Kluczowe informacje

• Ze względu na brak solidnych danych naukowych, nie wiadomo jakie są korzyści i skutki niepożądane większości stosowanych diet i suplementów w profilaktyce i leczeniu odleżyn.

• Suplementy energetyczne, białkowe i zawierające mikroskładniki odżywcze, suplementy dostarczające białko, argininę, cynk i przeciwutleniacze, suplementy dostarczające argininę i mikroelementy oraz suplementy kolagenowe mogą być lepsze niż sama standardowa dieta w leczeniu odleżyn.

• Potrzebujemy większej liczby, lepiej zaprojektowanych i większych badań o dłuższym okresie obserwacji, które ocenią te same wyniki, aby określić rzeczywisty wpływ interwencji żywieniowych na zapobieganie i leczenie odleżyn.

Czym są interwencje żywieniowe?

Interwencje żywieniowe to specjalne posiłki lub dodatkowa żywność uzupełniająca standardową dietę danej osoby w celu poprawy ogólnego stanu zdrowia lub określonych schorzeń. Mogą to być dodatkowe kalorie, makroskładniki odżywcze (tj. białka) lub mikroskładniki odżywcze (tj. witaminy lub minerały). Można je podawać doustnie lub przez sondę (tzw. żywienie przez zgłębnik). Można je również stosować we wlewie lub we wstrzyknięciu (żywienie pozajelitowe).

Dlaczego u osób z odleżynami lub zagrożonych ich wystąpieniem żywienie jest tak ważne?

Termin odleżyny (ang. pressure ulcers ) w literaturze anglojęzycznej może być również określany za pomocą tożsamych terminów (ang. pressure sores, bedsores, decubitus ulcers ). Odleżyny to urazy skóry lub leżącej pod nią tkanki, lub obu tych miejsc jednocześnie, spowodowane naciskiem, ścinaniem i tarciem. Ucisk na skórę pogarsza krążenie; ścinanie ma miejsce, gdy warstwy skóry i tkanek ślizgają się po sobie, np. gdy pacjent porusza się w łóżku; a tarcie ma miejsce, gdy skóra ociera się o pościel lub odzież. Odleżyny zwykle tworzą się na kostnych częściach ciała, takich jak pięty lub kość ogonowa. Osoby unieruchomione, np. w wyniku upadku lub operacji, lub cierpiące na schorzenia takie jak cukrzyca lub choroby naczyniowe, są narażone na ryzyko wystąpienia odleżyn. Jeżeli pacjent jest źle odżywiony, może być bardziej narażony na odleżyny, zwłaszcza o cięższym nasileniu.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy interwencje żywieniowe pomagają zapobiegać powstawaniu odleżyn i wspomagają gojenie już istniejących.

Byliśmy zainteresowani wpływem interwencji żywieniowych na:

• rozwój lub gojenie się odleżyn

• możliwe działania niepożądane odczuwane przez poszczególne osoby

• indywidualną jakość życia

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań, w których analizowano jakąkolwiek formę interwencji żywieniowej w porównaniu ze standardową dietą, placebo (pozorowanym lekiem) lub z innym rodzajem interwencji żywieniowej. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań, w których analizowano podobne interwencje żywieniowe i oceniliśmy nasze zaufanie do danych naukowych w oparciu o takie czynniki, jak metody badań i wielkość próby.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 33 badania, które objęły 7920 osób. 11 dotyczyło wpływu interwencji żywieniowych na zapobieganie odleżynom, a 24 badania oceniały interwencje żywieniowe w leczeniu odleżyn. Wśród nich 2 badania dotyczyły wpływu zarówno na zapobieganie, jak i leczenie odleżyn.

Głównie wyniki

Zapobieganie odleżynom u osób zagrożonych ich wystąpieniem

• Suplementy energetyczne, białkowe i zawierające mikroskładniki odżywcze mogą mieć niewielki lub żaden wpływ na rozwój odleżyn (3 badania, 1634 osoby).

• Suplement dostarczający białko może mieć niewielki lub żaden wpływ na rozwój odleżyn (4 badania, 4264 osób). Nie jest jasne, czy ten suplement powoduje jakiekolwiek działania niepożądane.

• Nie jest jasne, czy inne suplementy mają wpływ na rozwój odleżyn.

Leczenie osób z odleżynami

• Suplementy energetyczne, białkowe i zawierające mikroskładniki odżywcze mogą zwiększać liczbę osób, u których odleżyny zagoiły się, ale nie mamy pewności co do tego wyniku (3 badania, 577 osób). Nie jest jasne, czy stosowanie suplementów dostarczających energii, białka i mikroskładników odżywczych wywołuje jakiekolwiek niepożądane skutki.

• W porównaniu z dietą standardową nie mamy pewności, czy suplementy zawierające białko, argininę, cynk i przeciwutleniacze poprawiają gojenie się odleżyn (2 badania, 71 osób). Nie wiemy, czy suplementy białkowe, argininowe, cynkowe i przeciwutleniające powodują jakiekolwiek niepożądane efekty.

• Suplementy argininy i mikroelementów mogą nie zwiększać liczby wyleczonych odleżyn, ale mogą nieznacznie przyspieszyć ich gojenie (2 badania, 231 osób). Nie jest jasne, czy interwencja wpływa na akceptowalność i występowanie działań niepożądanych.

• Suplementy kolagenowe prawdopodobnie przyspieszają gojenie się odleżyn (1 badanie, 74 osoby). Interwencja może zwiększać liczbę niepożądanych efektów, ale nie mamy pewności co do tego wyniku.

• Nie jest jasne, czy inne suplementy wpływają na proces gojenia odleżyn.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Mamy niewielką lub bardzo małą pewność, co do naszych ustaleń, ponieważ wiele badań było małych, niskiej jakości i nie dostarczyły one danych na temat wszystkich interesujących nas kwestii. Około połowa badań była finansowana lub wspierana przez firmy farmaceutyczne, co mogło wpływać na ich wyniki. Nie mogliśmy wykorzystać danych z badań dotyczących niektórych rodzajów interwencji żywieniowych, ponieważ dieta lub suplement były badane tylko w jednym badaniu.

Na ile aktualny jest ten przegląd?

Ten przegląd jest aktualny do maja 2022 roku.