Wprowadzenie

Chromanie przestankowe to kurczowy ból nogi, który pojawia się podczas chodzenia i ustępuje po krótkim odpoczynku. Przyczyną jego jest niewystarczający przepływ krwi do mięśni nóg w wyniku miażdżycy (stwardnienia tętnic). Terapia ruchowa przynosi istotne korzyści w odniesieniu do objawów u chorych z chromaniem przestankowym. Pacjentom zaleca się spacery co najmniej trzy razy w tygodniu. Mogą oni uczestniczyć też w programach ćwiczeń nadzorowanych, które obejmują chodzenie na bieżni lub wykonywanie pełnego ustrukturyzowanego programu ćwiczeń w domu z elementem obserwacji (np. dziennik ćwiczeń, krokomierz).

Charakterystyka badań i główne wyniki

Włączyliśmy 21 badań obejmujących łącznie 1400 pacjentów z chromaniem przestankowym (65% mężczyzn, średnia wieku 66 lat), którzy zostali przydzieleni do terapii ruchowej prowadzonej pod nadzorem, terapii ruchowej w domu lub otrzymania porady dotyczącej spacerów (ostatnie wyszukiwanie zostało przeprowadzone w grudniu 2016 roku). Ogólną jakość metodologiczną włączonych badań oceniono jako umiarkowaną do wysokiej. Niektóre badania obejmowały jednak niewielką liczbę uczestników. Badania trwały od sześciu tygodni do dwóch lat.

Niniejszy przegląd wykazuje, że pacjenci uczestniczący w programie ćwiczeń nadzorowanych poprawili swoją zdolność chodzenia w większym stopniu niż ci, którzy ukończyli program ćwiczeń w domu lub stosowali się do porad odnośnie spacerów. Po trzech miesiącach maksymalna długość dystansu osiągana przez uczestników wykonujących ćwiczenia nadzorowane wynosiła o 120 lub 210 metrów więcej niż maksymalny dystans osób uczestniczących w programie ćwiczeń domowych lub otrzymujących porady, odpowiednio. Wydłużenie pokonywanego dystansu można ocenić w kontekście wymiarów boiska do piłki nożnej w USA, które ma długość około 90 m (lub 100 jardów). Przed wzięciem udziału w programie ćwiczeń maksymalny pokonywany dystans uczestników wynosił 290 metrów i 140 metrów bez bólu, więc osiągnięta poprawa może mieć pozytywny wpływ na ich życie. Wyniki interwencji w postaci programu ćwiczeń domowych były podobne do tych, które osiągały osoby otrzymujące porady odnośnie spacerów.

W porównaniu z domowymi ćwiczeniami ruchowymi, terapia nadzorowana była bardziej korzystna pod względem pokonywanego dystansu, ale nie miała wpływu na ocenę jakość życia ani subiektywną ocenę zaburzeń funkcjonalnych. W porównaniu z poradami, ćwiczenia wykonywane pod nadzorem były bardziej korzystne w odniesieniu do dystansu pokonywanego bez bólu oraz subiektywnej oceny zaburzeń funkcjonowania, a także niektórych wskaźników jakości życia (np. funkcjonowanie fizyczne, ból i sumaryczna komponenta fizyczna po 12 miesiącach), natomiast w przypadku terapii ruchowej wykonywanej w domu nie odnotowano efektu.

Dane nie wskazują na jednoznaczny efekt w odniesieniu do śmiertelności. Trzynastu z 1400 uczestników zmarło, ale zgony nie były związane z terapią ruchową Podsumowując, przestrzeganie zaleceń w odniesieniu do ćwiczeń wykonywanych pod nadzorem wynosiło około 80%, a odsetek ten był podobny w grupie osób ćwiczących w domu. Dostępne były jedynie ograniczone dane naukowe na temat przestrzegania porad odnośnie spacerów.

Jakość danych naukowych

Dane naukowe umiarkowanej i wysokiej jakości wskazują, że ćwiczenia nadzorowane poprawiają długość pokonywanego dystansu (odległość maksymalna i bez bólu) w większym stopniu niż terapia ruchowa wykonywana w domu czy porady dotyczące chodzenia. Badania nie wykazały wyraźnych różnic w ocenie jakości życia ani w subiektywnej ocenie zaburzeń funkcjonowania między grupą otrzymującą ćwiczenia nadzorowane, a grupą domowej terapii ruchowej. Jednak dane naukowe są, odpowiednio, niskiej i bardzo niskiej jakości. Badacze zauważyli pewną poprawę w jakości życia na korzyść nadzorowanej terapii ruchowej w porównaniu z poradami dotyczącymi spacerów, jednak analizy były ograniczone przez niewielką liczbę badań i uczestników. Potrzeba większej liczby badań skupiających się na jakości życia związanej z analizowaną chorobą i innych aspektach funkcjonalnych, takich jak: zachowania związane z chodzeniem, aktywność fizyczna, a także na długotrwałej obserwacji.

Przestrzeganie zaleceń podczas programu ćwiczeń jest ważne, gdyż prowadzi do zmniejszenia bólu nóg i poprawy jakości życia, a także prawdopodobnie do poprawy ogólnej kondycji fizycznej.