حدیث: تا به امروز، بیش از 60 مطالعه مروری کاکرین مرتبط با مالتیپل اسکلروزیس منتشر شده، و یکی از آنها، یک متاآنالیز شبکه یا network meta-analysis پیرامون مصرف تعدیل‌کننده‌ها و سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی در مدیریت بالینی مالتیپل اسکلروزیس عودکننده‐بهبودیابنده یا relapsing‐remitting، در ژانویه 2024 به‌روزرسانی شد. مرکز کاکرین ایران، مصاحبه «مایک کلارک»، سردبیر پادکست در کتابخانه کاکرین با نویسنده اصلی آن، «فرانچسکو نونینو» (Francesco Nonino)، از مؤسسه علوم عصب‌شناسی (Institute of Neurological Science) در بولونیا (Bologna)، ایتالیا، درباره این بیماری و جدیدترین شواهد به دست آمده را ترجمه و ضبط کرده است که با صدای من، حدیث قاسمی و فرشاد شاه‌کرمی می‌شنوید.

فرشاد: مالتیپل اسکلروزیس، یا MS، به علت التهاب مغز و طناب نخاعی ایجاد می‌شود، که آسیب ناشی از آن، فعالیت‌های مهم زندگی روزانه را، از جمله راه رفتن و مراقبت از خود، مختل می‌کند. تقریباً 2.8 میلیون نفر در جهان با MS زندگی می‌کنند. این بیماری معمولاً افراد جوان و عمدتاً زنان را در فعال‌ترین مرحله زندگی آنها، یعنی بین 20 تا 40 سالگی، درگیر می‌کند.

افراد مبتلا به MS دچار ضعف، خستگی، گرفتگی‌های دردناک عضلات، و کاهش حس در بخش‌هایی از بدن خود می‌شوند. به مرور زمان، ممکن است این نشانه‌ها بدتر شده و بیماران به استفاده از ویلچر نیاز پیدا کنند. شایع‌ترین شکل MS، «عودکننده-بهبودیابنده» نامیده می‌شود زیرا نشانه‌های آن در طول سال‌ها ایجاد شده و از بین می‌روند، که به هر بار پدید آمدن نشانه‌ها، «عود یا relapse» گفته می‌شود. اگرچه، در حال حاضر، درمانی وجود ندارد که MS را به صورت قطعی درمان کند، داروهای متعددی برای کاهش التهاب در مغز و طناب نخاعی در دسترس هستند. به این داروها «تعدیل‌کننده بیماری یا disease‐modifying» گفته می‌شود، چون هدف آنها کاهش دفعات عود و آهسته کردن پیشرفت ناتوانی بیمار است.

ما در این مطالعه مروری از متاآنالیز شبکه استفاده کردیم تا بفهمیم کدام یک از این داروها برای رسیدن به این پیامدها از مابقی بهتر است، و دارویی وجود دارد که نسبت به دیگر درمان‌ها بهتر تحمل شده یا باعث بروز عوارض ناخواسته کمتری شود یا خیر.

نسخه قبلی این مرور در سال 2016 منتشر شد و الان 50 کارآزمایی تصادفی‌سازی شده را وارد کردیم، که 29 درمان دارویی را بررسی کردند، و در مجموع شامل بیش از 36 هزار بیمار مبتلا به MS هستند. حدود دو سوم شرکت‌کنندگان را زنان تشکیل دادند. بیست و پنج مطالعه یک داروی «تعدیل‌کننده بیماری» را با دارونما (placebo) مقایسه کردند، درحالی که 25 مطالعه دیگر، داروهای «تعدیل‌کننده بیماری» را مستقیماً با یکدیگر مقایسه کردند. بیشتر مطالعات 12 تا 24 ماه طول کشیدند، و فقط چهار مطالعه بیماران را به مدت 36 ماه پیگیری کردند؛ و اغلب مطالعات توسط شرکت‌های داروسازی به منظور دریافت مجوز از مراجع نظارتی جهت ورود داروی مورد مطالعه به بازار انجام شدند.

سه داروی ناتالیزوماب (natalizumab)، کلادریبین (cladribine) و آلمتوزوماب (alemtuzumab) مؤثرتر از داروهای دیگر برای کاهش دفعات عود بیماری پس از دو سال درمان بودند. دو سال مصرف ناتالیزوماب همچنین ممکن است برای آهسته کردن تشدید ناتوانی بیماران مؤثر باشد. بیمارانی که فینگولیمود (fingolimod)، تریفلونومید (teriflunomide)، گلاتیرامر استات (glatiramer acetate)، اینترفرون بتا-a۱ (interferon beta-1a)، لاکینیمود (laquinimod)، ناتالیزوماب و داکلیزوماب (daclizumab) دریافت کردند، به احتمال بیشتری ممکن است دارو را به علت عوارض ناخواسته قطع کنند.

با این وجود، سطح اطمینان ما به تاثیرات مطلوب و نامطلوب تمام این داروهای «تعدیل‌کننده بیماری» محدود است، عمدتاً به این دلیل که شواهد بر اساس موارد معدودی از عود و تشدید ناتوانی است و شواهد کافی برای مدت طولانی‌تر از دو سال وجود ندارد، که مخصوصاً برای یک بیماری مزمن مثل MS که در طول چند دهه پیشرفت می‌کند، اهمیت زیادی دارد. همچنین نگران بودیم که منافع شرکت‌های داروسازی ممکن است بر گزارش نتایج این مطالعات تأثیر گذاشته باشد.

در انتها، نیاز مستمر به انجام مطالعات بیشتری وجود دارد که با پیگیری حداقل سه سال، و ارزیابی دیگر پیامدهای مرتبط با بیمار، از جمله کیفیت زندگی و وضعیت شناختی، و با تمرکز ویژه بر تأثیر جنس و جنسیت بر اثرات درمان، عوامل دارویی فعال را مستقیماً با یکدیگر مقایسه کنند.

حدیث: اگر مایل هستید نسخه کامل این مطالعه مروری را بخوانید و در صورت در دسترس قرار گرفتن به‌روزرسانی‌های بعدی، از آنها مطلع شوید، در کتابخانه کاکرین به نشانی Cochrane Library دات کام به صورت رایگان قابل مشاهده است. اگر به وبسایت بروید و عبارت فارسی «تعدیل‌کننده‌های سیستم ایمنی برای مالتیپل اسکلروزیس» یا انگلیسی «immunomodulators for relapsing remitting multiple sclerosis» را جست‌وجو کنید، لینک آن را خواهید یافت. عنوان دقیق این مطالعه به فارسی: «نقش تعدیل‌کننده‌ها و سرکوب‌کننده‌های سیستم ایمنی در مدیریت بالینی مالتیپل اسکلروزیس عود کننده‐بهبود یابنده: یک متاآنالیز شبکه‌» است.

Podcast translated by Tina Nazari
Podcast edited by Shadi Kolahdoozan
Podcast recorded by Farshad Shahkarami and Hadis Ghasemi