پیام‌های کلیدی
- در افراد مبتلا به بیماری‌های تهدیدکننده زندگی (مانند سرطان)، ما دریافتیم که درمان با کمک داروهای روانگردان از گروه «کلاسیک» (یعنی سیلوسیبین (psilocybin) («قارچ‌های جادویی (magic mushrooms)»)، LSD)، ممکن است منجر به کاهش نشانه‌های اضطراب و افسردگی شود.
- ما همچنین دریافتیم که پریشانی وجودی (existential distress) (مانند احساس اینکه زندگی معنایی ندارد) و کیفیت زندگی ممکن است توسط داروهای روانگردان کلاسیک بهبود یابند، اما شواهد مختلف و بسیار نامطمئن است.
- داده‌های مربوط به این پیامدها برای درمان با کمک داروهای روانگردان از گروه MDMA («اکستازی (Ecstasy)») حداقل است، و ما در مورد نتایج بسیار نامطمئن هستیم.
- در مطالعاتی که ما شناسایی کردیم، هیچ عارضه جانبی منفی شدید ناشی از درمان با کمک داروهای روانگردان گزارش نشد، اما شواهد بسیار نامشخص است. عوارض جانبی با شدت متوسط، با از بین رفتن اثرات دارو یا طی هفته بعد فروکش کردند.
اهمیت اضطراب، افسردگی و پریشانی وجودی در افراد مبتلا به بیماری‌های تهدیدکننده زندگی چیست؟
اضطراب، افسردگی و پریشانی وجودی اغلب در افرادی که با یک بیماری تهدیدکننده زندگی مواجه هستند، دیده می‌شوند و بر کیفیت زندگی آنها و همچنین کیفیت زندگی مراقبین آنها تاثیر منفی می‌گذارند.
اضطراب، افسردگی و پریشانی وجودی چگونه درمان می‌شوند؟
درمان این نشانه‌ها، چالش‌برانگیز است، به ویژه در مراقبت‌های پایان زندگی، زیرا داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب تایید شده، ممکن است کارساز نباشند و روان‌درمانی طول می‌کشد یا دسترسی به آن دشوار است.
درمان با کمک داروهای روانگردان چیست؟
داروهای روانگردان (psychedelics) در بیشتر کشورها غیرقانونی هستند، اما در برخی مناطق امکان دسترسی محدود به آنها وجود دارد و تحقیقات در مورد استفاده بالقوه از این داروها در حال افزایش است. درمان با کمک داروهای روانگردان شامل مصرف یک داروی روانگردان (مانند LSD، سیلوسیبین («قارچ جادویی (magic mushrooms)»)، MDMA («اکستازی (Ecstasy»)) تحت نظارت دقیق یک درمانگر (پزشکان، روانشناسان و دیگران) است. درمان با کمک داروهای روانگردان شامل سه مرحله درمانی است: ابتدا جلسات آماده‌سازی انجام می‌شود، سپس جلسه تعیین دوز (مصرف) دارو، و پس از آن، جلسات ادغام برای انعکاس تجربه تشکیل می‌شوند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که درمان با کمک داروهای روانگردان بهتر از درمان با کمک دارونمای فعال برای بهبود اضطراب، افسردگی و پریشانی وجودی بود یا خیر. ما همچنین خواستیم بدانیم که درمان با کمک داروهای روانگردان با عوارض جانبی یا خطر آسیب مرتبط بود یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
هدف ما جمع‌آوری و ارزیابی شواهد موجود در مورد درمان با کمک داروهای روانگردان برای درمان اضطراب، افسردگی و پریشانی وجودی، به صورت سیستماتیک بود. ما برای یافتن مطالعات بالینی با کیفیت بالا جست‌وجو کردیم. نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما شش مطالعه را پیدا کردیم که درمان با کمک داروهای روانگردان را با استفاده از سیلوسیبین (3 مطالعه)، LSD (2 مطالعه) و MDMA (1 مطالعه) آزمایش کردند. این مطالعات شامل 149 بزرگسال مبتلا به اضطراب، افسردگی یا پریشانی وجودی بودند. بزرگترین مطالعه، سیلوسیبین را روی 56 بیمار و کوچکترین مطالعات (دو مورد)، سیلوسیبین یا LSD را روی 12 بیمار آزمایش کردند. مطالعات در ایالات متحده آمریکا و سوئیس انجام شدند. اکثر مطالعات 6 تا 12 ماه دوره پیگیری داشتند. شرکت‌های داروسازی در تامین مالی مطالعات دخالتی نداشتند، اما بودجه آنها توسط سازمان‌هایی تامین شد که درمان با کمک داروهای روانگردان را ترویج می‌کردند.
درمان با کمک داروهای روانگردان از گروه روانگردان‌های کلاسیک (سیلوسیبین، LSD) در مقایسه با دارونمای فعال (مثلا دوز بسیار پائین از همان دارو) ممکن است اضطراب و افسردگی را کاهش دهد. با این حال، اطمینان ما در برآورد اثرگذاری (effect estimate) مداخله محدود است؛ هنگامی که مطالعات بیشتری انجام شوند، ممکن است تاثیر واقعی درمان به‌طور قابل ملاحظه‌ای متفاوت با آنچه باشد که در این مطالعه نشان داده شد. درمان به کمک داروهای روانگردان از گروه داروهای روانگردان کلاسیک ممکن است پریشانی وجودی را کاهش دهد، اما شواهد مختلف و بسیار نامشخص است. برای درمان با کمک داروهای روانگردان از گروه MDMA، داده‌های مربوط به اضطراب یا افسردگی قطعی نبوده، و پریشانی وجودی بررسی نشد.
درمان با کمک داروهای روانگردان از گروه روانگردان‌های کلاسیک (سیلوسیبین، LSD) در مقایسه با دارونمای فعال ممکن است کیفیت زندگی را بهبود بخشد و تجربیات معنوی قابل توجهی را القا کند، اما شواهد بسیار نامشخص است. درمان با کمک MDMA، کیفیت زندگی را بهبود نبخشید، اما شواهد بسیار نامشخص است. پیامدهای معنوی برای MDMA ارزیابی نشدند.
به نظر می‌رسد درمان با کمک داروهای روانگردان به خوبی قابل تحمل است، اما شواهد در مورد عوارض جانبی بسیار نامشخص است. مطالعات هیچ عارضه جانبی جدی را گزارش نکردند. مطالعات درمان با داروهای روانگردان کلاسیک، بروز عوارض جانبی خفیف تا متوسط را مانند حالت تهوع، اضطراب، خشکی دهان، نشانه‌های شبه-روان‌پریشی (مانند توهم کاذب، که افراد می‌دانند دچار توهم هستند) و فشار خون بالا گزارش کردند که با از بین رفتن تاثیرات دارو یا گذشت چند روز کاهش یافتند. مطالعه MDMA، اضطراب، خشکی دهان، دندان قروچه و سردرد را گزارش کرد که با از بین رفتن اثرات دارو یا در هفته بعد از بین رفتند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
چندین محدودیت در مورد شواهد وجود داشت. نکته مهم این است که، شرکت‌کنندگان اغلب از درمانی که دریافت می‌کردند آگاه بودند که ممکن است بر نتایج آنها تاثیر گذاشته باشد. علاوه بر این، مطالعات حجم نمونه کوچکی داشتند. توجه به این نکته مهم است که مطالعات آینده ممکن است نتایج این مرور را تغییر دهند. از آنجایی که اداره مبارزه با مواد مخدر ایالات متحده (DEA) در حال حاضر روانگردانها را به عنوان مواد Schedule I طبقه‌بندی می‌کند (یعنی استفاده پزشکی از آنها تایید نشده و پتانسیل بالایی برای سوء مصرف دارند)، تحقیقات مربوط به این داروها محدود است، اما به‌طور پیوسته در حال افزایش هستند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
این مرور بر اساس جست‌وجوی شواهد تا مارچ 2024 است.
کاربردهای عملی
درمان با کمک داروهای روانگردان از گروه روانگردان‌های کلاسیک (سیلوسیبین، LSD) ممکن است برای درمان اضطراب، افسردگی و احتمالا پریشانی وجودی، در افرادی که با یک بیماری تهدیدکننده زندگی مواجه هستند، موثر باشد. به نظر می‌رسد که درمان با کمک داروهای روانگردان به خوبی تحمل می‌شود، بدون اینکه هیچ عارضه جانبی جدی ناشی از درمان در مطالعات موجود در این مرور گزارش شده باشد. با این حال، قطعیت شواهد پائین تا بسیار پائین است، به این معنی که ما نمی‌توانیم در مورد این نتایج مطمئن باشیم، و ممکن است با تحقیقات آینده تغییر کنند. در زمان انجام این مرور (2024)، مصرف داروهای روانگردان در بسیاری از کشورها غیرقانونی هستند.
کاربردهای تحقیقاتی
خطر سوگیری ناشی از «کورسازی نکردن» (شرکت‌کنندگان از مداخله‌ای که دریافت کردند، آگاه بودند) را می‌توان با اندازه‌گیری سوگیری انتظارات (expectation bias)، بررسی حفظ کورسازی پیش از ارزیابی متقاطع (cross-over)، و استفاده از دارونماهای فعال، کاهش داد. انجام مطالعات بیشتری با حجم نمونه بزرگتر مورد نیاز است تا عدم دقت کاهش یابد. از آنجایی که اداره مبارزه با مواد مخدر ایالات متحده (DEA) در حال حاضر روانگردانها را به عنوان مواد Schedule I طبقه‌بندی می‌کند (یعنی استفاده پزشکی از آنها تایید نشده و پتانسیل بالایی برای سوء مصرف دارند)، تحقیقات مربوط به این داروها محدود است، اما به‌طور پیوسته در حال افزایش هستند.
درمان با کمک داروهای روانگردان (psychedelic-assisted therapy) به گروهی از اقدامات درمانی شامل استفاده از داروهای روانگردان اطلاق می‌شود که تحت نظارت درمانی پزشکان، روانشناسان و دیگران مصرف می‌شوند. این فرضیه وجود دارد که درمان با کمک داروهای روانگردان ممکن است نشانه‌های اضطراب، افسردگی و پریشانی وجودی (existential distress) را در بیمارانی که با بیماری‌های تهدیدکننده زندگی (مانند سرطان) مواجه هستند، کاهش دهد. با این حال، این مواد در اکثر کشورها غیرقانونی هستند و با خطرات بالقوه همراه بوده‌اند.
ارزیابی فواید و مضرات درمان با کمک داروهای روانگردان در مقایسه با دارونما (placebo) یا گروههای مقایسه فعال (مانند داروهای ضدافسردگی) برای درمان اضطراب، افسردگی و پریشانی وجودی در افراد مبتلا به بیماری‌های تهدیدکننده زندگی.
CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase، و دو پایگاه ثبت کارآزمایی را در 30 مارچ 2024 جست‌وجو کردیم. همچنین کنترل منابع، و جست‌وجو در استنادات را انجام داده، و برای شناسایی مطالعات بیشتر با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم. از هیچ محدودیتی برای زبان یا تاریخ انتشار مقاله استفاده نکردیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) را، بدون محدودیت در مورد بیماری‌های همزمان، جنسیت یا قومیت بیماران، وارد کردیم. مداخلات شامل یک تجربه روانگردان ناشی از مواد بود که قبل از جلسات درمانی مقدماتی و به دنبال آن جلسات درمانی یکپارچه، انجام شد.
روش‌های استاندارد روش‌شناسی (methodology) مورد نظر کاکرین را به کار بردیم.
ما شش مطالعه را در این مرور وارد کردیم، که دو مداخله مختلف را ارزیابی کردند: درمان با کمک داروهای روانگردان با روانگردان‌های کلاسیک (سیلوسیبین (psilocybin) («قارچ‌های جادویی (magic mushrooms)») و لیسرژیک اسید دی‌اتیل‌آمید (lysergic acid diethylamide; LSD))، و درمان با کمک داروهای روانگردان با 3,4-methylenedioxymethamphetamine (MDMA یا «Ecstasy»). این مطالعات 149 شرکت‌کننده مبتلا به بیماری‌های تهدیدکننده زندگی را تصادفی‌سازی کرده و داده‌های 140 نفر از آنها را آنالیز کردند. محدوده سنی شرکت‌کنندگان، 36 تا 64 سال بود. مطالعات بین 6 و 12 ماه به طول انجامیدند، و در مراکز سرپایی در ایالات متحده آمریکا و سوئیس انجام شدند. شرکت‌های داروسازی در تامین مالی مطالعات دخالتی نداشتند، اما بودجه آنها توسط سازمان‌هایی تامین شد که درمان با کمک داروهای روانگردان را ترویج می‌کردند.
پیامدهای اولیه (در 1 تا 12 هفته)
اضطراب
درمان با کمک داروهای روانگردان از گروه روانگردان‌های کلاسیک (سیلوسیبین، LSD) در مقایسه با دارونمای فعال (یا داروی روانگردان با دوز پائین) ممکن است منجر به کاهش اضطراب شود: State Trait Anxiety Inventory (STAI-Trait، مقیاس 20 تا 80)، تفاوت میانگین (MD): 8.41-؛ 95% CI؛ 12.92- تا 3.89-؛ STAI-State (مقیاس 20 تا 80): MD؛ 9.04-؛ 95% CI؛ 13.87- تا 4.21-؛ 5 مطالعه، 122 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین. تاثیر درمان با کمک داروهای روانگردان با استفاده از MDMA بر اضطراب، در مقایسه با دارونما، بسیار نامشخص است: STAI-T؛ MD: -14.70؛ 95% CI؛ 29.45- تا 0.05؛ STAI-S؛ MD: -16.10؛ 95% CI؛ 33.03- تا 0.83؛ 1 مطالعه، 18 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین.
افسردگی
درمان با کمک داروهای روانگردان از گروه روانگردان‌های کلاسیک (سیلوسیبین، LSD) در مقایسه با دارونمای فعال (یا داروی روانگردان با دوز پائین) ممکن است منجر به کاهش افسردگی شود: پرسشنامه افسردگی بک (Beck Depression Inventory; BDI، مقیاس 0 تا 63) MD: -4.92؛ 95% CI؛ 8.97- تا 0.87-؛ 4 مطالعه، 112 شرکت‌کننده؛ تفاوت میانگین استانداردشده (SMD): 0.43-؛ 95% CI؛ 0.79- تا 0.06-؛ 5 مطالعه، 122 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین. تاثیر درمان با کمک داروهای روانگردان با استفاده از MDMA بر افسردگی، در مقایسه با دارونما، بسیار نامشخص است: BDI-II (مقیاس: 0 تا 63)؛ MD: -6.30؛ 95% CI؛ 16.93- تا 4.33؛ 1 مطالعه؛ 18 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین.
پریشانی وجودی
درمان با کمک داروهای روانگردان از گروه روانگردان‌های کلاسیک (سیلوسیبین، LSD) در مقایسه با دارونمای فعال (یا داروی روانگردان با دوز پائین) ممکن است منجر به کم شدن تضعیف روحیه، یکی از رایج‌ترین معیارهای پریشانی وجودی، شود اما شواهد بسیار نامشخص است (Demoralisation Scale؛ 1 مطالعه، 28 شرکت‌کننده): نمرات پس از درمان، گروه دارونما: 39.6 (SEM: 3.4)، گروه سیلوسیبین: 18.8 (3.6)، P ≤ 0.01). شواهد از دیگر معیارهای پریشانی وجودی، مختلط بودند. پریشانی وجودی در افرادی که درمان با کمک داروهای روانگردان را با MDMA دریافت کردند، اندازه‌گیری نشد.
پیامدهای ثانویه (در 1 تا 12 هفته)
کیفیت زندگی
هنگامی که از روانگردان‌های کلاسیک استفاده شد، یک مطالعه نتایج غیرقطعی داشت و دو مطالعه بهبودی در کیفیت زندگی را گزارش کردند، اما شواهد بسیار نامطمئن است. MDMA معیارهای کیفیت زندگی را بهبود نبخشید، اما شواهد نیز بسیار نامشخص است.
معنویت (spiritually)
شرکت‌کنندگانی که داروهای روانگردان کلاسیک را دریافت کردند، تجربه خود را از نظر معنویت، مهم ارزیابی کردند (2 مطالعه)، اما شواهد بسیار نامشخص است. معنویت در شرکت‌کنندگان درمان‌شده با MDMA ارزیابی نشد.
عوارض جانبی
هیچ عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان یا عوارض جانبی درجه 3/4 گزارش نشد. عوارض جانبی شایع خفیف تا متوسط برای داروهای روانگردان کلاسیک عبارت بودند از: افزایش فشار خون، حالت تهوع، اضطراب، پریشانی عاطفی، و نشانه‌های شبه-سایکوز (مثلا توهم کاذب در جایی که شرکت‌کننده می‌داند که دچار توهم است)؛ برای MDMA ، عوارض جانبی شایع خفیف تا متوسط شامل اضطراب، خشکی دهان، دندان قروچه و سردرد، بودند. نشانه‌ها با از بین رفتن تاثیرات دارو یا تا یک هفته بعد، از بین رفتند.
قطعیت شواهد
اگرچه در هر شش مطالعه، کورسازی (blinding) شرکت‌کنندگان، پرسنل و محققان در نظر گرفته شده بود، این امر امکان‌پذیر نبود، زیرا در مطالعاتی که روانگردانها را بررسی می‌کنند، بسیار دشوار است. با استفاده از معیارهای درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE)، قطعیت شواهد را پائین تا بسیار پائین ارزیابی کردیم که عمدتا به دلیل خطر سوگیری (bias) بالا و عدم دقت (imprecision) ( حجم نمونه کوچک) است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.