Dlaczego to pytanie jest ważne?

Próchnica zębów występuje wtedy, gdy w zębie powstaje niewielki ubytek. Dzieje się tak dlatego, że bakterie (maleńkie organizmy żywe), które żyją w ustach żywią się cukrem zawartym w spożywanym przez nas pokarmie. Bakterie podczas odżywiania się produkują kwas, który atakuje zęby. Jeśli zęby nie są regularnie czyszczone po jedzeniu lub jeśli ktoś spożywa dużo słodkich pokarmów i napojów, powtarzające się działanie kwasów może powodować powstawanie ubytków w twardej zewnętrznej powierzchni zębów (szkliwie). Ubytki te mogą się pogłębiać i uszkadzać warstwę zęba pod powierzchnią (zębinę).

U wielu ludzi na całym świecie w pewnym momencie życia pojawia się próchnica zębów. U większości nastolatków i dzieci powyżej 6. roku życia próchnica niszczy powierzchnię zębów stałych tylnych.

Aby zapobiec próchnicy, stomatolodzy mogą nakładać lak dentystyczny lub lakier fluorkowy bezpośrednio na tylne zęby. Lak dentystyczny to powłoka wykonana z lepkiego materiału, takiego jak żywica lub szkło jonomerowe, którą stomatolodzy nakładają jednorazowo na zęby. Lak uszczelnia bruzdy, w których mogą gromadzić się resztki pożywienia, i chroni je przed kwasem. Dla porównania: lakier fluorkowy to lepka pasta, która zawiera duże stężenie fluorku; fluorek jest minerałem naturalnie występującym w zębach, który chroni je przed uszkodzeniem. Lakiery fluorkowe stomatolog musi nakładać na zęby 2–4 razy w ciągu roku.

Sprawdziliśmy dowody z badań naukowych, aby dowiedzieć się, która z metod – stosowanie laków, lakierów fluorkowych czy też ich kombinacji – przynosi lepsze efekty w zapobieganiu próchnicy stałych zębów tylnych u dzieci i młodzieży.

Jak zidentyfikowaliśmy i oceniliśmy dane?

Przeszukaliśmy literaturę medyczną pod kątem badań z randomizacją (badań klinicznych, w których uczestnicy są losowo przydzielani do jednej z grup leczenia), ponieważ badania te dostarczają najbardziej wiarygodnych danych na temat skutków leczenia. Następnie porównaliśmy wyniki i podsumowaliśmy dane ze wszystkich badań. Oceniliśmy też wiarygodność dowodów. Aby to uczynić, uwzględniliśmy takie czynniki, jak sposób prowadzenia badań, zakres badań i spójność wyników wszystkich badań. Opierając się na naszej ocenie, sklasyfikowaliśmy pewność dowodów jako bardzo niską, niską, umiarkowaną lub wysoką.

Co znaleźliśmy?

Znaleźliśmy 11 badań, w których uczestniczyło 3374 dzieci w wieku od 5 do 10 lat na początku badań. Dzieci zostały losowo przydzielone do jednej z grup, w której stosowano lak, lakier fluorkowy albo obie substancje. Okres obserwacji wynosił od 1 roku do 9 lat. W badaniach porównano liczbę dzieci, które miały próchnicę w zębinie tylnych zębów w różnych grupach leczenia.

Dowody były bardzo mało wiarygodne, więc nie jesteśmy pewni co do tych ustaleń.

Kiedy połączyliśmy wyniki 4 badań, w których porównywano laki z żywicy z lakierami fluorkowymi, okazało się, że żadna z interwencji nie była lepsza od drugiej.

Wyników 3 pojedynczych badań, w których porównywano laki ze szkła jonomerowego z lakierem fluorkowym, nie mogliśmy połączyć, ponieważ wykazały różne rezultaty.

W 1 małym badaniu wykazano, że stosowanie zarówno laków, jak i lakierów fluorkowych może działać lepiej niż stosowanie samych lakierów fluorkowych.

W 5 badaniach stwierdzono, że nie wystąpiły żadne skutki uboczne związane ze stosowaniem laków lub lakierów fluorkowych. W innych badaniach nie podano, czy wystąpiły skutki uboczne.

Co oznaczają te wyniki?

Obecnie nie wiemy, czy lepiej jest stosować lak czy lakiery fluorkowe, aby zapobiec wystąpieniu próchnicy tylnych zębów u dzieci. Wiemy, że obie interwencje skutecznie zmniejszają próchnicę zębów, a dotychczasowe dowody nie wykazały, by jedna z nich działała lepiej niż druga.

Obecnie prowadzonych jest 14 badań. Ich ustalenia mogą przynieść więcej wiarygodnych danych w przyszłych wersjach niniejszego przeglądu.

Na ile aktualny jest ten przegląd?

Dane naukowe są aktualne do marca 2020 roku.