پیام‌های کلیدی
در حال حاضر هیچ کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل‌شده منتشرشده‌ای وجود ندارد که تاثیر مداخلات را برای پیشگیری یا توقف استفاده از سیگار الکترونیکی بین کودکان و نوجوانان ارزیابی کرده باشد. با این حال، 22 مورد از این نوع مطالعات را پیدا کردیم که به نظر می‌رسد برای به‌روزرسانی‌های آینده این مرور واجد شرایط باشند، و ممکن است پاسخ‌های بیشتری را ارائه دهند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که چگونه مداخلات در پیشگیری یا توقف استفاده از سیگار الکترونیکی در کودکان و/یا نوجوانان موثر واقع می‌شوند. همچنین خواستیم بدانیم تاثیر این مداخلات بر مصرف دخانیات در کودکان و/یا نوجوانان چیست، و آیا این مداخلات تاثیر مرتبطی با سلامت کودکان و/یا نوجوانان، یا سازمان‌هایی که مداخلات در آنها صورت گرفتند، داشته است یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
تمام شواهد موجود را از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (نوعی مطالعه که در آن شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمانی تقسیم می‌شوند) را برای پاسخ به سوالات مرور جست‌وجو کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تا 1 می 2023 به جست‌وجوی مطالعات پرداختیم و هیچ موردی را پیدا نکردیم. با این حال، 22 مطالعه را یافتیم که در حال انجام بودند و احتمالا در به‌روزرسانی‌های بعدی این مرور گنجانده خواهند شد. با توجه به اینکه هیچ مطالعه‌ای را برای گنجاندن پیدا نکردیم، نمی‌دانیم که مداخلات تا چه اندازه در پیشگیری یا توقف استفاده از سیگار الکترونیکی در کودکان و/یا نوجوانان موثر هستند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 1 می 2023 به‌روز است.
این یک مرور سیستماتیک پویا (living systematic review) است. شواهد جدید را به‌طور ماهانه جست‌وجو کرده و هنگامی که شواهد جدید مرتبط شناسایی شوند، این مرور به‌روز خواهد شد. لطفا برای بررسی وضعیت فعلی این مرور به بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (Cochrane Database of Systematic Reviews) مراجعه کنید.
هیچ RCTای را شناسایی نکردیم که معیارهای ورود را به مرور داشته باشد، و به این ترتیب، برای ارزیابی تاثیر بالقوه مداخلاتی که کودکان و نوجوانان مصرف‌کننده سیگار الکترونیکی، استفاده‌کننده از دخانیات، یا دچار هر گونه عوارض جانبی ناخواسته را هدف قرار می‌دهند، شواهدی از RCTها وجود ندارد. ممکن است شواهدی از مطالعاتی که از طراحی‌های دیگر کارآزمایی استفاده می‌کنند (مثلا تصادفی‌سازی نشده) وجود داشته باشد؛ با این حال، چنین مطالعاتی برای گنجاندن در مرور واجد شرایط نبودند. شواهد حاصل از مطالعات دارای طراحی‌های تصادفی‌سازی نشده باید مورد بررسی قرار گیرد تا راهنمایی باشند برای انجام اقداماتی در جهت پیشگیری یا توقف استفاده از مصرف سیگار الکترونیکی.
این یک مرور سیستماتیک پویا (living systematic review) است. شواهد جدید را به‌طور ماهانه جست‌وجو کرده و هنگامی که شواهد جدید مرتبط شناسایی شوند، این مرور به‌روز خواهد شد. لطفا برای بررسی وضعیت فعلی این مرور به بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (Cochrane Database of Systematic Reviews) مراجعه کنید.
در سال‌های اخیر شیوع استفاده از سیگار الکترونیکی (e-cigarette) در سطح جهانی میان کودکان و نوجوانان افزایش یافته است. در پاسخ به شیوع روزافزون و شواهد در حال ظهور در مورد مضرات بالقوه سیگارهای الکترونیکی در کودکان و نوجوانان، سازمان‌های پیشرو در مقوله سلامت عمومی خواستار اتخاذ رویکردهایی برای رسیدگی به مساله افزایش استفاده از سیگار الکترونیکی شده‌اند. در حالی که ارزیابی‌های رویکردهای کاهش جذب و استفاده منظم از آنها در متون علمی ظاهر می‌شوند، منافع بلندمدت جمعی آنها در حال حاضر نامشخص است.
اهداف مشترک اولیه مرور عبارت بودند از: (1) ارزیابی اثربخشی مداخلات برای پیشگیری از استفاده از سیگار الکترونیکی در کودکان و نوجوانان (سنین 19 سال و کمتر) که قبلا از آن استفاده نمی‌کردند، نسبت به عدم مداخله، کنترل لیست انتظار، عملکرد بالینی معمول، یا مداخله جایگزین؛ و (2) ارزیابی اثربخشی مداخلات برای توقف استفاده از سیگار الکترونیکی در کودکان و نوجوانان (سنین 19 سال و کمتر) که مصرف فعلی را گزارش می‌کنند، نسبت به عدم مداخله، کنترل لیست انتظار، عملکرد بالینی معمول یا مداخله جایگزین. اهداف ثانویه عبارت بودند از: (1) بررسی تاثیر چنین مداخلاتی بر استفاده از دیگر محصولات دخانی (مانند سیگار، انواع سیگار برگ و تنباکوی جویدنی) توسط کودکان و نوجوانان؛ و (2) توصیف اثرات نامطلوب ناخواسته مداخله بر افراد (مثلا سلامت جسمانی یا روانی افراد)، یا بر سازمان‌ها (مثلا جابه‌جایی برنامه‌های درسی کلیدی یا فرصت‌های یادگیری برای دانش‌آموزان مدرسه) که در آنها چنین مداخلاتی اجرا می‌شوند.
ما CENTRAL؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid Embase؛ Ovid PsycINFO؛ EBSCO CINAHL، و Clarivate Web of Science Core Collection را از ابتدا تا 1 می 2023 جست‌وجو کردیم. علاوه بر این، دو پلتفرم ثبت کارآزمایی (پلتفرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت؛ پایگاه ثبت کارآزمایی‌های در حال انجام موسسات ملی سلامت ایالات متحده ClinicalTrials.gov)، Google Scholar و فهرست منابع مرورهای سیستماتیک مربوطه را جست‌وجو کردیم. با نویسندگان مسوول مقالاتی که به عنوان مطالعات در حال انجام شناسایی شدند، تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs)، را شامل RCTهای خوشه‌ای، RCTهای فاکتوریل (factorial)، و RCTهای گام به گام (stepped-wedge)، وارد کردیم. برای واجد شرایط بودن، اهداف اولیه مداخلات می‌بایست کودکان و نوجوانان 19 سال یا کمتر بودند. مداخلات می‌توانستند در هر محیطی، از جمله در سطح جامعه، مدرسه، مراکز خدمات سلامت، یا در منزل انجام شده، و باید به دنبال بررسی تاثیر مستقیم آنها بر استفاده از سیگار الکترونیکی در کودکان یا نوجوانان (یا هر دو) بودند. مطالعات دارای مقایسه‌کننده عدم انجام مداخله (یعنی کنترل)، کنترل لیست انتظار، عملکرد بالینی معمول، یا مداخله جایگزین که استفاده از سیگار الکترونیکی را هدف قرار نمی‌داد، واجد شرایط بودند. اقداماتی را برای ارزیابی اثربخشی مداخلات در موارد زیر وارد کردیم: پیشگیری از استفاده کودکان و نوجوانان از سیگار الکترونیکی (شامل معیارهای استفاده از سیگار الکترونیکی بین افرادی که هرگز از آن استفاده نکرده‌اند)؛ و توقف استفاده از سیگار الکترونیکی (از جمله معیارهای استفاده از سیگار الکترونیکی بین کودکان و نوجوانانی که از مصرف‌کنندگان فعلی سیگار الکترونیکی بودند). معیارهای استفاده از سیگار الکترونیکی شامل استفاده فعلی (استفاده در 30 روز گذشته) و استفاده همیشگی (استفاده در هر دوره‌ای از طول عمر) بودند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم عناوین و چکیده مقالات را غربالگری کردند. اختلاف‌نظرها از طریق بحث و اجماع نظر حل شدند. هر دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم متن کامل مقالات را برای ورود به این مرور ارزیابی کردند. برای دو نویسنده مرور برنامه‌ریزی کردیم که به‌طور جداگانه اطلاعات را از مطالعات واردشده استخراج کرده و خطر سوگیری (bias) را با استفاده از ابزار Cochrane RoB 2 ارزیابی کنند. ما برنامه‌ریزی کردیم تا چندین متاآنالیز را با استفاده از مدل اثرات تصادفی (random-effects model) انجام دهیم تا با اهداف مشترک مطالعه همسو و سازگار شود. در ابتدا، قرار بود تا مداخلات اعمال‌شده را برای پیشگیری از استفاده کودکان و نوجوانان از سیگار الکترونیکی در هم ادغام کرده و دو آنالیز را با استفاده از معیارهای پیامد «استفاده همیشگی» و «مصرف فعلی» انجام دهیم. دوم، برنامه‌ریزی کردیم تا مداخلات انجام‌شده را برای توقف استفاده از سیگار الکترونیکی در کودکان و نوجوانان تجمیع کرده و یک آنالیز را با استفاده از معیار پیامد «مصرف فعلی» انجام دهیم. در مواردی که داده‌ها برای ادغام در متاآنالیزها نامناسب بودند، برنامه‌ریزی کردیم تا با استفاده از روش‌های شمارش آرا، یک سنتز نقل قول (narrative) را انجام داده و از دستورالعمل‌های کتابچه راهنمای کاکرین برای مرورهای سیستماتیک مداخلات (Cochrane Handbook for Systematic Reviews of Interventions) و سنتز بدون متاآنالیز (Synthesis Without Meta-analysis; SWiM) پیروی کنیم.
انجام جست‌وجو در بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی 7141 استناد را شناسایی کرد، و 287 رکورد دیگر از جست‌وجو در پایگاه‌های ثبت کارآزمایی و Google Scholar شناسایی شدند. از 110 مطالعه (116 رکورد) که متن کامل آنها ارزیابی شدند، 88 مطالعه به دلایل زیر برای ورود واجد شرایط نبودند: پیامد نامناسب (27 مطالعه)؛ مداخله نامناسب (12 مطالعه)؛ طراحی نامناسب مطالعه (31 مطالعه)؛ و شرکت‌کنندگان نامناسب (18 مطالعه). تعداد 22 مطالعه باقی‌مانده (28 رکورد) به عنوان مطالعات در حال انجام شناسایی شدند که ممکن است واجد شرایط ورود در به‌روزرسانی مرور در آینده باشند. هیچ مطالعه‌ای را شناسایی نکردیم که واجد شرایط برای ورود به این مرور باشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.