Jaki jest cel tego przeglądu?

Ludzie często doświadczają skurczów mięśni w nocy, podczas próby zaśnięcia, podczas ćwiczeń, w czasie ciąży i podczas hemodializy (filtrowanie krwi u osób z ciężkimi chorobami nerek). Skurcze mogą występować również w innych przypadkach, a szczególnie częste i ciężkie mogą być skurcze u dzieci i dorosłych z chorobami nerwów obwodowych (np. chorobą Charcota, Mariego i Tootha).

Skurcze nóg i stóp można leczyć za pomocą wielu różnych metod leczenia. Większość z nich nie została oceniona w dobrze zaprojektowanych badaniach klinicznych. Stosowanie niesprawdzonych interwencji nie jest idealnym rozwiązaniem, ponieważ chorzy mogą tracić czas lub pieniądze, a także narażać się na ryzyko wystąpienia zdarzeń niepożądanych. W niniejszym przeglądzie zebraliśmy i przeanalizowaliśmy wszystkie istotne badania, aby dowiedzieć się, czy jakiekolwiek niefarmakologiczne interwencje były skuteczne w leczeniu skurczów nóg i stóp.

Najważniejsze informacje

Istnieje bardzo niewiele danych naukowych pochodzących z badań z randomizacją (RCT), które mogłyby pomóc w podjęciu decyzji przy wyborze niefarmakologicznej metody leczenia skurczów nóg lub stóp. Nie możemy być pewni, czy stosowanie jakiejkolwiek niefarmakologicznej metody leczenia jest szczególnie korzystne, ponieważ nie ma wystarczającej liczby badań, na podstawie których można by podjąć tę decyzje, a zjawisko skurczów generalnie nie zostało dobrze zmierzone. W żadnym z badań nie badano terapii niefarmakologicznych u osób w wieku poniżej 50 lat, ani u chorych neurologicznie. Aktualne dane naukowe potwierdzają, że codzienne rozciąganie łydek i mięśni kulszowo-goleniowych może zmniejszyć nasilenie nocnych skurczów mięśni kończyn dolnych u osób w wieku ≥55 lat, ale wpływ na częstość występowania skurczów nie jest jasny; pewność co do wiarygodności danych naukowych jest bardzo niska.

Co badano w tym przeglądzie?

Interesowały nas badania, w których: rozciąganie, ćwiczenia fizyczne, masaż, relaksację, unikanie zmęczenia, kontrolę temperatury w nocy, zmiany w pozycjach spania i siedzenia oraz noszenie ortez podczas snu porównywano między sobą, a także z niestosowaniem leczenia, z placebo lub z leczeniem pozorowanym (udawanym). Wykluczyliśmy badania, które dotyczyły skurczów w ciąży (ponieważ są one przedmiotem innego przeglądu Cochrane) lub inwazyjnych metod leczenia (takich jak chirurgia lub akupunktura).

Zastanawialiśmy się, czy stosowanie tych metod może zmniejszyć częstość występowania skurczów, ich bolesność, długość trwania każdego skurczu, liczbę osób doświadczających skurczów, zdolność do zasypiania i wykonywania codziennych czynności, a także czy może powodować jakieś zdarzenia niepożądane.

Jakie są główne wyniki tego przeglądu?

Trzy badania (obejmujące 201 uczestników) dostarczyły dowodów o niskiej lub bardzo niskiej wiarygodności dotyczących skuteczności rozciągania w celu zmniejszenia nasilenia skurczów kończyn dolnych u osób w wieku ≥50 lat. Jedno badanie otrzymało finansowanie rządowe; w pozostałych dwóch nie podano źródła finansowania.

Połączenie codziennego rozciągania łydek i mięśni kulszowo-goleniowych (w porównaniu z niestosowaniem interwencji) może zmniejszyć nasilenie nocnych skurczów mięśni kończyn dolnych u osób w wieku ≥55 lat (1 RCT, 80 osób).

Wyłączne rozciąganie łydek (w porównaniu z rozciąganiem pozorowanym) może prowadzić do niewielkiej lub żadnej różnicy pod względem częstości występowania nocnych skurczów dowolnego mięśnia kończyny dolnej u osób w wieku ≥60 lat, chociaż ograniczenia w projekcie badania utrudniają odniesienie tych wyników do codziennej praktyki klinicznej (1 RCT, 97 osób).

Nie ma pewności, czy połączenie codziennego rozciągania łydek, mięśnia czworogłowego i mięśni kulszowo-goleniowych (w porównaniu z niestosowaniem interwencji) zmniejsza częstość występowania i nasilenie skurczów nóg u 50–60-letnich kobiet z zespołem metabolicznym (grupa schorzeń prowadzących do zwiększonego ryzyka chorób serca i związanych z nimi problemów), ponieważ poważne nieprawidłowości w projekcie badania ograniczyły naszą pewność co do wiarygodności jego wyników (1 RCT, 24 kobiety).

Żadna z osób biorących udział w badaniach nie zgłosiła skutków ubocznych leczenia, ale możemy być tylko umiarkowanie pewni tego ustalenia, ponieważ badania były prowadzone wśród małej populacji.

W żadnym z badań nie odnotowano wpływu leczenia na jakość snu, jakość życia lub udział w czynnościach życia codziennego. W żadnym z badań nie oceniano stosowania leczenia niefarmakologicznego u osób z chorobami neurologicznymi, podczas ćwiczeń fizycznych lub u młodszych dorosłych z nocnymi skurczami.

Jak aktualny jest ten przegląd?

Poszukiwaliśmy badań opublikowanych do maja 2020 r.