP و منابع دیگر پرداخت. تاریخ آخرین جست‌وجو 20 اکتبر 2021 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را با حضور افراد مبتلا به اختلال بویایی مرتبط با کووید-19 وارد کردیم، که کمتر از چهار هفته ادامه داشت. مطالعات هر نوع مداخله‌ای را با عدم-درمان یا دارونما (placebo) مقایسه كردند.
از روش‌های استاندارد کاکرین بهره بردیم. پیامدهای اولیه، وجود عملکرد طبیعی بویایی، عوارض جانبی جدی و تغییر در حس بویایی بودند. پیامدهای ثانویه عبارت بودند از شیوع پاروسمی (parosmia)، تغییر در حس چشایی، کیفیت زندگی مرتبط با بیماری، و دیگر عوارض جانبی (از جمله خون دماغ/ترشحات خونی). از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد برای هر پیامد بهره گرفتیم.
پنج مطالعه را با 691 شرکت‌کننده وارد کردیم. این مطالعات مداخلات زیر را ارزیابی کردند: اسپری‌های کورتیکواستروئید داخل بینی، قطره‌های کورتیکواستروئید داخل بینی، سالین هیپرتونیک داخل بینی و سولفات روی.
اسپری کورتیکواستروئید داخل بینی در مقایسه با عدم انجام مداخله/دارونما
سه مطالعه را با 288 شرکت‌کننده وارد کردیم که پس از ابتلا به کووید-19 دچار اختلال عملکرد بویایی کمتر از چهار هفته بودند.
وجود عملکرد طبیعی بویایی
شواهد در مورد تاثیر اسپری کورتیکواستروئید داخل بینی بر بازیابی عملکرد بویایی بر اساس گزارش بیمار و بهبود عملکرد بویایی با استفاده از تست‌های سایکوفیزیکال تا چهار هفته پیگیری بسیار نامشخص است (بر اساس گزارش بیمار: خطر نسبی (RR): 1.19؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.85 تا 1.68؛ 1 مطالعه؛ 100 شرکت‌کننده؛ تست سایکوفیزیکال: RR: 2.3؛ 95% CI؛ 1.16 تا 4.63؛ 1 مطالعه؛ 77 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
تغییر در حس بویایی
شواهد در مورد تاثیر اسپری کورتیکواستروئید داخل بینی بر تغییر حس بویایی بر اساس گزارش بیمار (در کمتر از 4 هفته: تفاوت میانگین (MD): 0.5 امتیاز کمتر؛ 95% CI؛ 1.38 امتیاز کمتر تا 0.38 امتیاز بیشتر؛ 1 مطالعه؛ 77 شرکت‌کننده؛ در > 4 هفته تا 3 ماه: MD؛ 2.4 امتیاز بیشتر؛ 95% CI؛ 1.32 امتیاز بیشتر تا 3.48 امتیاز بیشتر؛ 1 مطالعه; 100 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین، رتبه‌بندی شده در یک مقیاس 1 تا 10، نمرات بیشتر به معنای عملکرد بهتر بویایی است) بسیار نامشخص است. کورتیکواستروئیدهای داخل بینی ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تغییر حس بویایی بر اساس ارزیابی تست سایکوفیزیکال (MD؛ 0.2 امتیاز؛ 95% CI؛ 2.06 امتیاز کمتر تا 2.06 امتیاز بیشتر؛ 1 مطالعه؛ 77 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین، مقیاس 0 تا 24 امتیاز، نمرات بیشتر به معنای عملکرد بویایی بهتر است) ایجاد کنند.
عوارض جانبی جدی
نویسندگان یک مطالعه بروز هیچ موردی را از عوارض جانبی گزارش نکردند، هر چند که قصد نداشتند آنها را گردآوری کنند، بنابراین مطمئن نیستیم که بهطور سیستماتیک جست‌وجو و شناسایی شده‌اند یا خیر. در دو مطالعه باقی‌مانده گزارشی در مورد عوارض جانبی ارائه نشد.
قطره های کورتیکواستروئید داخل بینی در مقایسه با عدم انجام مداخله/دارونما
یک مطالعه را با 248 شرکت‌کننده وارد کردیم که به مدت ≤ 15 روز پس از ابتلا به کووید-19 دچار اختلال عملکرد بویایی بودند.
وجود عملکرد طبیعی بویایی
قطره‌های کورتیکواستروئید داخل بینی ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را در میزان بهبودی بر اساس گزارش بیمار در > 4 هفته تا 3 ماه ایجاد کنند (RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.89 تا 1.11؛ 1 مطالعه؛ 248 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). هیچ پیامد دیگری توسط این مطالعه ارزیابی نشد.
داده‌های مربوط به استفاده از شست‌وشوی بینی با سالین هیپرتونیک و استفاده از سولفات روی در پیشگیری از بروز اختلال عملکرد بویایی پایدار در متن کامل مرور گنجانده می‌شوند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.