پیشینه
بسیاری از افراد مبتلا به COVID-19 نشانه‌های اندکی داشته یا هیچ نشانه‌ای را از بیماری بروز نمی‌دهند. با این حال، COVID-19 می‌تواند خون را «چسبناک» کرده، هم عروق خونی کوچک (مویرگ‌ها) و هم بزرگ را مسدود کند، که ممکن است باعث وقوع حملات قلبی، سکته مغزی یا لخته شدن خون در پاها یا ریه‌ها شود. این موارد ممکن است کشنده باشند. افراد مبتلا به دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات قلبی از پیش موجود، در صورت ابتلا به COVID-19 بیشتر در معرض خطر ابتلا به چنین عوارضی قرار دارند.
سوال مطالعه مروری
ما می‌خواستیم بدانیم در موارد تائید شده یا مشکوک به ابتلا به COVID-19:
- شایع‌ترین مشکلات قلبی و عروق خونی (قلبی‌عروقی) از پیش موجود چه هستند (به عنوان مثال، دیابت، فشار خون بالا و چاقی)؟
- شایع‌ترین عوارضی که در شرایط مختلف (در سطح جامعه، مراکز مراقبتی یا بیمارستان) بر قلب و عروق خونی تاثیر می‌گذارند (به عنوان مثال، ضربان قلب نامنظم، لخته شدن خون، نارسایی قلبی و سکته مغزی)، چه هستند؟
آنچه ما انجام دادیم
به دنبال مطالعات منتشرشده‌ای بودیم که مشکلات قلبی و عروق خونی را در افراد مبتلا به COVID-19 مشکوک یا تائید شده گزارش کردند. مطالعات می‌توانستند با هر نوع طراحی و در هر مکانی انجام شده باشند، اما باید توسط دیگر محققان نیز بررسی می‌شدند (داوری همتا (peer-review))، به زبان انگلیسی نوشته شده، و شامل حداقل 100 مورد بوده باشند.
شواهد تا جولای 2020 به‌روز است.
آنچه ما یافتیم
تعداد 220 مطالعه را پیدا کردیم که اطلاعات مرتبط را گزارش کردند، اما سطح کیفیت اطلاعات اغلب پائین بود. مطالعات بیشتر در چین و ایالات متحده آمریکا انجام شدند. اکثر مطالعات فقط اطلاعاتی را در مورد اقلیت اندکی از بیماران ارائه کردند که به دلیل ابتلا به COVID-19 در بیمارستان، اغلب در بخش مراقبت‌های ویژه، بستری بودند.
ما دریافتیم که فشار خون بالا، دیابت و بیماری قلبی در بیماران بستری مبتلا به COVID-19، بسیار شایع بوده و با افزایش خطر مرگ‌ومیر همراه هستند. بیش از یک-سوم بیماران مبتلا به COVID-19 سابقه فشار خون بالا را داشتند، 23.5% از آنها مشکل قلبی یا عروق خونی قبلی را ذکر می‌کردند، 22.1% دیابت داشتند، و 21.6% چاق بودند (بسیاری از افراد بیش از یک مورد را از این شرایط نشان می‌دادند).
شایع‌ترین عارضه قلبی‌عروقی در افراد مبتلا به COVID-19 ضربان قلب نامنظم بود (فیبریلاسیون دهلیزی؛ 8.5%). لخته شدن خون در پاها (6.1%) یا ریه‌ها (4.3%)، و نارسایی قلبی (8/6%) نیز شایع بودند، اما نرخ گزارش شده ممکن است کمتر از میزان واقعی باشد، زیرا مطالعات لزوما همیشه تحقیقات مناسب را انجام نداده بودند. بروز حملات قلبی (1.7%) و سکته مغزی (1.2%) کمتر گزارش شدند. همچنین تست‌های خونی اغلب آسیب قلبی یا استرس را نشان دادند.
قدم بعدی
مطالعات مذکور بر افراد مبتلا به COVID-19 شدید و بستری در بیمارستان متمرکز بودند، بنابراین نتایج ممکن است برای بیماران مبتلا به COVID-19 خفیف‌تر که در بیمارستان بستری نیستند، قابل تعمیم نباشند. مطالعات بسیار متفاوت از یکدیگر بوده و نتایج را همیشه به یک روش واحد گزارش نکردند یا از معتبرترین روش‌ها بهره نبردند. بر این اساس، اطمینان ما از دقت شیوع بیماری‌های قبلی و عوارض قلبی‌عروقی بالا نیست.
ما قصد داریم این مرور را به‌روز کنیم. با این حال، در آینده، فقط بر شواهدی با کیفیت بالاتر تمرکز خواهیم کرد تا قدرت یافته‌های خود را افزایش دهیم.
این مرور سیستماتیک در منابع علمی نشان می‌دهد که حضور هم‌زمان بیماری‌های قلبی-متابولیک در افرادی که به دلیل ابتلا به عفونت COVID-19 در بیمارستان بستری هستند، شایع بوده، و عوارض قلبی‌عروقی مکررا رخ می‌دهند. ما قصد داریم این مرور را به‌روز کرده و یک متاآنالیز رسمی را از پیامدها بر اساس زیر-گروهی هموژن‌تر از مطالعاتی با کیفیت بالا انجام دهیم.
اقلیت اندکی از افراد مبتلا به بیماری کروناویروس 2019 (COVID-19) به بیماری شدیدی مبتلا می‌شوند، که مشخصه آن، التهاب، آسیب عروق خونی کوچک و کوآگولوپاتی بوده، و به‌طور بالقوه منجر به آسیب میوکارد، ترومبوآمبولی وریدی (venous thromboembolism; VTE) و حوادث انسداد شریانی می‌شود. افرادی که دارای عوامل خطر بیماری قلبی‌عروقی بوده یا این بیماری از قبل در آنها وجود داشته، ممکن است با خطر بیشتری دست‌وپنجه نرم کنند.
ارزیابی شیوع بیماری‌های هم‌زمان قلبی‌عروقی از پیش موجود مرتبط با موارد COVID-19 مشکوک یا تائید شده در شرایط مختلف، از جمله در سطح جامعه، مراکز مراقبتی و بیمارستان‌ها. همچنین ماهیت و نرخ عوارض قلبی‌عروقی و رویدادهای بالینی بعدی را در افراد مشکوک یا تائید شده مبتلا به COVID-19 ارزیابی کردیم.
جست‌وجوی الکترونیکی خود را از دسامبر 2019 تا 24 جولای 2020 در بانک‌های اطلاعاتی زیر انجام دادیم: پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase؛ covid-19.cochrane.org؛ ClinicalTrials.gov و پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی اتحادیه اروپا (EU).
مطالعات کوهورت آینده‌نگر و گذشته‌نگر، کنترل شده قبل-و-بعد، مورد-شاهدی و مقطعی، و کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم. کارآزمایی‌های کنترل شده را در قالب کوهورت‌ها، بدون توجه به روش تخصیص درمان، تجزیه‌وتحلیل کردیم. فقط مطالعات داوری همتا (peer-review) شده را با تعداد 100 شرکت‌کننده یا بیشتر وارد کرده، و مقالاتی را که به زبان انگلیسی نوشته نشده یا فقط در سرورهای پیش-چاپ (pre-print) وجود داشتند، خارج کردیم.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم نتایج را غربالگری کرده و داده‌ها را استخراج کردند. با توجه به تنوع قابل توجه در روش‌های طراحی مطالعه، پیامدهای گزارش شده و معیارهای پیامد، سنتز روایت‌گونه (narrative) را از داده‌ها انجام دادیم، بدون آنکه متاآنالیزی انجام شود. با استفاده از چک‌لیست Joanna Briggs Institute (JBI) برای مطالعات شیوع و چک‌لیست JBI برای سری موارد (case series)، مطالعات وارد شده را نقادانه ارزیابی کردیم.
تعداد 220 مطالعه را وارد کردیم. بیشتر مطالعات از چین (47.7%) یا ایالات متحده آمریکا (20.9%) بودند؛ 9.5% مطالعات در ایتالیا انجام شدند. بخش عمده‌ای از مطالعات گذشته‌نگر بودند (89.5%)، اما سه مورد (1.4%) RCT و 20 مورد (9.1%) به صورت آینده‌نگر انجام شدند.
با استفاده از ابزار چک‌لیست ارزیابی نقادانه JBI برای مطالعات شیوع، 75 مطالعه به نمره کامل 9، 57 مطالعه به نمره 8، 31 مطالعه به نمره 7، 5 مطالعه به نمره 6، سه مطالعه به نمره 5 و یک مطالعه به نمره 3 دست یافتند؛ با استفاده از ابزار چک‌لیست JBI برای مطالعات سری موارد، 30 مطالعه نمره کامل 10، شش مطالعه نمره 9، 11 مطالعه نمره 8، و یک مطالعه نمره 5 را کسب کردند.
ما دریافتیم که هیپرتانسیون (189 مطالعه، n = 174,414، میانگین شیوع وزن‌دهی شده (weighted mean prevalence; WMP)؛ 36.1%)، دیابت (197 مطالعه، n = 569,188؛ WMP؛ 22.1%) و بیماری ایسکمیک قلبی (94 مطالعه، n = 100,765؛ WMP؛ 10.5%) در افراد بستری مبتلا به COVID-19 بسیار شیوع داشته و با افزایش خطر فوت بیمار همراه هستند. در بیماران بستری در بیمارستان، بیومارکرهای استرس یا آسیب قلبی غالبا غیر-طبیعی بوده، و بروز طیف وسیعی از عوارض قلبی‌عروقی قابل توجه است، به ویژه آریتمی (22 مطالعه، 13,115 = n، میانگین بروز وزن‌دهی شده (weighted mean incidence; WMI)؛ 9.3%)، نارسایی قلبی (20 مطالعه، 29,317 = n؛ VMI؛ 6.8%) و عوارض ترومبوتیک (VTE: 16 مطالعه، n = 7700، WMI؛ 7.4%).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.