پیام‌های کلیدی
ما به این نتیجه رسیدیم که ممکن است پره‌بیوتیک‌ها (prebiotics) در پیشگیری از عود کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) تفاوتی با دارونما (placebo) نداشته باشند. برای بزرگسالان در حال بهبودی، پره‌بیوتیک‌ها ممکن است عوارض جانبی بیشتری نسبت به دارونما داشته باشند.
شواهد مربوط به بهبودی، بهتر شدن فعالیت بیماری، التهاب و کیفیت زندگی از کیفیت پائینی برخوردار بودند، بنابراین نتوانستیم در مورد این پیامدها نتیجه‌گیری کنیم.
پیش از اینکه بتوان به نتیجه‌گیری‌های قطعی دست یافت، باید پژوهش‌های بیشتری با کیفیت بالاتر در مورد این موضوع انجام شوند.
کولیت اولسراتیو چیست؟
کولیت اولسراتیو یکی از دو شکل اصلی بیماری التهابی روده است. این یک بیماری مادام‌العمر و مزمن است که باعث التهاب و زخم در روده بزرگ می‌شود. نشانه‌های آن عبارتند از مدفوع خونی، اسهال، درد معده، تب، کاهش وزن و احساس خستگی. ما دقیقا نمی‌دانیم چه عاملی باعث بروز کولیت اولسراتیو می‌شود. علت وقوع این بیماری، احتمالا ترکیبی است از ژن‌ها، مشکلات سیستم ایمنی، باکتری‌های روده و عوامل محیطی. هیچ درمان مشخصی برای آن وجود ندارد، اما نشانه‌ها معمولا با داروها، و گاهی اوقات جراحی کنترل می‌شوند.
اکثر افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو گاهی نشانه‌هایی دارند (بیماری فعال) و در دیگر مواقع، نشانه‌هایشان تحت کنترل است (بهبودی). هنگامی که نشانه‌ها پس از بهبودی دوباره ظاهر می‌شوند، این مرحله عود (relapse) نامیده می‌شود. هنگامی که از داروها برای کنترل کولیت اولسراتیو استفاده می‌شود، این مرحله القای بهبودی (induction of remission) نامیده می‌شود. هنگامی که از داروها برای حفظ کنترل کولیت اولسراتیو استفاده می‌شود، این مرحله حفظ بهبودی (maintenance of remission) نامیده می‌شود.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که پره‌بیوتیک‌ها برای درمان کولیت اولسراتیو موثر و بی‌خطر هستند یا خیر. پره‌بیوتیک‌ها غذاهایی هستند که بر تعادل باکتری‌های خوب و بد در روده تاثیر می‌گذارند.
ما خواستیم بدانیم که پره‌بیوتیک‌ها می‌توانند کولیت اولسراتیو فعال را بهبود بخشند، از عود بیماری پیشگیری کنند، و فعالیت بیماری، التهاب و کیفیت زندگی را بهبود بخشند یا خیر. همچنین خواستیم بدانیم چه تعداد از افراد دچار عوارض جانبی پره‌بیوتیک‌ها شده و چه تعداد مصرف پره‌بیوتیک‌ها را به دلیل عوارض جانبی متوقف می‌کنند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای بودیم (مطالعاتی که در آنها افراد به یکی از دو یا چند گروه درمانی با استفاده از روش تصادفی اختصاص داده می‌شوند) که پره‌بیوتیک‌ها را با هر درمان دیگر، درمان استاندارد، درمان ساختگی (دارونما (placebo))، یا دوزهای مختلف پره‌بیوتیک‌ها مقایسه کردند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 9 مطالعه را یافتیم که در مجموع شامل 445 فرد مبتلا به کولیت اولسراتیو بودند. مطالعات از 14 روز تا 6 ماه به طول انجامیدند. پنج مطالعه شامل افراد مبتلا به بیماری فعال؛ و سه مطالعه شامل افراد در حال بهبودی بودند؛ یک مطالعه اطلاعاتی را در این زمینه گزارش نکرد. در اکثر مطالعات، افراد به مصرف داروهای معمول کولیت اولسراتیو خود ادامه دادند.
دو مطالعه تاثیر پره‌بیوتیک‌ها را با درمان ساختگی در القای بهبودی مقایسه کردند. اطلاعاتی در مورد نرخ بروز عوارض جانبی وجود نداشت. ما نمی‌دانیم که پره‌بیوتیک‌ها بر دیگر پیامدهایی که بررسی کردیم، تاثیر داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین بود.
دو مطالعه، تاثیر دوزهای مختلف پره‌بیوتیک‌ها را در القای بهبودی مقایسه کردند. ما نمی‌دانیم که پره‌بیوتیک‌ها بر هر یک از پیامدهایی که بررسی کردیم، تاثیری داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین بود.
یک مطالعه، تاثیر پره‌بیوتیک‌ها به علاوه درمان ضدالتهابی را با درمان ضدالتهابی به تنهایی در القای بهبودی مقایسه کرد. هیچ اطلاعاتی در مورد بهبودی، کیفیت زندگی، عوارض جانبی یا نرخ خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی وجود نداشت. ما نمی‌دانیم که پره‌بیوتیک‌ها بر دیگر پیامدهایی که بررسی کردیم، تاثیر داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین بود.
سه مطالعه تاثیر پره‌بیوتیک‌ها را با درمان ساختگی در حفظ بهبودی مقایسه کردند. ممکن است هیچ تفاوتی در نرخ عود میان پره‌بیوتیک‌ها و درمان ساختگی وجود نداشته باشد. پره‌بیوتیک‌ها ممکن است عوارض جانبی بیشتری نسبت به درمان ساختگی داشته باشند. ما نمی‌دانیم که پره‌بیوتیک‌ها بر دیگر پیامدهایی که بررسی کردیم، تاثیر داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین بود.
یک مطالعه، تاثیر پره‌بیوتیک‌ها را با پره‌بیوتیک‌ها به علاوه پروبیوتیک‌ها در حفظ بهبودی مقایسه کرد. هیچ اطلاعاتی در مورد عود، فعالیت بیماری، التهاب یا نرخ بروز عوارض جانبی وجود نداشت. ما نمی‌دانیم که پره‌بیوتیک‌ها بر دیگر پیامدهایی که بررسی کردیم، تاثیر داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین بود.
یک مطالعه، تاثیر پره‌بیوتیک‌ها را با پروبیوتیک‌ها در حفظ بهبودی مقایسه کرد. هیچ اطلاعاتی در مورد عود، فعالیت بیماری، التهاب یا نرخ بروز عوارض جانبی وجود نداشت. ما نمی‌دانیم که پره‌بیوتیک‌ها بر دیگر پیامدهایی که بررسی کردیم، تاثیر داشته باشند، زیرا کیفیت شواهد بسیار پائین بود.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
شواهد اکثرا از کیفیت بسیار پائین و پائین برخوردار بودند. این امر به دلیل مشکلات موجود در نحوه انجام مطالعات، و مشکلاتی در نحوه گزارش نتایج است. علاوه بر این، تعداد بسیار کمی از افراد برای اکثر پیامدهایی که بررسی کردیم، گنجانده شدند.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
این مرور تا جون 2023 به‌روز است.
در مقایسه میان درمان ادجوانت با پره‌بیوتیک‌ها با درمان ادجوانت با دارونما برای حفظ بهبودی در UC، ممکن است هیچ تفاوتی در وقوع عود بالینی وجود نداشته باشد. درمان ادجوانت با پره‌بیوتیک‌ها در مقایسه با درمان ادجوانت با دارونما برای حفظ بهبودی ممکن است منجر به بروز عوارض جانبی کلی بیشتری شود. به دلیل وجود شواهدی با قطعیت بسیار پائین، نتوانستیم برای هیچ یک از پیامدهای دیگر در این مقایسه نتیجه‌گیری کنیم. شواهد مربوط به دیگر مقایسه‌ها و پیامدها نیز از قطعیت بسیار پائینی برخوردار بودند و این امر از اتخاذ هرگونه نتیجه‌گیری جلوگیری کرد.
با توجه به ناهمگونی (heterogeneity) بالینی و روش‌شناسی (methodology) میان مطالعات، ارائه هرگونه توصیه آشکار برای انجام پژوهش‌های آتی بر اساس یافته‌های این مرور دشوار است. پیشنهاد می‌شود قبل از انجام هرگونه پژوهش بیشتر، در مورد این موضوعات به اجماع نظر رسید.
افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis; UC) به درمان‌های رژیم غذایی به عنوان روشی برای بهبود سلامت و کیفیت زندگی خود علاقه‌مند هستند. پره‌بیوتیک‌ها (prebiotics) دسته‌ای از مواد غذایی هستند که از طریق تاثیرشان بر رشد و فعالیت باکتری‌های روده و پروبیوتیک‌ها (probiotic)، مزایای سلامت برای سیستم گوارشی دارند.
ارزیابی کارآمدی و بی‌خطری (safety) مصرف پره‌بیوتیک‌ها برای القا و حفظ بهبودی (remission) در افراد مبتلا به UC فعال.
پایگاه‌های CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ ClinicalTrials.gov، و WHO ICTRP را در 24 جون 2023 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) را با محوریت افراد مبتلا به UC وارد این مرور کردیم. هر نوع مداخله پره‌بیوتیکی مستقل یا ترکیبی را در نظر گرفتیم، به جز آن دسته از پره‌بیوتیک‌هایی که با پروبیوتیک‌ها (به نام سین‌بیوتیک (synbiotics)) ترکیب شدند، در مقایسه با هر نوع مداخله کنترل. مداخلات را با هر دوز و طول دوره درمان در نظر گرفتیم.
روش‌شناسی (methodology) استاندارد کاکرین را دنبال کردیم.
تعداد 9 RCT را با مجموع 445 شرکت‌کننده وارد این مرور کردیم. طول دوره مطالعات از 14 روز تا 2 تا 3 ماه برای القا و 1 تا 6 ماه برای حفظ بهبودی متغیر بود. همه مطالعات با حضور بزرگسالان انجام شدند. پنج مطالعه روی افراد مبتلا به بیماری فعال خفیف تا متوسط، و سه مطالعه روی دوره بهبودی یا بیماری با فعالیت خفیف متمرکز بودند، و در یک مطالعه این موضوع ذکر نشد.
فقط یک مطالعه را در همه حوزه‌ها در معرض خطر پائین سوگیری (bias) قضاوت کردیم.
دو مطالعه پره‌بیوتیک‌ها را با دارونما (placebo) برای القای بهبودی مقایسه کردند. ما نمی‌توانیم در مورد بهبودی بالینی (70% در برابر 67%؛ خطر نسبی (RR): 1.05؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.57 تا 1.94)؛ بهتر شدن وضعیت بالینی (میانگین نمره Rachmilewitz در روز 14 معادل 4.1 در برابر 4.5؛ تفاوت میانگین (MD): 0.40-؛ 95% CI؛ 2.67- تا 1.87)؛ سطوح کالپروتکتین مدفوع (faecal calprotectin) (میانگین کالپروتکتین مدفوع در روز 14 معادل 1211 میکروگرم/میلی‌لیتر در برابر 3740 میکروگرم/میلی‌لیتر؛ MD: -2529.00؛ 95% CI؛ 6925.38- تا 1867.38)؛ سطوح اینترلوکین 8 (به اختصار: IL-8) (میانگین IL-8 در روز 7 معادل 2.9 پیکوگرم/میلی‌لیتر در برابر 5.0 پیکوگرم/میلی‌لیتر؛ MD: -2.10؛ 95% CI؛ 4.93- تا 0.73)؛ سطوح پروستاگلاندین E2 (به اختصار: PGE-2) (میانگین PGE-2 در روز 7 معادل 7.1 نانوگرم/میلی‌لیتر در برابر 11.5 نانوگرم/میلی‌لیتر؛ MD: -4.40؛ 95% CI؛ 20.25- تا 11.45)؛ یا موارد خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (21% در برابر 8%؛ RR: 2.73؛ 95% CI؛ 0.51 تا 14.55) نتیجه‌گیری کنیم. همه شواهد از قطعیت بسیار پائینی برخوردار بودند. پیامدهای دیگر گزارش نشدند.
دو مطالعه، اینولین (inulin) و اولیگوفروکتوز (oligofructose) را با دوز 15 گرم با اینولین و اولیگوفروکتوز با دوز 7.5 گرم برای القای بهبودی مقایسه کردند. ما نمی‌توانیم در مورد بهبودی از نظر بالینی (53% در برابر 12.5%؛ RR: 4.27؛ 95% CI؛ 1.07 تا 16.96)؛ بهتر شدن وضعیت از نظر بالینی (67% در برابر 25%؛ RR: 2.67؛ 95% CI؛ 1.06 تا 6.70)؛ کل عوارض جانبی (53.5% در برابر 31%؛ RR: 1.71؛ 95% CI؛ 0.72 تا 4.06)؛ یا موارد خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (13% در برابر 25%؛ RR: 0.53؛ 95% CI؛ 0.11 تا 2.50) نتیجه‌گیری کنیم. همه شواهد از قطعیت بسیار پائینی برخوردار بودند. پیامدهای دیگر گزارش نشدند.
یک مطالعه، تاثیر پره‌بیوتیک‌ها و درمان ضدالتهابی را با درمان ضدالتهابی به تنهایی در القای بهبودی مقایسه کرد. ما نمی‌توانیم در مورد بهتر شدن از نظر بالینی (میانگین نمره Lichtiger در 4 هفته معادل 6.2 در برابر 10.3؛ MD: 4.10؛ 95% CI؛ 8.14- تا 0.06-) یا سطوح پروتئین واکنشی-C سرم (C-reactive protein; CRP) (میانگین سطوح CRP در 4 هفته 0.55 نانوگرم/میلی‌لیتر در برابر 0.50 نانوگرم/میلی‌لیتر؛ MD: 0.05؛ 95% CI؛ 0.37- تا 0.47) نتیجه‌گیری کنیم. همه شواهد از قطعیت بسیار پائینی برخوردار بودند. پیامدهای دیگر گزارش نشدند.
سه مطالعه تاثیر پره‌بیوتیک‌ها را با دارونما در حفظ بهبودی مقایسه کردند. ممکن است هیچ تفاوتی میان گروه‌ها به لحاظ نرخ عود بالینی وجود نداشته باشد (44% در برابر 33%؛ RR: 1.36؛ 95% CI؛ 0.79 تا 2.31)، و پره‌بیوتیک‌ها منجر به عوارض جانبی کلی بیشتری نسبت به دارونما شوند (77% در برابر 46%؛ RR: 1.68؛ 95% CI؛ 1.18 تا 2.40). شواهد از قطعیت پائینی برخوردار بودند. ما نمی‌توانیم در مورد بهتر شدن از نظر بالینی (میانگین نمره پارشیال Mayo در روز 60 معادل 0.428 در برابر 1.625؛ MD: -1.20؛ 95% CI؛ 2.17- تا 0.22-)؛ سطح کالپروتکتین مدفوع (میانگین سطح کالپروتکتین مدفوع در روز 60 معادل 214 میکروگرم/میلی‌لیتر در برابر 304 میکروگرم/میلی‌لیتر؛ MD: -89.79؛ 95% CI؛ 221.30- تا 41.72)؛ کیفیت زندگی (میانگین نمره پرسشنامه بیماری‌های التهابی روده (Inflammatory Bowel Disease Questionnaire; IBDQ) در روز 60 معادل 193.5 در برابر 188.0؛ MD: 5.50؛ 95% CI؛ 8.94- تا 19.94)؛ یا موارد خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (28.5% در برابر 11%؛ RR: 2.57؛ 95% CI؛ 1.15 تا 5.73) نتیجه‌گیری کنیم. سطح قطعیت شواهد مربوط به این پیامدها بسیار پائین بود. پیامدهای دیگر گزارش نشدند.
یک مطالعه، تاثیر پره‌بیوتیک‌ها را با سین‌بیوتیک‌ها در حفظ بهبودی مقایسه کرد. ما نمی‌توانیم در مورد کیفیت زندگی (میانگین نمره IBDQ در 4 هفته معادل 182.4 در برابر 176.1؛ MD: 6.30؛ 95% CI؛ 6.61- تا 19.21) یا موارد خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (23% در برابر 20%؛ RR: 1.13؛ 95% CI؛ 0.48 تا 2.62) نتیجه‌گیری کنیم. همه شواهد از قطعیت بسیار پائینی برخوردار بودند. پیامدهای دیگر گزارش نشدند.
یک مطالعه، تاثیر پره‌بیوتیک‌ها را با پروبیوتیک‌ها در حفظ بهبودی مقایسه کرد. ما نمی‌توانیم در مورد کیفیت زندگی (میانگین نمره IBDQ در 4 هفته برابر با 182.4 در برابر 168.6؛ MD: 13.60؛ 95% CI؛ 1.22- تا 25.98) یا موارد خروج از مطالعه به دلیل عوارض جانبی (22.5% در برابر 22.5%؛ RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.44 تا 2.26) نتیجه‌گیری کنیم. همه شواهد از قطعیت بسیار پائینی برخوردار بودند. پیامدهای دیگر گزارش نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.