Kluczowe informacje

- Uzasadnione jest podawanie bezpośrednich doustnych antykoagulantów (rodzaj leków przeciwzakrzepowych; ang. direct oral anticoagulants, DOAC) pacjentom onkologicznym zwłaszcza, jeśli obciążeni są zwiększonym ryzykiem wystąpienia zakrzepów krwi. Korzyść z ograniczenia wystąpienia zakrzepów krwi wydaje się przewyższać ryzyko poważnego krwawienia.

- W przypadku innego rodzaju leków przeciwzakrzepowych, antagonistów witaminy K (np. warfaryny; ang. vitamin K antagonists, VKA), ryzyko poważnego krwawienia może przewyższać korzyści wynikające z ograniczenia tworzenia się zakrzepów w nogach i płucach.

- Potrzebnych jest więcej badań nad skutkami stosowania leków przeciwzakrzepowych u chorych z różnymi typami i stadiami nowotworów.

Czym są leki przeciwzakrzepowe?

Leki przeciwzakrzepowe to leki, które zapobiegają krzepnięciu krwi. Osoby obciążone dużym ryzykiem tworzenia się zakrzepów krwi mogą przyjmować leki przeciwzakrzepowe, aby zmniejszyć możliwość wystąpienia poważnych schorzeń, takich jak zawał serca czy udar mózgu.

Dlaczego leczenie przeciwzakrzepowe może być pomocne u chorych na nowotwory?

Chorzy na nowotwory poddawani leczeniu ogólnoustrojowemu (z wykorzystaniem leków transportowanych poprzez krew, doprowadzających do zniszczenia lub uszkodzenia komórek nowotworowych, czyli chemioterapii, radioterapii, immunoterapii czy terapii celowanej) obciążeni są większym ryzykiem wystąpienia zakrzepów krwi. Chociaż leki przeciwzakrzepowe mogą zmniejszać ryzyko zakrzepów, mogą także zwiększyć ryzyko poważnego i śmiertelnego krwawienia. Dlatego też, aby umożliwić pacjentom i ich lekarzom podjęcie świadomej decyzji, istotne jest zrozumienie korzyści i szkodliwości płynących ze stosowania leków przeciwzakrzepowych w tej grupie osób.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy się dowiedzieć, czy prewencyjne podanie DOAC u chorych leczonych onkologicznie dawało lepszy efekt niż niestosowanie leczenia prewencyjnego. Skupiliśmy się na chorych na nowotwór, którzy nie zostali hospitalizowani w celu przeprowadzenia leczenia onkologicznego.

Interesował nas wpływ leków rozrzedzających krew na:

- ryzyko zgonu;

- tworzenie się zakrzepów krwi w naczyniach żylnych (żylna choroba zakrzepowo-zatorowa [ŻChZZ]). ŻChZZ obejmuje zakrzepicę żył głębokich (ZŻG), w której zakrzep osadza się w dolnej części nóg, udach lub miednicy, oraz zatorowość płucną (ZP), w której zakrzep osadza się w płucach;

- ryzyko poważnego i mniejszego krwawienia.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań, w których analizowano korzyści i szkodliwość stosowania leków przeciwzakrzepowych u chorych leczonych onkologicznie, którzy nie wykazywali innych oznak ani objawów sugerujących konieczność stosowania antykoagulantów.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy pewność co do wiarygodności wyników, opierając się na czynnikach takich jak metodologia badań i liczba uczestników.

Czego się dowiedzieliśmy?

Zidentyfikowaliśmy 10 badań obejmujących 2934 chorych na nowotwór. Największe badanie obejmowało 841 osób, a najmniejsze 24 osoby. W badaniach stosowano dwa rodzaje leków przeciwzakrzepowych:

- lek z grupy VKA – warfarynę; lub

- DOAC (apiksaban i rywaroksaban).

Główne wyniki

W porównaniu z niestosowaniem leczenia profilaktycznego, warfaryna – lek z grupy VKA:

- prawdopodobnie nieznacznie zmniejsza ryzyko zgonu w 6. i w 12. miesiącu (odpowiednio 22 zgony i 29 zgonów mniej na 1000 osób);

- może mieć niewielki lub żaden wpływ na tworzenie się zakrzepów krwi, ale jesteśmy bardzo niepewni co do wyników;

- prawdopodobnie zwiększa ryzyko poważnych i mniejszych krwawień w 12. miesiącu (107 więcej poważnych krwawień i 167 więcej mniejszych krwawień na 1000 osób).

W porównaniu z niestosowaniem leczenia profilaktycznego, stosowanie DOAC:

- prawdopodobnie nieznacznie zmniejsza ryzyko zgonu w okresie 3 do 6 miesięcy (11 mniej zgonów na 1000 osób);

- prawdopodobnie nieznacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia zakrzepów krwi w płucach i w nogach (24 mniej zakrzepy w płucach i 19 mniej zakrzepów w nogach na 1000 osób);

- prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia poważnych krwawień (9 więcej poważnych krwawień na 1000 osób);

- może zwiększać ryzyko wystąpienia mniejszych krwawień (55 więcej mniejszych krwawień na 1000 osób).

Sugeruje to, że:

- w przypadku zastosowania VKA ryzyko poważnego krwawienia może przewyższać korzyści wynikające z ewentualnego zmniejszenia ryzyka powstania zakrzepów krwi w nogach i w płucach;

- w przypadku DOAC korzyści wynikające ze zmniejszenia ryzyka powstania zakrzepów krwi w nogach i w płucach przeważają nad ryzykiem poważnego krwawienia.

Jakie są ograniczenia uwzględnionych danych naukowych?

Jesteśmy umiarkowanie pewni danych naukowych dla zgonu, poważnego i mniejszego krwawienia. W 8 badaniach zastosowane metody mogły mieć wpływ na wyniki.

Nie jesteśmy pewni dowodów dotyczących zakrzepów krwi u osób, które otrzymywały lek z grupy VKA, ponieważ dane pochodziły tylko z jednego badania. W tym badaniu podawano lek w stałej, a nie zmiennej dawce, co nie jest zgodne z istniejącymi obecnie najlepszymi praktykami.

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?

Niniejszy przegląd jest aktualizacją naszego poprzedniego przeglądu. Dane są aktualne dla czerwca 2021 r.

Komentarz redakcyjny: Jest to żywy (dynamiczny) przegląd systematyczny. Żywy przegląd systematyczny oferuje nowe podejście do przeglądu systematycznego, który jest aktualizowany na bieżąco, włączając nowe dane, gdy tylko stają się one dostępne. Proszę sprawdzić sekcję „Co nowego” w Cochrane Database of Systematic Reviews, aby zobaczyć status tego przeglądu.