Pytanie badawcze

Czy dieta lub aktywność fizyczna lub obie te interwencje stosowane łącznie są w stanie zapobiec lub opóźnić rozwój cukrzycy typu 2 i powikłań z nią związanych u osób z grupy ryzyka?

Wprowadzenie

Osoby z umiarkowanie podwyższonym stężeniem glukozy we krwi (tzw. "stan przedcukrzycowy") są narażone na zwiększone ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Zaleca się, aby wszystkie osoby o podwyższonym ryzyku rozwoju cukrzycy typu 2 zmieniły swoje nawyki żywieniowe i poziom aktywności fizycznej. Chcieliśmy się dowiedzieć, czy zmiany w zakresie diety, aktywności fizycznej lub obu aspektów jednocześnie mogą zapobiegać lub opóźniać rozwój cukrzycy typu 2 u osób o podwyższonym ryzyku jej wystąpienia. Chcieliśmy również poznać ich wpływ na wyniki, które są istotne z punktu widzenia pacjentów, takie jak powikłania cukrzycy (np. cukrzycowa choroba nerek, oczu, zawał serca, udar mózgu), zgon z jakiejkolwiek przyczyny, jakość życia związana ze zdrowiem (wskaźnik zadowolenia z życia i zdrowia) oraz działania niepożądane.

Charakterystyka badań

Uczestnicy włączonych badań mieli podwyższone stężenie glukozy we krwi, nieprzekraczające jednak stężenia glukozy stawiącego podstawę do rozpoznania cukrzycy typu 2. Odnaleźliśmy 12 badań z randomizacją (badania kliniczne, w których uczestnicy są losowo przydzielani do jednej z dwóch lub więcej grup leczenia) obejmujących łącznie 5238 uczestników. Czas trwania badań wynosił od dwóch do sześciu lat. Do większości badań włączono osoby, u których stwierdzono zwiększone ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 na podstawie stężenia glukozy mierzonego dwie godziny po przyjęciu 75 g glukozy (tzn. "nieprawidłową tolerancję glukozy" (IGT, impaired glucose tolerance) po doustnym teście obciążenia glukozą).

Dane naukowe są aktualne do stycznia 2017 roku. Wykorzystaliśmy oferowaną przez MEDLINE usługę powiadomień za pomocą poczty elektronicznej w celu identyfikacji nowo opublikowanych badań do września 2017 roku.

Główne wyniki

W jednym badaniu porównywano dietę z aktywnością fizyczną. U 57 spośród 130 uczestników (44%) w grupie osób stosujących dietę w porównaniu z 58 ze 141 osób (41%) z grupy stosującej aktywność fizyczną rozwinęła się cukrzyca typu 2. W dwóch badaniach porównywano aktywność fizyczną z postępowaniem standardowym; w pierwszym z nich u 58 spośród 141 uczestników (41%) w grupie osób stosujących aktywność fizyczną w porównaniu z 90 spośród 133 uczestników (68%) w grupie kontrolnej rozwinęła się cukrzyca typu 2; w drugim badaniu u 10 spośród 84 uczestników (12%) w grupie osób stosujących aktywność fizyczną, w porównaniu z 7 spośród 39 uczestników (18%) w grupie kontrolnej, rozwinęła się cukrzyca typu 2. W 11 badaniach dietę łącznie z aktywnością fizyczną porównywano z postępowaniem standardowym lub brakiem leczenia. Stosowanie diety łącznie z aktywnością fizyczną zmniejszało ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, która wystąpiła u 315 spośród 2122 uczestników (15%) w grupie diety i aktywności fizycznej w porównaniu z 614 spośród 2389 uczestników (26%) z grupy kontrolnej.

Nie wykryliśmy ani korzyści, ani ryzyka związanego ze stosowaniem diety, aktywności fizycznej bądź obu interwencji łącznie w odniesieniu do zawału serca lub udaru mózgu. W badaniach włączonych do przeglądu nie analizowano powikłań cukrzycy, jak cukrzycowa choroba nerek i oczu. Wpływ interwencji na jakość życia związaną ze zdrowiem był niejednoznaczny. Bardzo niewielu uczestników zmarło w trakcie trwania badań, a działania niepożądane występowały rzadko. Przyszłe badania o długim okresie obserwacji powinny skoncentrować się na wynikach, które są istotne z punktu widzenia pacjentów, takich jak powikłania cukrzycy, ponieważ nie wiemy na pewno, czy "stan przedcukrzycowy" jest wyłącznie stanem arbitralnie zdefiniowanym przez pomiar laboratoryjny, czy jest rzeczywistym czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 i czy jego leczenie przekłada się na lepsze wyniki istotne dla pacjenta.

Jakość danych naukowych

Wszystkie włączone badania zawierały braki w sposobie ich przeprowadzenia lub sposobie zgłaszania kluczowych wyników. Dla porównania diety stosowanej łącznie z aktywnością fizyczną ze standardowym leczeniem, odnaleźliśmy dość dobre dane naukowe wskazujące, że rozwój nowych przypadków cukrzycy typu 2 został ograniczony lub opóźniony. W przypadku pozostałych porównań liczba uczestników była niewielka, co zwiększało ryzyko wystąpienia błędów losowych (przypadkowych).