پیام‌های کلیدی

• ما مطمئن نیستیم که تاموکسیفن (tamoxifen) در مقایسه با عدم درمان فعال، درمان حمایتی (برای تسکین نشانه‌ها)، یا یک قرص ساختگی، مزایایی برای بقا (survival)، پیشرفت بیماری (بدتر شدن بیماری)، یا به‌زیستی (well-being) در افراد مبتلا به هپاتوسلولار کارسینومای (hepatocellular carcinoma) پیشرفته (شایع‌ترین نوع سرطان کبد) دارد یا خیر.

• همچنین مطمئن نیستیم که تاموکسیفن در مقایسه با عدم درمان فعال، درمان حمایتی یا قرص ساختگی، تاثیری بر میزان بروز عوارض ناخواسته جدی و غیرجدی در افراد مبتلا به هپاتوسلولار کارسینومای پیشرفته (که سرطان گسترش یافته است) دارد یا خیر.

هپاتوسلولار کارسینوما و تاموکسیفن چه هستند؟

هپاتوسلولار کارسینوما، شایع‌ترین سرطان اولیه کبد در بزرگسالان است. این بدان معناست که سلول‌های سرطانی از کبد برخاسته‌اند. این نوع سرطان غالبا در افرادی مشاهده می‌شود که به مدت طولانی به ویروس هپاتیت B یا C مبتلا بوده‌اند. هپاتیت B و C، عفونت‌های کبدی هستند.

هپاتوسلولار کارسینوما را می‌توان با اسکن کبد توسط یک دتکتور (detector) و سطح بالای یک نشانگر تومور به نام آلفا-فتوپروتئین (alpha-fetoprotein) در خون تشخیص داد. در صورتی که نتایج اسکن نامشخص باشند، می‌توان بیوپسی کبد را انجام داد. بیوپسی کبد پروسیجری است که در آن یک سوزن به داخل کبد وارد شده و قطعه کوچکی از بافت کبد برای آنالیز زیر میکروسکوپ، برداشته می‌شود.

هپاتوسلولار کارسینوما معمولا از طریق جراحی، داروهایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی که به صورت موضعی تجویز می‌شوند (به‌طور مستقیم وارد عروق خونی تامین‌کننده سرطان می‌شود) یا پیوند کبد درمان می‌شود. در موارد پیشرفته (که سرطان گسترش یافته است)، مراقبت‌های حمایتی برای تسکین نشانه‌ها ارایه می‌شوند.

تاموکسیفن دارویی است که تاثیرات استروژن (oestrogen) را کاهش می‌دهد. استروژن، هورمونی است که مسوول ویژگی‌های جنسی زنانه بوده و در زنان و مردان یافت می‌شود. تاموکسیفن از تعامل استروژن با سلول‌های سرطانی پیشگیری کرده و ممکن است رشد و گسترش سرطان را کاهش دهد.

ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟

ما خواستیم بدانیم که تجویز تاموکسیفن برای کاهش مرگ‌ومیر، ارتقای به‌زیستی (well-being)، و کاهش سرعت بدتر شدن بیماری، بهتر از عدم درمان، درمان حمایتی یا یک قرص ساختگی بود یا خیر. همچنین خواستیم بدانیم که تاموکسیفن با تاثیرات ناخواسته جدی (تهدیدکننده زندگی) یا غیرجدی همراه بود یا خیر.

ما چه کاری را انجام دادیم؟

در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که تاموکسیفن را با یک گروه کنترل شامل عدم درمان، درمان حمایتی یا یک قرص ساختگی مقایسه کردند. نتایج آنها را مقایسه و خلاصه کرده، و سطح اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه رتبه‌بندی کردیم.

ما به چه نتایجی رسیدیم؟

تعداد 10 مطالعه را پیدا کردیم که شامل 1715 فرد مبتلا به هپاتوسلولار کارسینومای غیرقابل جراحی (یعنی با جراحی قابل برداشتن نیست) یا پیشرفته (در مرحله آخر) بودند. تمامی مطالعات، تاموکسیفن خوراکی را مورد بررسی قرار دادند. بزرگترین مطالعه 496 نفر، و کوچکترین مطالعه 22 بیمار را وارد کردند. شش مطالعه در یک مرکز، سه مطالعه در چندین مرکز در یک کشور، و یک مطالعه در چندین مرکز در نه کشور انجام شدند. شرکت‌های داروسازی، کمک‌های مالی پژوهشی ملی و کمک‌های مالی نهادهای محلی، این مطالعات را حمایت کردند. هر 10 مطالعه، مشکلاتی در زمینه طراحی و روش اجرا داشتند.

پس از پایش یک تا پنج سال، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت به لحاظ میزان مرگ‌ومیر میان گروه تاموکسیفن و گروه کنترل وجود داشت (هشت مطالعه). در گروه تاموکسیفن، 488 مورد از 682 بیمار (72%) در مقایسه با 487 مورد از 682 بیمار (71%) در گروه کنترل جان خود را از دست دادند.

شواهد در مورد تاثیر تاموکسیفن و عامل کنترل بر تاثیرات ناخواسته جدی بسیار نامطمئن است. فقط یک مطالعه، تاثیرات ناخواسته جدی را در پایان یک سال گزارش کرد.

شواهد در مورد تاثیر تاموکسیفن و عامل کنترل بر به‌زیستی افراد پس از پایش نه ماه بسیار نامطمئن است (یک مطالعه).

پس از پایش یک تا پنج سال، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت به لحاظ میزان بدتر شدن بیماری میان گروه تاموکسیفن و گروه کنترل وجود داشت (چهار مطالعه). در گروه تاموکسیفن، 191 مورد از 359 بیمار (53%) در مقایسه با 198 مورد از 362 بیمار (55%) در گروه کنترل، دچار پیشرفت سرطان شدند.

تاموکسیفن ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر عوارض ناخواسته غیرجدی پس از پایش یک تا سه ساله داشته باشد، اما شواهد در این مورد بسیار نامطمئن است (چهار مطالعه). در گروه تاموکسیفن، 10 مورد از 265 بیمار (4%) در مقایسه با 6 مورد از 197 بیمار (3%) در گروه کنترل دچار عوارض ناخواسته غیرجدی شدند.

محدودیت‌های شواهد چه هستند؟

میزان اعتماد ما به شواهد به دلیل کم بودن تعداد مطالعات با شرکت‌کنندگان اندک، در سطح پائین تا بسیار پائین است. برخی از مطالعات روش انجام خود را گزارش نکردند. این امر امکان‌پذیر است که افراد حاضر در این مطالعات از نوع درمانی که دریافت کردند، آگاه بوده باشند. همه مطالعات، داده‌هایی را در مورد همه موضوعاتی که به آنها علاقه‌مند بودیم، ارایه نکردند. روش‌های انجام ضعیف مطالعه می‌توانند باعث اغراق در مزایا یا دست کم گرفتن عوارض ناخواسته تاموکسیفن شوند. هنوز هم شواهدی را در مورد تاثیر تاموکسیفن در مقایسه با عدم درمان، درمان حمایتی یا یک قرص ساختگی بر میزان مرگ‌ومیر، به‌زیستی، بدتر شدن سرطان، و عوارض ناخواسته جدی و غیرجدی در اختیار نداریم.

این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟

شواهد تا 26 مارچ 2024 به‌روز ‌است.