هدف از انجام این مرور چیست؟
هدف این مرور کاکرین، ارزیابی تاثیرات لنزهای مصنوعی جاگذاری شده در چشم پس از خارج کردن آب مروارید (cataract) بود. به‌طور خاص، خواستیم پیامدهای استفاده از لنزهای داخل چشمی سه کانونی را در برابر لنزهای عمق گسترده فوکوس (extended depth of focus; EDOF) مقایسه کنیم.
پیام‌های کلیدی
افرادی که پس از برداشتن آب مروارید، لنزهای سه کانونی یا EDOF (نوع TECNIS Symfony) دریافت می‌کنند، ممکن است دارای دید فاصله دور مشابهی باشند.
افرادی که لنزهای سه کانونی دریافت کنند، نسبت به افرادی که لنزهای EDOF (نوع TECNIS Symfony) دریافت می‌کنند، ممکن است دید نزدیک بهتری داشته باشند و برای انجام کارهایی که نیاز به دید نزدیک خوب دارند، کمتر به عینک وابسته باشند.
ممکن است تاثیرات بینایی ناخواسته‌ای مانند هاله نور (halos) و خیرگی (glare) در هر دو نوع لنز پس از جراحی رخ دهند، بدون اینکه تفاوت معنی‌داری میان لنزها تشخیص داده شود.
عوارض قابل توجه جراحی یا نارضایتی از انتخاب لنز ایمپلنت شده، چندان شایع نیستند.
تمرکز این مرور چه بود؟
لنز در چشم ممکن است با افزایش سن، کدر شده و منجر به کاهش بینایی شود. هنگامی که این اتفاق رخ می‌دهد، به آن آب مروارید گفته می‌شود. چشم‌پزشکان می‌توانند آب مروارید را در یک جراحی کوتاه برداشته و لنز کدر را با یک لنز مصنوعی، که با نام لنزهای داخل چشمی (intraocular lens; IOL) نیز شناخته می‌شوند، جایگزین کنند. به‌طور مرسوم، این IOLها «تک‌کانونی» هستند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که برای یک فاصله ثابت بهترین عملکرد را داشته باشند. برای مثال، یک IOL می‌تواند بینایی خوبی را برای فاصله دور (مانند رانندگی و تماشای تلویزیون) یا نزدیک (مانند خواندن و خیاطی) فراهم کند، اما نه برای هر دو. این بدان معناست که از نظر تاریخی، افراد پس از جراحی آب مروارید، اغلب برای دید واضح در فاصله نزدیک و دور به عینک نیاز داشته‌اند. اخیرا، لنزهای جدیدتری ساخته شده‌اند که هدفشان دستیابی به دید واضح در طیف وسیع‌تری از فواصل، و رفع نیاز به عینک است. با این حال، این IOLهای جدیدتر با تاثیرات بینایی ناخواسته‌ای مانند هاله نور و خیرگی همراه هستند. این مرور به مقایسه پیامدهای دو نوع از این IOLهای جدیدتر پرداخت: لنزهای سه کانونی در برابر عمق گسترده فوکوس (EDOF).
ما چه کاری را انجام دادیم؟
تمام مطالعات مرتبط را که پیامدهای ناشی از لنزهای سه کانونی و EDOF را با هم مقایسه کردند، جمع‌آوری و آنالیز کردیم. نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، و منسجم بودن پیامدها در طول مطالعات، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
پنج مطالعه را پیدا کردیم، که چهار مورد از آنها در اروپا و یک مورد در آمریکای شمالی انجام شدند. این کارآزمایی‌ها، نتایج مربوط به 233 شرکت‌کننده (466 چشم) را در دوره پیگیری 3 تا 6 ماهه ارائه کردند.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
• افرادی که پس از خارج کردن آب مروارید از لنزهای سه کانونی استفاده کنند، احتمالا دید دور مناسبی خواهند داشت که تفاوت چندانی با افراد استفاده کننده از لنزهای EDOF نوع TECNIS Symfony ندارد (شواهد با قطعیت پائین). با این حال افرادی که از لنزهای سه کانونی استفاده کنند نسبت به افراد دریافت‌کننده لنزهای EDOF، احتمالا دید نزدیک بهتری دارند و ممکن است کمتر به عینک نیاز پیدا کنند (شواهد با قطعیت پائین).
• شرکت‌کنندگان مطالعه، پرسشنامه‌هایی را در مورد بینایی خود پس از جراحی آب مروارید تکمیل کردند. این نتایج نشان دادند که هر دو نوع لنز، عملکرد خوبی داشتند و تفاوت مهمی میان آنها مشاهده نشد (شواهد با قطعیت پائین).
• هاله نور و خیرگی در هر دو نوع لنز رخ می‌دهند، بدون اینکه تفاوت معنی‌داری میان لنزها تشخیص داده شود (شواهد با قطعیت پائین).
بروز عوارض جانبی چندان شایع نبودند (شواهد با قطعیت پائین).
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
همه مطالعات ماهیت نسبتا کوتاه‌مدتی داشتند و هیچ‌یک پیامدهای اقتصادی را گزارش نکردند. شواهد را دارای «قطعیت پائین» ارزیابی کردیم زیرا مطالعات نتایج دقیق نداشتند، و مطمئن نبودیم که طراحی مطالعات می‌توانست منجر به سوگیری (bias) در نتایج شود یا خیر.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
برای شناسایی مطالعات منتشرشده تا 15 جون 2022 به جست‌وجو پرداختیم.
حدت بینایی فاصله دور پس از جراحی آب مروارید ممکن است مشابه باشد، صرف نظر از اینکه لنزهای ایمپلنت شده از نوع IOLهای سه کانونی باشند یا EDOF (نوع TECNIS Symfony). افرادی که IOL سه کانونی دریافت کنند، ممکن است از دید نزدیک بهتری برخوردار شوند و برای دیدن اشیای نزدیک، وابستگی کمتری به عینک داشته باشند. گزارش شده که هر دو لنز دارای پدیده‌های بصری ذهنی نامطلوب، مانند هاله نور و خیرگی هستند، بدون اینکه تفاوت معنی‌داری میان لنزها شناسایی شود.
آب مروارید (cataract)، که به عنوان کدورت لنز در یک یا هر دو چشم تعریف می‌شود، علت اصلی نابینایی در سراسر جهان است. این بیماری در مراحل اولیه ممکن است با عینک‌های جدید قابل درمان باشد، اما اغلب نیاز به جراحی دارد، که شامل خارج کردن آب مروارید و جایگزینی آن با یک لنز مصنوعی جدید، عموما ساخته‌شده از اکریلیک هیدروفوب، است. پیشرفت‌های اخیر در فناوری لنزهای داخل چشمی (intraocular lens; IOL) منجر به ظهور مجموعه‌ای از لنزهای قابل ایمپلنت شده است که هدف آنها به حداقل رساندن وابستگی به عینک در تمام فواصل (نزدیک، متوسط و دور) است. اندازه‌گیری حدت بینایی برای ارزیابی مزایای نسبی این لنزها ضروری است. حدت بینایی، معیاری برای اندازه‌گیری وضوح بینایی در فاصله 6 متری (یا 20 فوتی) است. دید طبیعی 6/6 (یا 20/20) است. کارت چشمی Jaegar برای اندازه‌گیری حدت بینایی نزدیک استفاده می‌شود. کوچک‌ترین متن در این کارت‌ها J1 است و J2 معادل 6/6 (یا 20/20) برای دید نزدیک در نظر گرفته می‌شود.
مقایسه پیامدهای بینایی پس از ایمپلنت لنزهای داخل چشمی (IOLs) سه کانونی با IOLهای عمق گسترده فوکوس (extended depth of focus; EDOF).
تهیه یک تفسیر اقتصادی مختصر شامل خلاصه‌ای از ارزیابی‌های اقتصادی اخیر که IOLهای سه کانونی را با IOLهای EDOF مقایسه می‌کنند.
CENTRAL (شامل پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه چشم و بینایی در کاکرین)؛ MEDLINE؛ Embase؛ و سه پایگاه ثبت کارآزمایی را در 15 جون 2022 جست‌وجو کردیم. برای ارزیابی اقتصادی، همچنین MEDLINE و Embase را با استفاده از فیلترهای جست‌وجوی اقتصادی تا 15 جون 2022، و بانک اطلاعاتی ارزیابی اقتصادی NHS (یا EED) را از سال 1968 تا پایان 31 دسامبر 2014 جست‌وجو کردیم. هیچ‌گونه محدودیتی را از نظر تاریخ یا زبان در جست‌وجوهای الکترونیکی اعمال نکردیم.
مطالعاتی را در این مرور گنجاندیم که به مقایسه IOLهای سه کانونی و EDOF در بزرگسالان تحت جراحی آب مروارید پرداختند. مطالعاتی را شامل افرادی که IOLها را برای اصلاح فقط عیوب انکساری (یا تعویض لنز انکساری در صورت عدم وجود آب مروارید) دریافت کردند، وارد این مرور نکردیم.
از روش‌های استاندارد کاکرین بهره بردیم. دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، مطالعات را برای ورود انتخاب کرده و داده‌ها را گزارش‌های موجود استخراج کردند. خطر سوگیری (bias) را در این مطالعات ارزیابی کرده، و قطعیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) رتبه‌بندی کردیم.
پنج مطالعه را وارد کردیم که لنزهای سه کانونی و EDOF را در افراد تحت جراحی آب مروارید مقایسه کردند. سه لنز سه کانونی (AcrySof IQ PanOptix؛ ATLISA Tri 839MP؛ FineVision Micro F) و یک لنز EDOF (نوع TECNIS Symfony ZXR00) ارزیابی شدند. مطالعات مذکور در اروپا و آمریکای شمالی انجام شدند. دوره پیگیری بین سه و شش ماه متغیر بود. از 239 شرکت‌کننده واردشده، 233 نفر (466 چشم) دوره پیگیری را تکمیل کردند و در آنالیز لحاظ شدند. میانگین سنی شرکت‌کنندگان 68.2 سال، و 64% از آنها زن بودند.
به‌طور کلی، خطر سوگیری در مطالعات نامشخص بود زیرا روش‌های تولید تصادفی توالی (random sequence generation) و پنهانسازی تخصیص (allocation concealment) به خوبی گزارش نشدند، و یک مطالعه را در معرض خطر بالای سوگیری عملکرد (performance bias) و سوگیری تشخیص (detection bias) ارزیابی کردیم. قطعیت شواهد را برای همه پیامدها در سطح پائین ارزیابی کردیم، که به دلیل وجود خطر سوگیری و عدم دقت (imprecision) کاهش یافت.
در دو مطالعه شامل 254 نفر، تفاوتی اندک یا عدم تفاوت میان لنزهای سه کانونی و EDOF به لحاظ حدت بینایی فاصله دور اصلاح نشده و اصلاح شده بدتر از 6/6 وجود داشت. شصت درصد از شرکت‌کنندگان در هر دو گروه، حدت بینایی فاصله دور اصلاح نشده بدتر از 6/6 داشتند (خطر نسبی (RR): 1.06؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.88 تا 1.27). سی و یک درصد از بیماران گروه سه کانونی و 38% از گروه EDOF، حدت بینایی فاصله دور اصلاح شده بدتر از 6/6 داشتند (RR: 1.04؛ 95% CI؛ 0.78 تا 1.39). در یک مطالعه روی 60 نفر، موارد کمتری از حدت بینایی فاصله نزدیک اصلاح نشده بدتر از J2 در گروه سه کانونی (3%) در مقایسه با گروه EDOF (برابر با 30%) وجود داشت (RR: 0.08؛ 95% CI؛ 0.01 تا 0.65).
در دو مطالعه از شرکت‌کنندگان در مورد عدم وابستگی به عینک با استفاده از پرسشنامه‌های ذهنی (subjective) سوال شد. شواهدی مبنی بر برتری هیچ‌یک از این دو نوع لنز وجود نداشت. یک مطالعه دیگر روی 60 شرکت‌کننده گزارش داد، «به‌طور کلی، 90% از بیماران به عدم وابستگی به عینک دست یافتند»، اما این موضوع را بر اساس نوع لنز دسته‌بندی نکرد.
همه مطالعات شامل عملکرد بینایی گزارش‌شده توسط بیمار پس از جراحی بود، که با استفاده از پرسشنامه‌های مختلف اندازه‌گیری شد. صرف‌نظر از پرسشنامه مورد استفاده، هر دو نوع لنز امتیاز خوبی کسب کردند، و شواهد کمی حاکی از وجود تفاوت‌های مهم میان آنها به دست آمد.
دو مطالعه شامل انحرافات چشمی گزارش‌شده توسط بیمار بود (خیرگی (glare) و دیدن هاله نور (halos)). پیامدها به طرق مختلف گزارش شدند و امکان تجمیع آنها وجود نداشت؛ این مطالعات برای تشخیص تفاوت‌های معنی‌دار در هاله نور و خیرگی میان گروه‌ها، به‌طور جداگانه، بسیار کوچک بودند.
یک مطالعه هیچ عارضه ناشی از جراحی را گزارش نکرد. سه مطالعه به عوارض جراحی اشاره نکردند. یک مطالعه کپسولوتومی YAG را برای کدورت کپسول خلفی (posterior capsular opacification; PCO) در یک شرکت‌کننده (یک چشم) در هر گروه گزارش کرد. در یک مطالعه، هیچ موردی از PCO گزارش نشد. دو مطالعه PCO را گزارش نکردند. یک مطالعه گزارش داد که سه شرکت‌کننده (یک نفر با لنزهای سه کانونی و دو نفر با لنزهای EDOF) تحت کراتکتومی ساب-اپی‌تلیال با کمک لیزر (laser-assisted subepithelial keratectomy; LASEK) قرار گرفتند تا عیوب انکساری نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم باقی‌مانده را اصلاح کنند. یک مطالعه نشان داد که در پایان دوره مطالعه، زیرمجموعه‌ای از شرکت‌کنندگان به دنبال لیزر درمانی بودند (نه نفر با لنزهای سه کانونی و دو نفر با EDOF). دو مطالعه نرخ لیزر درمانی را گزارش نکردند.
هیچ مطالعه‌ای در زمینه ارزیابی اقتصادی برای گنجاندن در این مرور پیدا نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.