کارآزمایی‌ها یا مطالعات بالینی دارویی معمولا برای ارزیابی این که داروها چقدر خوب عمل می‌کنند و همچنین اینکه دارو منجر به آسیب (اثرات جانبی یا عوارض جانبی) می‌شوند یا خیر، انجام می‌گیرند. اثرات جانبی را می‌توان توسط پزشک کارآزمایی بررسی کننده شرکت‌کنندگان یا از طریق گرفتن اندکی نمونه خون یا انجام انواع دیگر تست‌ها تشخیص داد. کارکنان کارآزمایی همچنین می‌توانند از شرکت‌کنندگان در مورد احساس آنها پس از مصرف داروی کارآزمایی سوال بپرسند. با این حال، نحوه پرسیدن سوال از شرکت‌کنندگان در مورد سلامت آنها ممکن است از یک کارآزمایی به کارآزمایی دیگر، یا حتی در درون یک کارآزمایی متفاوت باشد. در برخی از کارآزمایی‌ها، ممکن است از شرکت‌کنندگان یک سوال ساده بپرسند مانند «چه احساسی داشتید؟»، در حالی که در سایر کارآزمایی‌ها، ممکن است از شرکت‌کنندگان در مورد اینکه آنها یک لیست طولانی از نشانه‌های احتمالی (مانند «آیا شما سردرد، درد معده، یا درد عضلانی داشتید؟») داشتند یا خیر، سوال پرسیده شود. نگرانی در مورد اینکه این نوع سوالات مختلف و چگونگی بیان آنها بر آنچه که شرکت‌کنندگان در مورد سلامت خود در طول یک کارآزمایی گزارش می‌دهند، تاثیر می‌گذارد یا خیر، وجود دارد. این ممکن است بر نتایج کارآزمایی و آنچه که ما در مورد اثرات جانبی داروها می‌دانیم، تأثیر بگذارد.
ما این مرور را برای بررسی مطالعاتی انجام دادیم که انواع مختلفی را از روشهای پرسش و پاسخ از شرکت‌کننده برای بررسی این مسائل مورد مقایسه قرار دادند. ما 33 مطالعه را یافتیم که به‌طور عمده سوالات باز را با سوالاتی از نوع چک‌لیست، همچنین برخی از مقیاس‌های رتبه‌بندی و مصاحبه‌های شرکت‌کنندگان، مقایسه کردند. در حالی که این مطالعات از لحاظ نوع بیماری‌ها، داروها و بیماران مورد مطالعه بسیار متفاوت بودند، به‌طور کلی به این نتیجه رسیدیم که، انتظار می‌رود، هنگام پرسیدن نوع خاصی از سوالات (مانند چک‌لیست)، شرکت‌کنندگان نشانه‌های بیشتری را گزارش کنند. جالب این است که، مطالعاتی که در آنها انواع نشانه‌های گزارش شده دقیق‌تر بررسی شد، به نظر می‌رسد که یک پرسش باز در مقایسه با یک سوال از نوع چک‌لیست، عوارض شدیدتر یا ناراحت‌کننده‌تری را بیان می‌کنند. با این حال، برخی از مطالعات نشان دادند که نشانه‌های بسیار شدیدتر یا ناراحت‌کننده‌تر هنگام پرسیدن یک سوال باز از یک شرکت‌کننده گزارش نشد و این نشانه‌های شدید فقط با پرسیدن سوال خاص‌تر گزارش خواهد شد. این امر می‌تواند قضاوت را در مورد اینکه آیا یک روش بهتر از روش دیگر است و اینکه روشهای مختلف پرسش و پاسخ در واقع، می‌توانند مکمل باشند و بنابراین باید با هم استفاده شوند، دشوار می‌سازد. همچنین گفتن اینکه کدام سوال خاص باید انتخاب شود نیز مشکل است، زیرا ممکن است پاسخ دادن به یک لیست بسیار طولانی برای یک شرکت‌کننده بسیار طول بکشد. در حالیکه تحقیقات بیشتری برای رفع موارد عدم اطمینان باقیمانده ضروری است، هنگامی که کارآزمایی‌ها نتایج خود را منتشر کنند، روشن کردن اینکه کدام نوع پرسشنامه باید استفاده شود، بسیار مهم است. این به خوانندگان کمک خواهد کرد تا یافته‌های کارآزمایی را در مورد اثرات جانبی درک کنند و انجام مقایسه را بین کارآزمایی‌ها آسان‌تر کند.
این مرور نگرانی‌های مربوط به روشهای استخراج AEهای گزارش شده را توسط شرکت‌کنندگان تایید می‌کند که تشخیص این داده‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند. خطر تشخیص کمتر از مقدار واقعی AEها در مطالعاتی که از یک روش استخراج عمومی‌تر برای AEها استفاده کرده بودند در مقایسه با مطالعاتی که از روشهای جامع استفاده کرده بودند وجود داشت. این AEها ممکن است از دیدگاه بالینی یا برای بیماران مهم باشند. این عوارض تحت تشخیص می‌تواند توانایی گردآوری داده‌های مربوط به AE را به خطر بیندازد. با این حال، تأثیر بر ماهیت AE تشخیص داده شده توسط روشهای مختلف نامشخص است. طیفی از روشهای گسترده و با کیفیت پائین برای مقایسه استراتژی‌های تشخیص، این مرور را محدود کردند. مطالعات آینده با استفاده و گزارش تعاریف و اصطلاحات واضح برای AEها (و سایر متغیرهای مهم)، فراوانی و دوره زمانی که بر اساس آنها مشخص شد، اینکه چگونه درجه‌بندی شدند، از نظر ارتباط با داروی مورد مطالعه بررسی شدند، کدگذاری شدند، و جدول‌بندی/گزارش شدند یا خیر، بهبود خواهند یافت. در حالی که بسیاری از نقاط پایانی بالقوه AE در یک کارآزمایی ممکن است مانع توسعه ابزارهای اندازه‌گیری پیامدهای کلی AE گزارش شده توسط شرکت‌کننده شوند، می‌توان در مورد اینکه چگونه می‌توان روشهای کمّی و کیفی را برای درک بهتر داده‌های استخراج شده به کار گرفت، آموزش دید. هر روش پرسش و پاسخ انتخاب شده باید برای استفاده کارکنان و شرکت‌کنندگان قابل اجرا باشد.
تجزیه‌وتحلیل ایمنی دارو در کارآزمایی‌های بالینی شامل ارزیابی عوارض جانبی (adverse events; AEs) به صورت جداگانه یا به صورت جمع‌بندی سنتز آماری به منظور ارائه شواهد مربوط به واکنش‌های احتمالی جانبی دارو (adverse drug reactions; ADR) است. در حالی که برخی از AEها ممکن است از معاینات فیزیکی یا تست‌ها به دست آمده باشد، تشخیص نشانه‌های فردی به میزان زیادی به گزارش‌های به دست آمده از شرکت‌کنندگان وابسته است، چرا که شرکت‌کننده اغلب تنها منبع اطلاعاتی است. هیچ توافقی در مورد چگونگی استخراج این گزارش‌ها وجود ندارد، هر چند مشخص شده که روشهای پرسش و پاسخ بر میزان و ماهیت داده‌های شناسایی شده تأثیر می‌گذارد. این مساله جا را برای خطای اندازه‌گیری باقی می‌گذارد و مقایسه‌های بین مطالعات و تجزیه‌وتحلیل‌های ترکیبی (pooled analyasis) را تضعیف می‌کند. این مرور مقایسه روشهای مورد استفاده را در کارآزمایی‌ها برای تشخیص AEهای گزارش شده توسط شرکت‌کنندگان مورد بررسی قرار داد. این باید به دانش مربوط به چالش‌های روش‌شناسی و راه‌حل‌های احتمالی برای دستیابی به تشخیص بهتر، یا پایدارتر AE در کارآزمایی‌ها کمک کند.
انجام مرور سیستماتیکی که روشهای مورد استفاده را در کارآزمایی‌های بالینی دارویی (یا روش‌هایی که مختص چنین کارآزمایی‌هایی هستند) مورد مقایسه قرار داده تا اطلاعات مربوط به AEهای تعریف شده در پروتکل یا در برنامه‌ریزی کارآزمایی استخراج شود.
بانک‌های اطلاعاتی (تا مارچ 2015 جست‌وجو شد مگر اینکه از طریق روشهای دیگر مشخص شده باشد) شامل: Embase؛ MEDLINE؛ MEDLINE in Process و Other Non‐Indexed Citations؛ پایگاه ثبت مرور متدولوژی در کاکرین (جولای 2012)؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (فوریه 2015)؛ بانک اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک در کاکرین؛ پایگاه اطلاعاتی خلاصه‌های مرور اثرات (Database of Abstracts of Reviews of Effects) (ژانویه 2015)؛ پایگاه اطلاعاتی ارزیابی تکنولوژی سلامت (Health Technology Assessment database) (ژانویه 2015)؛ (CINAHL) Cumulative Index to Nursing and Allied Health Lirteture؛ CAB Abstracts؛ BIOSIS (جولای 2013)؛ Science Citation Index؛ Social Science Citation Index؛ نمایه‌نامه استنادی خلاصه‌مقالات علمی کنفرانس‌ها (Conference Proceedings Citation Index – Science) جست‌وجو شدند. این جست‌وجو از عناوین و مترادف‌های فرهنگ جامع برای مفاهیم زیر استفاده کردند: (الف): عوارض جانبی و اندازه‌گیری؛ (ب): شرکت‌کنندگان (participants) و استخراج (elicitation) (همچنین مترادف‌های دیگر برای استخراج اطلاعات در مورد اثرات جانبی به دست آمده از افراد)؛ (ج): شرکت‌کنندگان و چک‌لیست‌ها (همچنین مترادف‌های دیگر برای ب). راه‌های عملی برای محدود کردن نتایج در عین تلاش برای حفظ حساسیت استفاده شد. هیچ محدودیتی از نظر تاریخ یا اندازه نمونه وجود نداشت اما به دلیل محدودیت منابع در ترجمه، فقط گزارش‌هایی به‌طور کامل انتخاب شدند که به زبان انگلیسی منتشر شده بودند.
دو نوع از مطالعات انتخاب شدند: کارآزمایی‌های دارویی که دو یا چند روش را درون یا بین شرکت‌کنندگان برای استخراج AEهای گزارش شده توسط شرکت‌کنندگان مقایسه کرده بودند، و مطالعات تحقیقاتی انجام شده در خارج از محدوده کارآزمایی برای مقایسه روش‌هایی که می‌توانست در کارآزمایی‌ها مورد استفاده قرار بگیرد (با اشاره به چنین کاربردی نشان داده می‌شود). داده‌های پیامد اولیه شامل AEهایی بودند که از شرکت‌کنندگان در هر بخش از این کارآزمایی بالینی به دست آمد. ما تمام داده‌های مرتبط گزارش شده توسط شرکت‌کننده برای ارزیابی آسیب‌های ناشی از دارو، با استفاده از مجموعه اصطلاحات نویسندگان اصلی (و تعریف، در صورت وجود)، با اظهارنظر در مورد این که این داده‌ها مربوط به AEهای ناشی از درمان بودند یا خیر، انتخاب کردیم.
مناسب بودن عناوین و چکیده‌ها به‌طور مستقل مورد بررسی قرار گرفت. مناسب بودن نهایی متون کامل به دست آمده از استنادات بالقوه مناسب به‌طور مستقل مورد بررسی قرار گرفتند. داده‌های مرتبط استخراج شده و تحت بررسی 100% قرار گرفتند. اختلاف‌نظرها از طریق بحث، با یک نویسنده سوم حل شد. خطر سوگیری (bias) به‌طور مستقل توسط دو نویسنده ارزیابی شد. ابزار «خطر سوگیری» کاکرین برای گزارش‌هایی استفاده شد که به مقایسه پیامدهای بین شرکت‌کنندگان پرداخته بود، در حالی که برای مقایسه درون شرکت‌کننده، هر مطالعه به‌طور انتقادی از نظر تاثیر بالقوه طراحی و روش انجام بر یافته‌ها با استفاده از چارچوب سوگیری انتخابی، عملکردی، تشخیصی، فرسایشی، گزارش‌دهی، و سایر سوگیری‌ها ارزیابی شد. تلاش برای تماس با نویسندگان برای بازیابی پروتکل‌ها یا اطلاعات خاص مرتبط ازدست‌رفته انجام شد. گزارش‌ها براساس کیفیت حذف نشدند مگر اینکه داده‌ها مربوط به پیامدهایی می‌شدند که مقایسه آنها غیرممکن بود (برای مثال جایی که معیارها متفاوت بودند). یک سنتز روایت‌گونه (narrative synthesis) انجام شد زیرا تفاوت در طراحی و ارائه مطالعه به این معنی بود که انجام متاآنالیز ممکن نبود.
33 مطالعه مناسب به‌طور گسترده‌ای سؤالات باز را با سؤالات از نوع چک‌لیست یا مقیاس‌های رتبه‌بندی شده مقایسه کردند. دو مطالعه مصاحبه را با شرکت‌کنندگان انتخاب کردند. با وجود طراحی‌ها، جمعیت‌ها و جزئیات مختلف روشهای پرسش و پاسخ، یک مرور روایت‌گونه نشان داد که پرسش‌های خاص‌تر از شرکت‌کنندگان منجر به یافتن AEهای بیشتری در مقایسه با یک تحقیق کلی‌تر شد. مجموعه‌ای از شش مطالعه پیشنهاد داد، هنگامی که یک سوال باز در ابتدا استفاده شد AEهای شدیدتر، ناراحت‌کننده‌تر یا مرتبط‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر از نظر بالینی را گزارش دادند در حالی که برخی از AEهای کمتر شدید، کمتر ناراحت کننده، یا با ارتباط کمتر بالینی متعاقب یک سوال خاص گزارش شد. با این وجود، دو مطالعه نشان دادند که AEهای خیلی شدید یا ناتوان کننده فقط از طریق مصاحبه شناسایی شدند، در حالی که مطالعات دیگر تفاوتی را در ماهیت AEها بین روشهای استخراجی نیافتند. نمی‌توان در مورد تاثیر نوع سوال بر توانایی تشخیص تفاوت آماری معنی‌دار بین گروه‌های مطالعه نتیجه‌گیری کرد. هیچ عنوان آماری مشترکی وجود نداشت، اما قادر به ارائه برخی از معیارهای اثر به صورت خطر نسبی (risk ratio) نسبت شرکت‌کنندگان با حداقل یک AE بودیم. این موضوع سطح پائینی را از گزارش‌دهی برای پرسش‌های باز (open) در مقایسه با چک‌لیست‌ها (checklist; CL)، با طیف وسیعی از خطرات نسبی از 0.12 تا 0.64 نشان داد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.