Czym jest stłoczenie zębów?

Gdy zęby wyrzynają się (wchodzą przez dziąsło do jamy ustnej), mogą się rotować, wystawać, opadać lub zachodzić na siebie, jeśli w jamie ustnej nie ma wystarczająco dużo miejsca. Wczesna utrata zębów mlecznych na skutek próchnicy lub urazu może prowadzić do stłoczenia zębów stałych. Jeśli stłoczone zęby wpływają na samoocenę dziecka, powodują ból, uszkodzenia lub problemy z żuciem, dziecko może zostać skierowane do ortodonty w celu skorygowania zgryzu. Ortodoncja zajmuje się badaniem wzrostu szczęk i twarzy, a także oceną rozwoju zębów i zgryzu.

Na czym polega leczenie ortodontyczne?

Stłoczeniu zębów można zapobiec lub je skorygować za pomocą aparatu ortodontycznego, jeśli jest ono łagodne (<4 mm). Usunięcie niektórych zębów (ekstrakcja) może być również konieczne, jeśli stłoczenie jest umiarkowane (4–8 mm) lub ciężkie (>8 mm). Stałe aparaty ortodontyczne stosuje się na zębach stałych. Ruchome aparaty ortodontyczne można stosować na zębach mlecznych, stałych lub obu. Zęby mleczne lub stałe mogą zostać usunięte.

Stałe aparaty ortodontyczne

Stałe aparaty ortodontyczne mocuje się do każdego zęba za pomocą kleju dentystycznego, przy czym zamki utrzymują drut, który wywiera siłę na zęby, przesuwając je i prostując. Drut jest mocowany za pomocą metalowych opasek, małych gumek (ligatur – przyp. tłum.) lub klipsów wbudowanych w aparat (tzw. aparat samoligaturujący).

Dolny łuk lingwalny (ang. lower lingual arch, LLA) albo aparat typu lip bumper (LB) utrzymuje dolne zęby tylne (trzonowce), umożliwiając jednocześnie prostowanie i przesuwanie do przodu dolnych zębów przednich. Aby zmniejszyć nacisk na zęby, drut LLA umieszcza się po wewnętrznej stronie zębów, a drut LB po stronie zewnętrznej. Druty ze stali nierdzewnej o średnicy 0,9 mm są przymocowane do metalowych opasek wokół tylnych (trzonowych) zębów na obu końcach, przy czym drut LB jest z przodu pokryty tworzywem sztucznym.

Czasami wraz ze stałym aparatem ortodontycznym stosuje się dodatkowe elementy, takie jak wyciąg zewnątrzustny (ang. headgear; rodzaj aparatu ortodontycznego zwykle mocowanego do głowy pacjenta za pomocą paska lub kilku pasków wokół głowy lub szyi pacjenta), płytki wibracyjne lub koronki (cienkie druciki utrzymujące zęby razem).

Ruchome aparaty ortodontyczne

Ruchomy aparat ortodontyczny jest zwykle wykonany z twardego tworzywa sztucznego, które łączy aktywne części poruszające zębami i zamki mocujące aparat. Niektóre ruchome aparaty ortodontyczne są wykonane z uformowanego, elastycznego tworzywa sztucznego.

Aparat Schwarza ma śrubę, którą raz w tygodniu obracają rodzice, aby poszerzyć łuk żuchwy i zrobić więcej miejsca, w którym mogą poruszać się zęby stałe.

Akcesoria do wprowadzania zatrzymanych zębów do łuku ustawiają zęby stałe w lepszej pozycji w miarę ich wyrzynania się. Jest to połączony aparat górny i dolny, który utrzymuje żuchwę w pozycji doprzedniej oraz posiada szczeliny prowadzące, które wyrównują zęby przednie i poprawiają zgryz zębów bocznych.

Ekstrakcja

Mleczne kły usuwa się, gdy u dzieci występuje uzębienie mieszane zębów stałych i mlecznych, aby zapewnić miejsce, w którym mogą się poruszać inne zęby.

Zęby mądrości (trzecie zęby trzonowe) można usuwać w dowolnym momencie od momentu ich wyrznięcia (wczesne lata młodzieńcze) do wieku dorosłego, aby zapobiec wywieraniu przez nie nacisku na pozostałe zęby.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Celem była ocena badań naukowych dotyczących skuteczności leczenia ortodontycznego (aparatami stałymi, ruchomymi, ekstrakcją zębów) stosowanego w celu zapobiegania stłoczeniu zębów lub ich korygowania u dzieci w wieku 16 lat lub młodszych. Poszukiwano badań, w których porównywano te metody z niestosowaniem leczenia, leczeniem opóźnionym, placebo (leczeniem pozorowanym) lub innym leczeniem ortodontycznym.

Jakie badania znaleźliśmy?

Uwzględniono 24 badania, w których przedstawiono wyniki uzyskane u 1314 dzieci w wieku od 7 do 16 lat z różnych krajów. W 20 badaniach badano stałe aparaty ortodontyczne, w 2 – ruchome aparaty ortodontyczne i w 2 – ekstrakcję zębów.

Jakie były główne wyniki?

Stałe aparaty ortodontyczne i podobne akcesoria

Aparat typu lip bumper (LB) może zapobiec stłoczeniu zębów, gdy zaczynają wyrastać stałe zęby. Druty niklowo-tytanowe mogą lepiej korygować stłoczenia niż druty miedziane niklowo-tytanowe, a skręcone wielosplotowe (współosiowe) niklowo-tytanowe druty łukowe mogą być lepsze niż druty jednosplotowe. Nie możemy jednak mieć pewności co do tych ustaleń.

W przypadku pozostałych ocenianych porównań nie można było wykazać, że jedna z grup lepiej lub gorzej radzi sobie z redukcją stłoczeń.

Ruchome aparaty ortodontyczne i podobne akcesoria

Aparat Schwarza może zmniejszyć stłoczenia w dolnym łuku zębowym, oceniane po 9 miesiącach. Stosowanie aparatu prowadzącego wyrzynanie przez 1 rok może zmniejszyć prawdopodobieństwo powstawania stłoczeń, ale może efekty mogą być spowodowane inną przyczyną. Nie możemy jednak mieć pewności co do tych ustaleń.

Ekstrakcja zębów

Usuwanie zębów mądrości (trzecich trzonowców) wydaje się nie mieć wpływu na stłoczenia w późniejszym okresie życia, natomiast usuwanie mlecznych kłów z dolnej szczęki może zmniejszyć stłoczenia w krótkim czasie, ale nie możemy być tego pewni. Prawdopodobnie istnieją inne wyjaśnienia tego odkrycia.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych?

Dane naukowe są niepewne. Obejmują małe, indywidualne badania, w których testuje się różne metody leczenia. Niektóre z nich mają problemy z ich przeprowadzeniem. Nie możemy być pewni naszych ustaleń, a przyszłe badania mogą je zmienić.

Jak aktualne są te badania naukowe?

Dane naukowe są aktualne do stycznia 2021 r.