Belangrijkste boodschappen

- Bij volwassenen verlaagt het gebruik van natriumarme zoutvervangers in plaats van gewoon zout in voedsel waarschijnlijk lichtjes de bloeddruk. Volwassenen die zoutvervangers gebruiken in plaats van gewoon zout lopen waarschijnlijk een iets lager risico op niet-dodelijke hartaandoeningen, zoals een beroerte of een plotselinge verminderde bloedtoevoer naar het hart. Ze lopen waarschijnlijk ook een iets lager kans om te overlijden aan hartaandoeningen.

- Het gebruik van zoutvervangers in plaats van gewoon zout verhoogt waarschijnlijk ook lichtjes het kaliumgehalte in het bloed bij volwassenen. Kalium is een mineraal dat ervoor zorgt dat je hart op het juiste ritme klopt. Dit kan schadelijk zijn voor mensen die het kaliumgehalte in hun lichaam niet goed kunnen regelen. Ander bewijs over de veiligheid is zeer beperkt.

- We zijn niet zeker over de effecten van het gebruik van zoutvervangers in plaats van gewoon zout op de bloeddruk bij kinderen. We weten ook niet zeker of het gebruik van zoutvervangers veilig is bij kinderen.

- Dit bewijs is mogelijk niet direct van toepassing op mensen met een risico op een hoge hoeveelheid kalium in het bloed, zoals mensen met nierproblemen of mensen die bepaalde medicijnen gebruiken.

Wat zijn natriumarme zoutvervangers?

Natriumarme zoutvervangers zijn producten met minder natrium dan gewoon zout. De hoeveelheden natrium in zoutvervangers worden verlaagd door een deel van het natrium te vervangen door kalium of andere mineralen. Zoutvervangers kunnen helpen om de risico's van het gebruik van gewoon zout te verlagen, omdat het eten van veel natrium en te weinig kalium mee zorgt voor een hoge bloeddruk. Wereldwijd is hoge bloeddruk de grootste oorzaak van vermijdbare overlijdens, vooral omdat het beroertes, acuut coronair syndroom (waarbij minder bloed naar het hart stroomt) en nierproblemen veroorzaakt.

Maar zoutvervangers hebben ook mogelijke gezondheidsrisico's. Het gebruik van zoutvervangers kan leiden tot meer kalium in het bloed (hyperkaliëmie). Dit kan problemen veroorzaken met de snelheid en het ritme van de hartslag, of kan zorgen dat het hart stopt. Deze risico's zijn groter bij bepaalde mensen, bijvoorbeeld bij mensen bij wie de nieren niet goed werken om kalium te verwijderen.

Wat wilden we onderzoeken?

We wilden uitzoeken wat de effecten zijn van het gebruik van natriumarme zoutvervangers in plaats van gewoon zout op de bloeddruk en op voorvallen (beroerte en acuut coronair syndroom) en sterfte door hartziekten. We wilden ook weten of het gebruik van deze zoutvervangers in plaats van gewoon zout veilig is, zowel in de algemene bevolking als bij mensen die een risico lopen op een grote hoeveelheid kalium in hun bloed.

We wilden dit uitzoeken voor volwassenen, kinderen en zwangere vrouwen.

Wat hebben we gedaan?
We zochten in vijf elektronische databases en lijsten van studies naar onderzoeken die het gebruik van natriumarme zoutvervangers vergeleken met het gebruik van gewoon zout. We hebben de resultaten van de onderzoeken vergeleken en samengevat. We beoordeelden ons vertrouwen in het bewijs. We keken hiervoor onder andere naar de studiemethoden en het aantal deelnemers. 

Wat hebben we gevonden?

We vonden 26 onderzoeken* met 34.961 volwassenen en 92 kinderen. Er zijn geen studies bij zwangere vrouwen gevonden. De meeste studies werden uitgevoerd in landelijke gebieden of gebieden aan de rand van steden. Meer dan de helft werd uitgevoerd in landen met een laag of gemiddeld inkomen. De meeste studies, 22 van de 26, bevatten ook mensen met hoge bloeddruk. Aan de grootste onderzoeken namen alleen mensen met een hoog risico op een beroerte deel. Zeven studies werden gedaan bij mensen met mogelijk risico op een hoge hoeveelheid kalium in het bloed. Alle studies sloten mensen uit voor wie een hoge inname van kalium schadelijk is, zoals mensen met nierproblemen of mensen die bepaalde medicijnen gebruiken. Bijna alle studies, 23 van de 26, onderzochten natriumarme zoutvervangers waarbij een deel van het natrium werd vervangen door kalium. De hoeveelheid natrium die werd vervangen in de verschillende zoutvervangers die in de studies werden gebruikt, varieerde van zeer klein (3%) tot groot (77%).

*In deze studies worden deelnemers willekeurig toegewezen aan twee of meer behandelgroepen. Dit is de beste manier om ervoor te zorgen dat de twee groepen goed op elkaar lijken.

Belangrijkste resultaten

Bij volwassenen verlagen natriumarme zoutvervangers de bloeddruk (diastolisch en systolisch) waarschijnlijk een beetje in vergelijking met gewoon zout. In vergelijking met gewoon zout verlaagt het gebruik van zoutvervangers waarschijnlijk ook een beetje het risico op een niet-dodelijke beroerte, niet-dodelijk acuut coronair syndroom en sterfte door hartaandoeningen.

Maar het gebruik van zoutvervangers in plaats van gewoon zout verhoogt waarschijnlijk ook de hoeveelheid kalium in het bloed een beetje.

Zoutvervangers lijken weinig of geen verschil te maken voor hoge bloeddruk en voor een te hoge hoeveelheid kalium in het bloed in vergelijking met gewoon zout.

We konden geen conclusies trekken over de effecten van zoutvervangers op de controle van de bloeddruk, verschillende hartziekten, overlijden door beroerte, een verlaagd hoeveelheid kalium in het bloed (hypokaliëmie) en andere ongewenste uitkomsten.

We konden geen conclusies trekken over de effecten of veiligheid van het gebruik van zoutvervangers in plaats van gewoon zout bij kinderen.

Wat zijn de tekortkomingen van het bewijs?

We hebben matig vertrouwen in het bewijs. Ons vertrouwen was vooral verminderd door bezorgdheid over de manier waarop sommige studies waren uitgevoerd. We weten ook niet goed of de resultaten van toepassing zijn op de algemene bevolking. We zijn niet zeker van de effecten en veiligheid van zoutvervangers bij kinderen, zwangere vrouwen, mensen met een risico op een hoge hoeveelheid kalium in het bloed of mensen die geen hoge bloeddruk hebben. We zijn ook niet zeker van de effecten van zoutvervangers bij gebruik in voeding die niet thuis bereid werd. Verder onderzoek kan deze resultaten veranderen.

Hoe up-to-date is het bewijs?

Het bewijs is up-to-date tot augustus 2021.