Kluczowe informacje

Homeopatia jest rodzajem medycyny komplementarnej i alternatywnej. Opiera się na dwóch głównych założeniach: że substancje, które mogą powodować chorobę lub objawy u zdrowej osoby, mogą, w bardzo małych dawkach, leczyć te objawy u osoby, która jest chora; oraz, że cząsteczki w wysoce rozcieńczonych substancjach zachowują pamięć pierwotnej substancji. Ze względu na brak solidnych danych naukowych, korzyści i zagrożenia związane ze stosowaniem doustnych produktów homeopatycznych w zapobieganiu i leczeniu ostrych zakażeń dróg oddechowych (ang. acute respiratory tract infections, ARTI) u dzieci są niejasne. Badania o niższej jakości (ze względu na typ badania i raportowania wyników) często sugerują możliwą korzyść wynikającą ze stosowania doustnych produktów homeopatycznych, ale w badaniach o wyższej jakości nie stwierdzono korzyści.

Czym są zakażenia dróg oddechowych?

Zakażenia dróg oddechowych zazwyczaj są wywołane przez wirusy, zwłaszcza przeziębienia i grypy; jednak niektóre stany zapalne płuc i ucha mogą być wywołane przez bakterie. Czasami trudno jest odróżnić infekcję wirusową od bakteryjnej, mogą one również współwystępować. Większość zakażeń dróg oddechowych ustępuje bez leczenia, ale zdarza się, że objawy utrzymują się nawet po wyleczeniu początkowej infekcji. Leczenie jest zatem ukierunkowane na łagodzenie objawów.

Dlaczego jest to takie ważne?

Dzieci przechodzą średnio od 3 do 6 zakażeń dróg oddechowych w ciągu roku. Chociaż większość z nich jest łagodna i wyleczalna, to czasami zdarzają się ostre (o ciężkim przebiegu, szybko postępujące lub o nagłym początku) zakażenia dróg oddechowych, które mogą wymagać leczenia szpitalnego, ale bardzo rzadko prowadzą do śmierci.

Jak leczy się ARTI?

Antybiotyki przyjmowane doustnie (przez usta/połykane, zwykle w formie tabletek, pigułek, pastylek lub płynów) często przepisuje się w leczeniu ARTI, mimo że są nieskuteczne w walce z wirusami. Homeopatia może doprowadzić do wyleczenia zakażeń dróg oddechowych przy niewielkich skutkach ubocznych, ale jej skuteczność i bezpieczeństwo nie zostały dotąd dokładnie zbadane.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy się dowiedzieć, czy produkty homeopatyczne pomagają dzieciom z ARTI. Interesowało nas działanie produktów homeopatycznych w porównaniu z placebo (leczenie pozorowane, które nie zawiera żadnego leku, ale wygląda lub smakuje identycznie jak testowany lek) lub ze standardowym leczeniem stosowanym w terapii infekcji dróg oddechowych u dzieci.

Byliśmy również zainteresowani wpływem stosowania produktów homeopatycznych na poprawę ciężkości lub łagodzenie objawów zakażeń, potrzebę stosowania antybiotyków, czas trwania choroby (co wpłynęłoby na liczbę dni wolnych od szkoły lub dni wolnych od pracy u rodziców), ponowne pojawienie się objawów i wszelkie działania niepożądane tych produktów.

Co zrobiliśmy?

Poszukiwaliśmy badań z randomizacją (RCT; badań, w których pacjentów losowo przydziela się do jednej z dwóch lub więcej grup leczenia), w których badano, czy doustne produkty homeopatyczne, w porównaniu z placebo lub standardową terapią ARTI, były skuteczne w zapobieganiu lub leczeniu ARTI u dzieci w wieku do 16 lat. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy nasze zaufanie do wyników, opierając się na takich czynnikach, jak metodyka badań i liczba uczestników.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 11 badań z udziałem 1813 dzieci (5 badań dotyczących profilaktyki i 6 badań dotyczących leczenia ARTI). We wszystkich badaniach oceniano zakażenia górnych dróg oddechowych (od nosa do tchawicy), jednak w jednym badaniu analizowano łącznie zakażenia górnych oraz dolnych dróg oddechowych (od tchawicy do płuc i opłucnej [błony otaczającej płuca]), więc liczba dzieci z zakażeniami górnych i dolnych dróg oddechowych nie jest znana.

Główne wyniki

W leczeniu lub zapobieganiu ARTI u dzieci stosowanie produktów homeopatycznych wiązało się z niewielkimi korzystnymi działaniami lub nie odnotowano ich wcale, niezależnie od tego, czy były indywidualnie dobrane przez wyszkolonego homeopatę, czy też stanowiły standardową komercyjnie dostępną terapię homeopatyczną (11 badań, 1813 dzieci).

Tam, gdzie wyniki można było połączyć, różnica między grupami była niewielka lub żadna w przypadku leczenia krótkoterminowego (2 badania, 155 uczestników) lub leczenia długoterminowego (2 badania, 155 uczestników), ale dowody są bardzo niepewne. Różnice w zapobieganiu ARTI były niewielkie lub żadne (3 badania, 735 uczestników).

Między grupami stosującymi homeopatię i placebo nie wykazano żadnej różnicy pod względem długości zwolnień lekarskich rodziców, stosowania antybiotyków lub działań niepożądanych. Nie mamy pewności co do bezpieczeństwa produktów homeopatycznych, ponieważ dane o działaniach niepożądanych były niedostateczne. Ogólnie rzecz biorąc, wyniki tego przeglądu nie popierają stosowania produktów homeopatycznych w przypadku ARTI u dzieci.

Jakie są ograniczenia analizowanych danych naukowych?

Mamy niewielką pewność do danych naukowych, ponieważ badania obejmowały tylko małą liczbę dzieci, stosowano różne rodzaje produktów homeopatycznych dla poszczególnych ARTI, badania zawierały liczne błędy i nie przedstawiano informacji o ważnych punktach końcowych. Dalsze badania mogą dostarczyć wyników, które będą różnić się od wyników tego przeglądu.

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane są aktualne do 16 marca 2022 r.