پیام‌های کلیدی
ما به این نتیجه رسیدیم که میان زنان باردار که مصرف الکل را در دوران بارداری گزارش می‌کنند، مداخلات روانی‌اجتماعی خلاصه (brief interventions; BIs) ممکن است تعداد زنانی را که به صورت مداوم از مصرف الکل پرهیز می‌کنند، در مقایسه با درمان معمول (treatment as usual; TAU) افزایش دهند. ممکن است هیچ تفاوتی میان گروه‌ها از نظر تعداد دفعات نوشیدن الکل در روز وجود نداشته باشد، اما شواهد در این رابطه بسیار نامطمئن است. دریافت BI در مقایسه با TAU احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در تعداد زنانی که درمان را تکمیل کردند، ایجاد می‌کند.
مصرف الکل در دوران بارداری چه عواقبی به دنبال دارد؟
مصرف الکل در دوران بارداری می‌تواند عواقب شدیدی هم برای زن باردار و هم برای جنین و نوزاد داشته باشد. مصرف بیشتر الکل با خطر بالاتری همراه است؛ با این حال، همچنین قرار گرفتن در معرض الکل در دوران بارداری، حتی در مقادیر کم تا متوسط، می‌تواند منجر به بروز برخی مشکلات در بدو تولد شود. بر این اساس، به دلیل اینکه مصرف هر گونه الکل در دوران بارداری خطراتی به همراه دارد، در دستورالعمل‌های بالینی فعلی توصیه می‌شود که به‌طور کلی از مصرف الکل در این دوران اجتناب شود. با این وجود، در اروپا تقریبا یک زن از هر چهار زن باردار، مصرف الکل را در دوران بارداری خود گزارش می‌کند.
چه درمان‌هایی برای توقف یا کاهش مصرف الکل در دوران بارداری وجود دارند؟
موثر بودن مداخلات روانی‌اجتماعی و داروها برای مدیریت الگوهای مصرف ناسالم الکل درون جمعیت عمومی نشان داده شده است. علاوه بر این، مصرف دارو برای افراد مبتلا به اختلال مصرف الکل (alcohol use disorder; AUD)، یک اختلال روانی که در آن فرد قادر به کنترل مصرف الکل خود نیست، ممکن است مزیتی به همراه داشته باشد. مشخص نیست که این درمان‌ها میان زنان باردار که مصرف الکل را در دوران بارداری خود گزارش می‌کنند، موثر باشند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که مداخلات روانی‌اجتماعی یا داروها می‌توانند به زنان بارداری که مصرف الکل را گزارش می‌کنند، در کاهش یا توقف چنین رفتاری کمک کنند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای بودیم (مطالعاتی که در آنها شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمانی تقسیم می‌شوند) که مداخلات روانی‌اجتماعی یا داروها، یا هر دو، را با عدم درمان، TAU، دارونما (placebo) (درمان ساختگی) یا دیگر درمان‌ها برای کمک به زنان باردار برای توقف یا کاهش مصرف الکل مقایسه کردند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
هشت مطالعه را شامل 1369 زن باردار وارد کردیم که مصرف الکل را در دوران بارداری گزارش کردند. در دو مطالعه، تقریبا نیمی از شرکت‌کنندگان مبتلا به AUD فعلی یا قبلی تشخیص داده شدند. اغلب مطالعات (75%) در ایالات متحده آمریکا انجام شدند. درمان‌ها شامل BIها بودند، با طول مدت 10 تا 60 دقیقه، که عمدتا در یک یا چند جلسه (حداکثر پنج جلسه) ارایه شدند. گروه دریافت‌کننده BIها با گروه دریافت‌کننده TAU مقایسه شد. زنان باردار تقریبا در هفته 15 بارداری مداخله روانی‌اجتماعی را دریافت کردند، مصرف الکل نیز 8 تا 24 هفته پس از مداخله ارزیابی شد. هیچ مطالعه‌ای را پیدا نکردیم که به بررسی تاثیرات مصرف داروهای AUD در دوران بارداری پرداخته باشد.
ما متوجه شدیم که BIها ممکن است نرخ زنانی را که به صورت مداوم (continuous) از مصرف الکل پرهیز می‌کنند، افزایش دهد. شواهد در مورد تاثیر BIها بر تعداد دفعات نوشیدن الکل در روز بسیار نامطمئن است. در نهایت، متوجه شدیم که BIها احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در تعداد زنانی می‌شود که درمان را تکمیل کردند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
هیچ مطالعه‌ای را نیافتیم که به بررسی اثربخشی و بی‌خطری (safety) مصرف داروهای AUD در دوران بارداری پرداخته باشد. فقط دو مطالعه، زنان باردار مبتلا به AUD فعلی یا مزمن را انتخاب کردند؛ این محدودیت به این معنی است که نمی‌توانیم نتایج خود را به زنان بارداری که مبتلا به AUD هستند، تعمیم دهیم. برای ارزیابی تاثیرات مداخلات روانی‌اجتماعی یا دارو در کمک به زنان باردار مبتلا به AUD برای توقف یا کاهش مصرف الکل، انجام مطالعات بیشتری مورد نیاز است.
تاثیر مداخلات روانی‌اجتماعی تا حد زیادی متاثر از بافت اجتماعی است؛ با توجه به اینکه اکثر مطالعات واردشده در ایالات متحده آمریکا انجام شدند، این امر تعمیم‌پذیری یافته‌ها را به کشورها و گروه‌های قومی حاشیه‌ای که در این مطالعات شرکت داده نشدند، محدود می‌کند.
در سطح جهانی، این نتایج هنوز به‌طور قطعی تایید نشده‌اند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 8 ژانویه 2024 به‌روز است.
ارایه مداخلات روانی‌اجتماعی به صورت خلاصه و با دوره کوتاه ممکن است نرخ پرهیز مداوم را میان زنان بارداری که مصرف الکل را در دوران بارداری گزارش می‌کنند، افزایش دهد. برای بررسی کارآمدی و بی‌خطری (safety) این مداخلات و دیگر درمان‌ها (برای مثال داروها) برای زنان مبتلا به AUD، مطالعات بیشتری باید انجام شوند. این مطالعات باید اطلاعات دقیقی را در مورد مصرف الکل پیش از دوران بارداری و در طول بارداری با استفاده از معیارهای هم‌سو و سازگار مانند تعداد دفعات نوشیدن الکل در روز ارایه دهند. هنگامی که جمعیت‌های ناهمگون برای مطالعات انتخاب می‌شوند، می‌بایست اطلاعات دقیق‌تری در مورد مصرف الکل در دوران بارداری ارایه شود تا امکان انجام مرورهای سیستماتیک در آینده فراهم باشد. اطلاعات مهم دیگری که سودمندی این مطالعات را افزایش می‌دهد، وجود شرایط دیگر مانند اضطراب، اختلالات خلق‌وخو و استفاده از دیگر مواد روانگردان است.
با وجود آسیب‌های شناخته‌شده الکل، مصرف آن در دوران بارداری رایج است. نرخ مصرف آن میان کشورها متفاوت است و تخمین زده می‌شود که در سطح جهانی 10% باشد، در حالی که در اروپا تا 25% نیز می‌رسد.
ارزیابی کارآمدی مداخلات روانی‌اجتماعی و دارو درمانی برای کاهش یا توقف مصرف الکل در دوران بارداری.
پایگاه ثبت تخصصی گروه مواد مخدر و الکل در کاکرین (از طریق CRSLive)؛ پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ Web of Science و PsycINFO را از ابتدا تا 8 ژانویه 2024 جست‌وجو کردیم. همچنین برای یافتن مطالعات در حال انجام و منتشرنشده از طریق ClinicalTrials.gov و پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (WHO) به جست‌وجو پرداختیم. همه جست‌وجوها شامل متون علمی غیرانگلیسی زبان نیز بودند. منابع مرورهای سیستماتیک مرتبط با موضوع و مطالعات واردشده را به صورت دستی جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای را وارد این مرور کردیم که داروها یا مداخلات روانی‌اجتماعی، یا هر دو، را با دارونما (placebo)، عدم انجام مداخله، مراقبت معمول، یا دیگر داروها یا مداخلات روانی‌اجتماعی مورد استفاده برای کاهش یا توقف مصرف الکل در دوران بارداری مقایسه کردند. پیامدهای اولیه مورد نظر عبارت بودند از پرهیز از مصرف الکل، کاهش مصرف الکل، باقی ماندن روی درمان، و زنان با هر گونه عارضه جانبی.
از فرآیندهای استاندارد روش‌شناسی (methodology) کاکرین استفاده کردیم.
هشت مطالعه (1369 شرکت‌کننده) را وارد کردیم که در آنها زنان باردار مداخله‌ای را برای توقف یا کاهش مصرف الکل در طول دوران بارداری دریافت کردند. در یک مطالعه، تقریبا نیمی از شرکت‌کنندگان تشخیص اختلال مصرف الکل (alcohol use disorder; AUD) داشتند؛ در مطالعه دیگر، 40% از شرکت‌کنندگان در طول عمرشان تشخیص AUD دریافت کرده بودند. شش مطالعه در ایالات متحده آمریکا، یک مطالعه در اسپانیا، و یک مطالعه در هلند انجام شدند.
همه مطالعات واردشده به بررسی کارآمدی مداخلات روانی‌اجتماعی پرداختند؛ هیچ مطالعه‌ای را پیدا نکردیم که کارآمدی داروها را برای درمان AUD در طول دوران بارداری ارزیابی کرده باشد. مداخلات روانی‌اجتماعی عمدتا مداخلات خلاصه و کوتاه‌مدتی بودند که از یک جلسه 10 تا 60 دقیقه‌ای تا پنج جلسه 10 دقیقه‌ای متغیر بودند. زنان باردار، مداخله روانی‌اجتماعی را تقریبا در پایان سه ماهه نخست بارداری دریافت کردند و پیامد مصرف الکل 8 تا 24 هفته پس از ارایه مداخله روانی‌اجتماعی مجددا ارزیابی شد. زنان گروه کنترل، درمان معمول (treatment as usual; TAU) یا درمان‌های مشابهی را مانند ارزیابی جامع مصرف الکل و توصیه به توقف نوشیدن الکل در طول دوران بارداری دریافت کردند.
در سطح جهانی، دریافتیم که مداخلات روانی‌اجتماعی در مقایسه با TAU، ممکن است نرخ شرکت‌کنندگانی را که به صورت مداوم (continuous) از مصرف الکل پرهیز می‌کنند، افزایش دهند (خطر نسبی (RR): 1.34؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.14 تا 1.57؛ I 2 = 0%؛ 3 مطالعه؛ 378 زن؛ شواهد با قطعیت پائین). این مداخلات ممکن است تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر تعداد دفعات نوشیدن الکل در روز داشته باشند، اما شواهد بسیار نامطمئن است (تفاوت میانگین (MD): 0.42-؛ 95% CI؛ 1.13- تا 0.28؛ I 2 = 86%؛ 2 مطالعه؛ 157 زن؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). همچنین احتمالا بر تعداد زنانی که درمان را به پایان رساندند، تاثیری اندک تا عدم تاثیر دارند (RR: 0.98؛ 95% CI؛ 0.94 تا 1.02؛ I 2 = 0%؛ 7 مطالعه؛ 1283 زن؛ شواهد با قطعیت متوسط). هیچ‌یک از مطالعات واردشده، عوارض جانبی ناشی از درمان‌ها را ارزیابی نکردند.
سطح قطعیت شواهد به دلیل خطر سوگیری (bias) و عدم دقت (imprecision) در تخمین‌ها کاهش یافتند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.