پیام‌های کلیدی
• مشخص نیست تغذیه دقیق (رژیم‌های غذایی یا غذاهای متناسب با افراد براساس ویژگی‌های مربوط به بیولوژی و محیط زیست) چه تاثیری بر تغییر وزن در قالب وزن بدن یا شاخص توده بدنی (BMI) (اندازه‌گیری درصدی از وزن فرد نسبت به میانگین برای یک سن خاص) در کودکان و نوجوانان چاق دارد.
• انجام تحقیقات بیشتر، از جمله مطالعات بزرگ، برای درک تاثیر مداخلات تغذیه-محور دقیق بر مدیریت چاقی (obesity) در کودکان و نوجوانان مورد نیاز است.
اضافه‌وزن و چاقی چیست؟
شاخص توده بدنی (BMI) با تقسیم وزن افراد بر حسب کیلوگرم بر قد بر حسب متر محاسبه می‌شود. BMI ممکن است برای تعریف اضافه‌وزن (overweight)، وضعیتی از ذخیره بیش‌از‌حد چربی، و چاقی، یک بیماری مزمن با ذخیره بیش‌از‌حد چربی که می‌تواند سلامت را مختل کند، مورد استفاده قرار گیرد.
اضافه‌وزن و چاقی چگونه مدیریت می‌شوند؟
در حالی که چاقی ممکن است از طریق تغییر در رژیم غذایی، سبک زندگی، جراحی یا داروها کنترل شود، تقریبا 37 میلیون کودک زیر پنج سال از سال 2022 با چاقی زندگی می‌کنند و شیوع (تعداد افراد مبتلا به بیماری در یک جمعیت در یک زمان خاص) آن بین نوجوانان از سال 1990 چهار برابر شده است. این وضعیت نشان می‌دهد که ممکن است به رویکردهای جایگزین یا کمکی برای درمان نیاز باشد، مانند مداخلات شخصی‌سازی شده یا تغذیه-محور دقیق.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
اخیرا، «تغذیه دقیق (precision nutrition)» - مطالعه نحوه استفاده از رفتار، فیزیولوژی، سبک زندگی، و رژیم غذایی یک فرد برای طراحی مداخلات - به‌عنوان یک ابزار بالقوه هیجان‌انگیز و ارزشمند در برابر اضافه‌وزن و چاقی محبوبیت یافته است. تحقیقات اولیه در مورد الگوهای رفتاری و وضعیت تغذیه نشان می‌دهد که این مداخلات تغذیه‌ای دقیق ممکن است در کاهش شیوع اضافه‌وزن و چاقی، به ویژه در کودکان و نوجوانان، مفید باشند.
هدف ما آن بود که بدانیم اعمال مداخلات تغذیه-محور دقیق در کودکان 0 تا 9 سال، نوجوانان 10 تا 19 سال و هر دو در گروه سنی 0 تا 19 سال، بهتر از مداخلات یک اندازه مناسب برای همه (one-size-fits-all) برای بهبودی در موارد زیر است یا خیر:
• سلامت جسمانی و روانی؛
• فعالیت بدنی؛
• کیفیت زندگی مرتبط با سلامت؛
• ناتوانی ناشی از چاقی؛
• عوارض جانبی مداخلات؛
• تغییرات وزن که با BMI یا وزن بدن اندازه‌گیری شد.
ما چه‌کاری را انجام دادیم؟
ما به دنبال مطالعاتی بودیم که به مداخلات تغذیه-محور دقیق (شامل توصیه‌های غذایی یا آموزش با روش‌های هوش مصنوعی یا «مبتنی بر omics» (ابزارهای علمی که گروه‌های مولکول‌های بیولوژیکی مرتبط با عملکرد بدن انسان و سلول‌های آن را کمّی‌سازی و مطالعه می‌کنند)) در مقایسه با مداخلات یک اندازه مناسب برای همه (مثلا کاهش کالری کلی یا الگوی غذایی بدون بررسی ویژگی‌های شخصی افراد) یا عدم انجام مداخله در کودکان و نوجوانان تا سن 19 سال، پرداختند. نتایج این مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را نسبت به این شواهد، براساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما 2 کارآزمایی را پیدا کردیم که شامل 105 کودک و نوجوان دارای اضافه‌وزن یا چاقی بودند، و 1 تا 3 ماه به طول انجامیدند.
میان کودکان (0 تا 9 سال)، مشخص نیست که تبعیت از یک رژیم غذایی دقیق تغذیه-محور در مقایسه با مداخله یک اندازه مناسب برای همه، چه تاثیری بر BMI یا وزن دارد.
به همین ترتیب، در کودکان و نوجوانان (10 تا 19 سال)، مشخص نیست تبعیت از یک رژیم غذایی دقیق تغذیه-محور در مقایسه با مداخله یک اندازه مناسب برای همه، چه تاثیری بر BMI یا وزن دارد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
محدودیت‌های اصلی شواهد، تعداد اندک افراد و مطالعات بودند. بنابراین ما اعتماد کمی به شواهد داریم زیرا مطالعات کافی برای اطمینان از نتایج وجود نداشت، و مطالعات واردشده بسیار کوچک بودند؛ هم‌چنین، شواهد همه افرادی را که مدنظر بودند، پوشش نمی‌دهد. برای درک بهتر چگونگی استفاده از مداخلات تغذیه دقیق در درمان یا مدیریت اضافه‌وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان، انجام تحقیقات بیشتر، از جمله مطالعات بزرگ، مورد نیاز است.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا جولای 2024 به‌روز است.
براساس داده‌های دو مطالعه کوچک با مجموع 105 شرکت‌کننده، شواهد در مورد تاثیر مداخلات تغذیه-محور دقیق بر وزن بدن یا BMI بسیار نامشخص است. این مرور با تعداد اندک کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده موجود در این زمینه نسبتا نوپا محدود شد. با توجه به این محدودیت‌ها، این دو مطالعه شواهد کافی را برای عملکرد بهتر در بالین ارائه نمی‌دهند. تحقیقات آتی باید داده‌های پیامد شرکت‌کنندگان را، از جمله پیامدهای مربوط به سلامت ذهنی، عاطفی، و عملکردی، همراه با معیارهای بیوشیمیایی و فیزیکی، براساس طبقه‌بندی سازمان جهانی بهداشت از گروه‌های سنی (کودکان (0 تا 9 سال) و کودکان و نوجوانان (10 تا 19 سال)) گزارش کنند. مطالعات آتی هم‌چنین باید روش‌های مربوط به تصادفی‌سازی، کورسازی (blinding)، و تبعیت از درمان را گزارش کنند، و شامل طرح‌های از پیش تعیین‌شده آنالیز باشند.
روش‌های تغذیه-محور دقیق (precision nutrition-based methods)، مداخلات و/یا توصیه‌هایی را توسعه می‌دهند که عوامل تعیین‌کننده تغییرات درون-فردی و بین-فردی را در پاسخ به رژیم غذایی مشابه، در مقایسه با رویکردهای فعلی «یک اندازه مناسب برای همه (one-size-fits-all)» در سطح جمعیت، در نظر می‌گیرند. عوامل تعیین‌کننده ممکن است شامل ژنتیک، عادات غذایی و الگوهای غذایی فعلی، ریتم شبانه‌روزی، وضعیت سلامت، میکروبیوم روده، ویژگی‌های اجتماعی‌اقتصادی و روانی‌اجتماعی، و فعالیت بدنی باشند. در این مرور سیستماتیک، ما پایگاه شواهد را برای بررسی تاثیر مداخلات مبتنی بر رویکردهای دقیق تغذیه بر اضافه‌وزن (overweight) و چاقی (obesity) در کودکان و نوجوانان مرور کردیم تا به تحقیقات آینده و دستورالعمل‌های جهانی کمک کنیم.
بررسی تاثیر مداخلات تغذیه-محور دقیق در مدیریت چاقی در کودکان و نوجوانان با همه تنوع آنها.
ما CENTRAL؛ MEDLINE؛ CINAHL؛ Web of Science Core Collection؛ BIOSIS Previews؛ Global Index Medicus (همه مناطق)؛ IBECS؛ SciELO؛ PAHO؛ PAHO IRIS؛ WHO IRIS؛ WHOLIS؛ Bibliomap؛ و TROPHI، هم‌چنین Clinical.govriCT را جست‌وجو کردیم. بانک‌های اطلاعاتی را آخرین‌بار در تاریخ 23 جون 2024 جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی را از نظر زبان نگارش مقاله اعمال نکردیم.
ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی یا شبه-تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای را وارد کردیم که مداخلات تغذیه-محور دقیق (با بررسی «omics» مانند فنوتیپ، ژنوتیپ، میکروبیوم روده؛ داده‌های بالینی، دریافت رژیم غذایی پایه، پاسخ گلوکز پس از غذا و غیره، و/یا شامل هوش مصنوعی مانند روش‌های یادگیری ماشینی) را در مقایسه با مداخلات عمومی یا یک اندازه مناسب برای همه یا عدم انجام مداخله در کودکان، و نوجوانان 0 تا 9 سال یا 10 تا 19 سال مبتلا به اضافه‌وزن یا چاقی، ارزیابی کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم انتخاب مطالعه، استخراج داده‌ها، و ارزیابی‌های خطر سوگیری (bias) و درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) را انجام دادند. از آنالیزهای اثر ثابت (fixed-effect) استفاده کردیم. پیامدهای مورد نظر عبارت بودند از سلامت جسمانی و روانی، فعالیت بدنی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، ناتوانی ناشی از چاقی، و عوارض جانبی مرتبط با مداخلات، که توسط محققان کارآزمایی تعریف یا اندازه‌گیری شدند، و تغییر وزن (کاهش، تثبیت یا حفظ وزن).
دو مطالعه (3 منبع، 105 شرکت‌کننده) که در اوکراین و یونان انجام شدند، واجد شرایط ورود بودند. یک مطالعه، منابع مالی غیرانتفاعی را گزارش کرد، در حالی که مطالعه دیگر به دریافت بودجه اشاره‌ای نداشت، و قطعیت شواهد پیامدها از بسیار پائین تا پائین متغیر بود (همگی در نقطه پایانی (endpoint) اندازه‌گیری شدند). فقط یک کارآزمایی (65 شرکت‌کننده) داده‌هایی را در مورد پیامدهای اولیه مورد نظر ارائه کرد.
مداخله تغذیه-محور دقیق در مقایسه با مداخله یک اندازه مناسب برای همه یا مراقبت استاندارد
در کودکان 0 تا 9 سال، شواهد در مورد تاثیر استفاده از یک مداخله تغذیه-محور دقیق (با کمک ابزار پشتیبانی تصمیم‌گیری (Decision Support Tool; DST) کامپیوتری که انواع داده‌های شرکت‌کننده را گرفته و توصیه‌های رژیم غذایی شخصی‌سازی شده را براساس الگوریتم‌های درخت تصمیم‌گیری (decision-tree) ارائه می‌دهد) در مقایسه با مداخله یک اندازه مناسب برای همه (کنترل) بر شاخص توده بدنی (BMI) (تفاوت میانگین (MD): 1.40- کیلوگرم/متر 2 ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 3.48- تا 0.68؛ 1 مطالعه، 35 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) و بر وزن (MD؛ 2.60- کیلوگرم؛ 95% CI؛ 8.42- تا 3.22؛ 1 مطالعه، 35 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) مطمئن نیست.
در کودکان و نوجوانان 10 تا 19 سال، شواهد در مورد تاثیر یک مداخله تغذیه-محور دقیق (DST کامپیوتری) در مقایسه با مداخله یک اندازه مناسب برای همه (کنترل) بر شاخص توده بدنی (MD؛ 3.00 کیلوگرم/متر 2 ؛ 95% CI؛ 0.26- تا 6.26؛ 1 مطالعه، 30 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین) و بر وزن (MD؛ 11.40 کیلوگرم؛ 95% CI؛ 0.47- تا 23.27؛ 1 مطالعه، 30 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) بسیار نامطمئن است.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.