پیام‌های کلیدی
• قطره‌های چشمی روان‌کننده، از جمله سالین، ممکن است به کاهش ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی در بزرگسالان کمک کنند. به نظر نمی‌رسد که این قطره‌ها باعث تحریک یا آسیب به سطح چشم شوند.
• درمان ناراحتی ناشی از لنز تماسی با قطره‌های روان‌کننده (از جمله سالین) یک گزینه مناسب است. با این حال، انجام مطالعات بیشتری برای اندازه‌گیری تاثیر آنها و تعیین اینکه کدام قطره با لنزهای تماسی و برنامه‌های مختلف استفاده بهتر عمل می‌کند، مورد نیاز است.
ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی چیست؟
ناراحتی ناشی از لنز تماسی به معنای سوزش چشم است که با برداشتن لنزهای تماسی توسط کاربر برطرف می‌شود. افرادی که از لنزهای تماسی استفاده می‌کنند، ممکن است دچار خشکی چشم، احساس وجود لنز در چشم، سوزش، تاری دید یا ترکیبی از این موارد شوند.
ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی چگونه درمان می‌شود؟
شایع‌ترین راه برای درمان ناراحتی لنزهای تماسی، استفاده از قطره‌های روان‌کننده یا قطره‌های سالین بدون نیاز به نسخه پزشک (over-the-counter) است، اما متخصصان مراقبت از چشم ممکن است همچنین برند لنز تماسی، سیستم مراقبت از لنز تماسی یا برنامه استفاده از لنز تماسی را تغییر دهند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که قطره‌های روان‌کننده باعث کاهش ناراحتی استفاده‌کنندگان از لنزهای تماسی می‌شود و اینکه این قطره‌ها تاثیرات ناخواسته‌ای خواهند داشت یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که قطره‌های روان‌کننده را در برابر عدم درمان، قطره‌های روان‌کننده را در برابر سالین، یا سالین را در برابر عدم درمان در بزرگسالانی مقایسه کردند که از لنزهای تماسی استفاده کردند. نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را به این شواهد، بر اساس عواملی مانند طراحی و روش‌های انجام مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
هفت مطالعه را، شامل 463 بزرگسال یافتیم که در ایالات متحده آمریکا، کانادا، ایتالیا و فرانسه انجام شدند. چهار مطالعه، قطره‌های روان‌کننده را با عدم درمان، دو مطالعه قطره‌های روان‌کننده را با سالین و یک مطالعه، قطره‌های سالین را با عدم درمان مقایسه کردند.
قطره‌های روان‌کننده، از جمله سالین، ممکن است در مقایسه با عدم درمان به کاهش ناراحتی ناشی از لنز تماسی کمک کنند، و ممکن است تفاوتی در تاثیر قطره‌های روان‌کننده در مقایسه با سالین بر ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی وجود نداشته باشد. با این حال، در مورد این نتایج بسیار نامطمئن هستیم. قطره‌های روان‌کننده ممکن است هیچ تاثیری روی قرنیه (پوشش شفاف چشم) خراشیده و قرمزی چشم نداشته باشند.
به نظر می‌رسد که قطره‌های روان‌کننده تاثیرات ناخواسته‌ای ندارند که مانع استفاده از لنزهای تماسی توسط کاربران شوند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
فقط هفت مطالعه را در این مرور وارد کردیم. برخی از مطالعات از ابزار معتبری برای اندازه‌گیری ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی استفاده نکردند. یک ابزار معتبر می‌تواند یک پرسشنامه تست‌شده بوده، و ثابت شده باشد که احساس بیمار را با قطعیت اندازه‌گیری می‌کند، مانند پرسشنامه 8 آیتمی خشکی چشم با لنزهای تماسی (Contact Lens Dry Eye Questionnaire; CLDEQ-8). این مطالعات، شامل تعداد کمی از افرادی بودند که از لنزهای تماسی استفاده کرده، و قطره‌ها را برای مدت کوتاهی استفاده کردند، و فقط یک مطالعه نژاد یا قومیت شرکت‌کنندگان را گزارش داد. بنابراین، نتایج ممکن است برای همه بزرگسالانی که ناراحتی لنزهای تماسی دارند، صدق نکند. به‌طور کلی، این مرور اطلاعات مفیدی را برای بیماران و پزشکان مراقبت از چشم ارایه کرد، اما پژوهش‌های بیشتری باید انجام شوند تا اعتماد ما به نتایج بهبود یابد.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا می 2024 به‌روز است.
شواهدی با قطعیت بسیار پائین نشان می‌دهند که قطره‌های روان‌کننده در مقایسه با عدم درمان ممکن است ناراحتی ناشی از لنز تماسی را بهبود بخشند، اما ممکن است در مقایسه با سالین تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی داشته باشند. شواهدی با قطعیت پائین همچنین نشان می‌دهد که قطره‌های روان‌کننده ممکن است هیچ تاثیر ناخواسته‌ای نداشته باشند که منجر به قطع مصرف طی یک تا چهار هفته شود.
شواهد موجود نشان می‌دهند که تجویز قطره‌های روان‌کننده (از جمله سالین) برای افرادی که ناراحتی لنزهای تماسی دارند، یک گزینه مناسب است. با این حال، بیشتر مطالعات، راحتی (ناراحتی) ناشی از لنزهای تماسی را بر اساس گزارش خود بیمار با استفاده از یک ابزار معتبر ارزیابی نکردند. بنابراین، برای ارایه شواهدی با قطعیت بالا در مورد پیامدهای گزارش‌شده توسط بیمار و همچنین در مورد پیامدهای بی‌خطری طولانی‌‌مدت‌تر، انجام کارآزمایی‌های بیشتر و با طراحی خوب مورد نیاز است.
احساس ناراحتی حین استفاده از لنزهای تماسی، یک تشخیص بالینی مبتنی بر نشانه است که 13% تا 75% از استفاده‌کنندگان لنزهای تماسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. انجمن Tear Film and Ocular Surface، ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی را اینگونه تعریف می‌کند: «وضعیتی که با احساسات نامطلوب چشمی اپیزودیک یا مداوم مرتبط با استفاده از لنز با یا بدون اختلال بینایی مشخص می‌شود، که ناشی از کاهش سازگاری میان لنز و محیط چشم است، و می‌تواند منجر به کاهش زمان استفاده و قطع استفاده از لنز شود.» علائم این بیماری شامل پُرخونی ملتحمه (conjunctival hyperemia)، رنگ گرفتن قرنیه و ملتحمه، تغییر الگوی چشمک زدن، اپیتلیوپاتی ناشی از مالش پلک (lid wiper epitheliopathy)، و اختلال عملکرد غده میبومین (meibomian) است. متخصصان مراقبت از چشم اغلب ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی را با قطره‌های روان‌کننده از جمله سالین درمان می‌کنند، اگرچه شواهد بارزی وجود ندارد که نشان دهد این درمان موثر و بی‌خطر است.
تعیین کارآمدی و بی‌خطری (safety) استفاده از قطره‌های روان‌کننده در تسکین ناراحتی چشمی مرتبط با استفاده از لنزهای تماسی در بزرگسالان.
بانک‌های اطلاعاتی CENTRAL (شامل پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه چشم و بینایی در کاکرین)، MEDLINE؛ Embase.com، دو بانک اطلاعاتی دیگر، و دو پایگاه ثبت کارآزمایی‌ها را تا تاریخ می 2024، بدون اعمال محدودیت در تاریخ یا زبان نگارش مقاله، جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) را با طراحی گروه موازی (parallel-group) وارد این مرور کردیم که قطره‌های روان‌کننده، از جمله سالین، را در مقایسه با عدم درمان، یا قطره‌های روان‌کننده را در مقایسه با سالین در کاربران بزرگسال لنزهای تماسی ارزیابی کردند. مطالعات را بدون توجه به وضعیت انتشار، زبان نگارش یا سال انتشار وارد این مرور کردیم.
از روش‌شناسی (methodology) استاندارد کاکرین استفاده کردیم. ناراحتی ناشی از لنز تماسی، به‌عنوان پیامد اصلی در نظر گرفته شد. پیامدهای مهم نیز شامل رنگ‌‌گیری قرنیه با فلوروسئین (fluorescein) و قرمزی ملتحمه بود. پیامدهای نامطلوب عبارت بودند از کراتیت میکروبی (microbial keratitis)، ارتشاح التهابی قرنیه (inflammatory corneal infiltrates)، و انصراف شرکت‌کننده از ادامه درمان. خطر سوگیری (bias) را برای پیامدهای گزارش‌شده در جدول خلاصه‌ای از یافته‌ها با استفاده از ابزار RoB 2 خطر سوگیری کاکرین ارزیابی کرده، و قطعیت شواهد را با استفاده از سیستم درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) رتبه‌بندی کردیم.
هفت RCT انجام‌شده را در ایالات متحده آمریکا، کانادا، ایتالیا و فرانسه وارد این مرور کردیم. آنها در مجموع 463 شرکت‌کننده را برای دریافت قطره‌های روان‌کننده، سالین یا عدم درمان، تصادفی‌سازی کردند. چهار کارآزمایی، قطره‌های روان‌کننده و سالین را در مقایسه با عدم درمان ارزیابی کردند، اما یکی از آنها هیچ داده پیامد قابل استفاده‌ای را ارایه نداد. سه کارآزمایی، قطره‌های روان‌کننده را در مقایسه با سالین ارزیابی کردند.
ویژگی‌‌های مطالعه
همه شرکت‌کنندگان کارآزمایی، بزرگسال بودند و میانگین سنی آنها از 25.7 سال تا 36.7 سال متغیر بود. نسبت زنان از 15% تا 82% گزارش شد. این کارآزمایی‌ها میان یک و چهار هفته به طول انجامیدند. از پنج کارآزمایی‌ای که ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی را گزارش کردند، سه مورد را در معرض خطر سوگیری بالا ارزیابی کردیم و دو کارآزمایی دیگر را نیز تا حدودی دارای خطر سوگیری در نظر گرفتیم.
قطره‌های روان‌کننده (از جمله سالین) در مقایسه با عدم درمان
قطره‌های روان‌کننده در مقایسه با عدم درمان ممکن است ناراحتی ناشی از لنز تماسی را کاهش دهند، این مورد در یک مقیاس 37 امتیازی اندازه‌گیری شد (امتیاز کمتر بهتر است)، اما شواهد در این خصوص بسیار نامطمئن است (تفاوت میانگین [MD]: 5.9- امتیاز، 95% فاصله اطمینان [CI]: 3.74- تا 8.05-؛ 2 RCT؛ 119 شرکت‌کننده). یک کارآزمایی، هیچ تفاوتی را میان قطره‌های روان‌کننده و عدم درمان از نظر راحتی «در پایان روز» پیدا نکرد. کارآزمایی‌ای که سالین را با عدم درمان مقایسه کرد، هیچ نتیجه‌ای را برای گروه کنترل ارایه نداد.
دو مطالعه، رنگ‌‌گیری قرنیه با فلوروسئین را در یک مقیاس 0 تا 20 امتیازی اندازه‌گیری کردند (امتیاز کمتر بهتر است). شواهدی را با قطعیت پائین مبنی بر وجود تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در نمرات رنگ‌‌گیری قرنیه با فلوروسئین میان قطره‌های روان‌کننده و عدم درمان از نظر تغییر در وسعت (MD؛ 0.15- امتیاز؛ 95% CI؛ 0.86- تا 0.56؛ 2 RCT؛ 119 شرکت‌کننده)، عمق (MD؛ 0.01- امتیاز؛ 95% CI؛ 0.44- تا 0.42؛ 2 RCT؛ 119 شرکت‌کننده)، یا نوع (MD؛ 0.04 امتیاز؛ 95% CI؛ 0.38- تا 0.46؛ 2 RCT؛ 119 شرکت‌کننده) رنگ‌‌گیری به دست آوردیم. در مورد قرمزی ملتحمه، که در مقیاس 0 تا 4 امتیازی اندازه‌گیری شد (امتیاز کمتر بهتر است)، شواهدی با قطعیت پائین مبنی بر تفاوتی اندک تا عدم تفاوت میان قطره‌های روان‌کننده و عدم درمان در نمرات ناحیه بینی (MD: 0.10؛ 95% CI؛ 0.29- تا 0.49؛ 1 RCT؛ 73 شرکت‌کننده) و نمرات ناحیه گیجگاهی (MD: 0.00؛ 95% CI؛ 0.39- تا 0.39؛ 1 RCT؛ 73 شرکت‌کننده) وجود داشت.
هیچ مطالعه‌ای بروز کراتیت میکروبی یا ارتشاح التهابی قرنیه را گزارش نکرد، و هیچ کارآزمایی‌ای عوارض جانبی تهدیدکننده بینایی را در مدت حداکثر چهار هفته پس از درمان نشان نداد. همه کارآزمایی‌ها نسبتی را از شرکت‌کنندگان که از ادامه درمان انصراف دادند، گزارش کردند. در دو کارآزمایی، هیچ شرکت‌کننده‌ای گروه درمانی خود را ترک نکرد. متاآنالیز انجام‌شده روی دو مطالعه دیگر نشان می‌دهد که تفاوت کمی در تعداد افرادی که از گروه درمان روان‌کننده کنار رفتند، در مقایسه با گروه عدم درمان وجود دارد (خطر نسبی [RR]: 1.42؛ 95% CI؛ 0.19 تا 10.94؛ 138 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین).
قطره‌های روان‌کننده در مقایسه با سالین
قطره‌های روان‌کننده ممکن است در مقایسه با سالین تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر ناراحتی ناشی از لنزهای تماسی داشته باشند که در مقیاس آنالوگ بصری 0 تا 100 امتیازی اندازه‌گیری شد، اما شواهد در این خصوص بسیار نامطمئن است (MD؛ 9.5 امتیاز؛ 95% CI؛ 4.65- تا 23.65؛ 1 RCT؛ 39 شرکت‌کننده). هیچ مطالعه‌ای رنگ‌‌گیری قرنیه با فلوروسئین یا قرمزی ملتحمه را گزارش نکرد.
هیچ مطالعه‌ای بروز کراتیت میکروبی یا ارتشاح التهابی قرنیه را گزارش نکرد، و هیچ کارآزمایی‌ای عوارض جانبی تهدیدکننده بینایی را در مدت حداکثر چهار هفته پس از درمان نشان نداد. متاآنالیز انجام‌شده روی سه مطالعه نشان می‌دهد که تفاوت کمی در تعداد افرادی که از گروه درمان روان‌کننده کنار رفتند، در مقایسه با گروه سالین وجود دارد (RR: 1.56؛ 95% CI؛ 0.47 تا 5.12؛ 269 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.