پیام‌های کلیدی
- به دلیل کمبود شواهد قوی، فواید و عوارض جانبی مکمل اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3 (که چربی‌های مهمی هستند که باید از رژیم غذایی خود به دست آورید) برای درمان افسردگی در کودکان و نوجوانان نامشخص است.
- انجام مطالعات بزرگتر، و با طراحی خوب برای تخمین بهتر از فواید و مضرات مکمل اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3 برای افسردگی کودکان و نوجوانان مورد نیاز است.
چرا یافتن درمان برای کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی مهم است؟
افراد مبتلا به افسردگی خلق‌وخوی پائینی دارند یا لذت یا علاقه به فعالیت‌های معمولی را از دست می‌دهند. این یک اختلال طولانی‌مدت (مزمن) است که هم جدی و هم عودکننده (می‌تواند پس از دوره‌هایی از احساس خوب عود کند) است. این وضعیت اغلب در دوران کودکی و نوجوانی شروع شده و از هر 100 کودک، هشت نفر را مبتلا می‌کند. متاسفانه، پاسخ به درمان‌های فعلی افسردگی در کودکان و نوجوانان ضعیف است، و تسکین نشانه‌ها (بهبودی) می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. در مطالعات اخیر، مکمل‌های اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3 به عنوان یک درمان بالقوه برای افسردگی در بزرگسالان نشان داده شده‌اند. بدن ما نمی‌تواند این چربی‌های مفید را بسازد، اما این چربی‌ها به‌طور طبیعی در ماهی‌های روغنی، منابع دریایی، و برخی مغزها و دانه‌ها وجود دارند. آنها همچنین می‌توانند به عنوان مکمل‌های روزانه به شکل کپسول یا مایع (به عنوان مثال، به عنوان کپسول روغن کبد ماهی) تجویز شوند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
هدف آن بود که موارد زیر را بررسی کنیم:
- مکمل اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3 در کاهش نشانه‌های افسردگی در کودکان و نوجوانان تا چه اندازه موثر است؛ و
- مکمل اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3 به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا افسردگی خود را بهبود بخشند یا خیر.
ما همچنین خواستیم بدانیم که مکمل اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3 چه عوارض جانبی را ایجاد می‌کند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما برای یافتن مطالعاتی جست‌وجو کردیم که در آنها کودکان و نوجوانان به‌طور تصادفی به دو یا چند گروه درمانی تقسیم شده و مکمل‌های اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3 با دارونما (placebo) (درمان ساختگی با ظاهر مشابه به درمان اصلی)، بیماران در لیست انتظار، عدم درمان/عدم مصرف مکمل، یا مراقبت معمول مقایسه شدند. این روش بهترین راه برای اطمینان یافتن از شباهت گروه‌های بیماران بوده و اینکه محققین نتوانند حدس بزنند چه کسی در کدام گروه قرار می‌گیرد. نتایج آنها را مقایسه و خلاصه کرده، و سطح اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما پنج مطالعه را پیدا کردیم که 228 کودک و نوجوان 10 تا 16 ساله مبتلا به افسردگی را وارد کردند. بزرگترین مطالعه 60 نفر، و کوچکترین مطالعه 28 بیمار را وارد کردند. سه مطالعه در ایالات متحده آمریکا، یک مطالعه در اسرائیل و یک مطالعه در اسلواکی انجام شدند. چهار مطالعه حدود 12 هفته و یک مطالعه به مدت 16 هفته به طول انجامیدند.
ما دریافتیم که مکمل اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3 ممکن است نشانه‌های افسردگی را بر اساس گزارش خود بیمار کاهش دهد، اما نتایج بسیار نامشخص است. اگر مکمل‌های PUFAهای امگا-3 و دارونماها به یک گروه 100 نفری از کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی داده شود، 50 کودک دریافت‌کننده اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3 و 48 کودک دریافت‌کننده دارونما بهبود می‌یابند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
به شواهد اطمینان زیادی نداریم زیرا مطالعات کافی برای اطمینان از نتایج پیامدها در دست نیستند، و مطالعات بسیار کوچک بودند. تا به امروز، برای تعیین اینکه مصرف مکمل اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده امگا-3، افسردگی را در کودکان و نوجوانان بهبود می‌بخشد یا خیر، شواهد کافی به دست نیامده است.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 18 می 2023 به‌روز است.
بر اساس نتایج پنج مطالعه کوچک، مکمل PUFAهای امگا-3 ممکن است نشانه‌های افسردگی گزارش‌شده توسط خود بیمار را کاهش دهد، اما شواهد بسیار نامشخص است. مکمل PUFAهای امگا-3 در مقایسه با دارونما ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر بهبودی افسردگی داشته باشد، اما شواهد بسیار نامشخص است. مکمل PUFAهای امگا-3 ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در خروج بیماران از مطالعه یا عوارض جانبی ایجاد کند. مطالعات هیچ عارضه جانبی جدی را گزارش نکردند.
این مرور، انجام تحقیقات مرحله اولیه را در مورد PUFAهای امگا-3 و افسردگی در جوانان برجسته می‌کند. شواهد در مورد تاثیرات مصرف مکمل PUFAهای امگا-3 در بهبود نشانه‌های افسردگی گزارش شده توسط خود بیمار یا دستیابی به بهبودی افسردگی در کودکان و نوجوانان بسیار نامشخص است. در حالی که هیچ آسیبی از این مداخله مشهود نیست، داده‌های بیشتری برای تایید خطرات احتمالی آنها مورد نیاز است.
پرداختن به محدودیت‌های فعلی در پایه شواهد از طریق طراحی و انجام مطالعات روش‌شناسی (methodology) دقیق - حجم نمونه بزرگتر، دوزهای مختلف، نسبت‌های ایکوزاپنتانوئیک اسید/دوکوزاهگزانوئیک اسید (eicosapentaenoic acid/docosahexaenoic acid)، طول دوره درمان، و پروفایل‌های بی‌خطری - برای پیشبرد درک ما از نقش مکمل PUFAهای امگا-3 برای درمان افسردگی در کودکان و نوجوانان ضروری است.
اختلالات سلامت روان از جمله اختلال افسردگی اساسی (major depressive disorder; MDD) به خوبی به عنوان عوامل اصلی بار (burden) جهانی بیماری میان نوجوانان شناخته شده‌اند. تخمین زده می‌شود که شیوع افسردگی نوجوانان در طول همه‌گیری کووید-19 تا حداقل 25% افزایش یافته، که به مشکل چالش‌برانگیز ناکافی بودن خدمات سلامت روانی و دسترسی به خدمات که پیش از همه‌گیری وجود داشت، افزوده است.
مکمل اسید چرب با چند پیوند اشباع نشده (polyunsaturated fatty acid; PUFA) امگا-3 در حال حاضر به عنوان یک درمان پیشگیرانه برای افسردگی در بزرگسالان پرخطر و همچنین یک تک درمانی (monotherapy) خط دوم برای بزرگسالان مبتلا به MDD خفیف تا متوسط، و درمان کمکی در کنار داروهای ضدافسردگی در بزرگسالان مبتلا به MDD متوسط تا شدید توصیه می‌شود. فواید مصرف PUFAهای امگا-3 در بیماری افسردگی به دلیل تاثیر آنها بر انتقال عصبی (neurotransmission)، حفظ سیالیت غشاء (membrane fluidity)، و عملکرد ضدالتهابی آنها است. دستیابی به یک ترکیب جامع و کمّی‌سازی شواهد موجود در مورد اثربخشی PUFAهای امگا-3 در درمان افسردگی میان کودکان و نوجوانان برای پزشکان ضروری است تا راهنمایی‌های آموزنده را به جوانان و خانواده‌های آنها ارایه دهند، به ویژه با توجه به عدم وجود دستورالعمل‌های فعلی برای این گروه سنی.
هدف اولیه
تعیین تاثیر مصرف مکمل PUFAهای امگا-3 در مقابل یک مقایسه‌کننده (مانند دارونما (placebo)، کنترل لیست انتظار، عدم درمان/عدم مصرف مکمل، یا مراقبت استاندارد) بر افسردگی تشخیص داده شده توسط پزشک یا نشانه‌های افسردگی بر اساس گزارش خود بیمار در کودکان و نوجوانان.
اهداف ثانویه
تخمین اندازه تاثیر PUFAهای امگا-3 بر نشانه‌های افسردگی.
تخمین تاثیر هر نوعی از PUFAهای امگا-3 (EPA یا DHA)، در مقایسه با دارونما، بر افسردگی.
تعیین اینکه دوز، فرمت (کپسول یا مایع)، جنسیت یا سن بیمار چه تاثیر بر میزان تاثیر این مداخله دارند.
تعیین میزان تبعیت از درمان و خروج بیماران از مطالعه (attrition) برای PUFAهای امگا-3 به عنوان مداخله‌ای برای افسردگی در کودکان و نوجوانان.
تعیین بی‌خطری (safety) مصرف PUFAهای امگا-3 به عنوان مداخله‌ای برای درمان افسردگی در کودکان و نوجوانان.
ما CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase، سه بانک اطلاعاتی دیگر، فهرست منابع مطالعات واردشده، منابع علمی خاکستری (grey literature)، و مرورهای مرتبط را جست‌وجو کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو، 18 می 2023 بود.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) را شامل مردان و زنان 19 ساله یا جوان‌تر و مبتلا به افسردگی وارد کردیم که به مقایسه مصرف مکمل‌های PUFAهای امگا-3 با دارونما، کنترل لیست انتظار، عدم درمان/عدم مصرف مکمل یا مراقبت استاندارد پرداختند.
از روش‌های استاندارد کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه ما، ارایه گزارش از نشانه‌های افسردگی توسط خود بیمار و رفع افسردگی بود که به تشخیص بالینی رسیده بود. پیامدهای ثانویه عبارت بودند از خروج بیماران از مطالعه، عوارض جانبی و تحمل‌پذیری مداخله. برای ارزیابی قطعیت شواهد برای هر پیامد کلیدی، از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) استفاده کردیم.
ما پنج کارآزمایی را با 228 شرکت‌کننده وارد متاآنالیز کردیم. همه کارآزمایی‌ها از یک مقایسه‌کننده دارونما استفاده کردند؛ طول دوره انجام مداخله از 10 تا 16 هفته متغیر بود (میانه (median): 12 هفته).
مکمل PUFAهای امگا-3 در مقایسه با دارونما ممکن است نشانه‌های افسردگی را بر اساس گزارش خود بیمار کاهش دهد، اما شواهد بسیار نامشخص است (تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.34-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.85- تا 0.17؛ SMD کمتر به معنای بهبودی بیشتر در افسردگی ناشی از مصرف PUFAهای امگا-3؛ 5 کارآزمایی، 185 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین).
مکمل PUFAهای امگا-3 در مقایسه با دارونما ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر بهبودی نشانه‌های افسردگی داشته باشد، اما شواهد بسیار نامشخص است (PUFAهای امگا-3 در مقابل دارونما: 50% در مقابل 48%؛ نسبت شانس (OR): 1.11؛ 95% CI؛0.45 تا 2.75؛ 4 کارآزمایی، 127 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
مکمل PUFAهای امگا-3 در مقایسه با دارونما ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در خروج بیماران از مطالعه ایجاد کند (PUFAهای امگا-3 در مقایسه با دارونما: 18% در مقابل 19%؛ OR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.46 تا 1.90؛ 5 کارآزمایی، 228 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
مکمل PUFAهای امگا-3 ممکن است باعث ایجاد تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در عوارض جانبی شود، یک مطالعه گزارشی را از گرفتگی بیشتر عضلات در گروه روغن ماهی (13/27 شرکت‌کننده) در مقایسه با گروه دارونما (6/29 شرکت‌کننده) منتشر کرد؛ یک مطالعه دفع مکرر مدفوع را در گروه امگا-3 (1/29 شرکت‌کننده) گزارش کرد و یک مطالعه بثورات پوستی خفیف و رفتار غیرعادی/مانیک را در گروه دارونما (2/27 شرکت‌کننده) نشان داد.
هیچ‌یک از مطالعات واردشده عوارض جانبی جدی را گزارش نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.