Pytanie badawcze

Jaka jest skuteczność pończoch uciskowych jako jedynego i początkowego sposobu leczenia żylaków u osób bez wygojonego lub czynnego owrzodzenia żylnego (owrzodzenia podudzi)?

Wprowadzenie

Żylaki to poszerzone żyły, które skręcają się i są widoczne pod skórą nóg. Na ogół nie powodują one problemów medycznych, choć wiele osób szuka porady lekarskiej. Objawy charakterystyczne dla żylaków obejmują: ból, obrzęk kostek, uczucie zmęczonych lub niespokojnych nóg, nocne skurcze, ciężkość, swędzenie i obawy o kosmetyczny wygląd nóg. Mogą również wystąpić powikłania takie jak: obrzęk (nagromadzenie płynu), pigmentacja, zapalenie (obrzęk, zaczerwienienie i ból) oraz owrzodzenie (owrzodzenia). Pończochy uciskowe są często pierwszą metodą leczenia. Różnią się długością – od podkolanówki do pełnej rajstopy – i stopniem ucisku, tak aby wspierać przepływ krwi w żyłach.

Charakterystyka badań

Do tego przeglądu (wyszukiwanie przeprowadzono w maju 2020 r.) włączyliśmy 13 badań obejmujących 1021 uczestników z żylakami, u których nie wystąpiło owrzodzenie żylne. W 5 badaniach oceniano stosowanie pończoch o stopniowanym ucisku, w porównaniu z niestosowaniem pończoch uciskowych (na przykład z niestosowaniem leczenia lub ze stosowaniem elastycznych pończoch placebo bez stopniowanego ucisku). W trzech z tych badań zastosowano pończochy o długości do kolan, w jednym – pończochy o pełnej długości, a w kolejnym – pełne rajstopy. W 8 badaniach porównywano różne rodzaje lub stopnie ucisku pończoch podkolanowych. W badaniach stosowano pończochy o różnych klasach ucisku. Jedno z badań dotyczyło tylko kobiet w ciąży, podczas gdy inne badania obejmowały osoby, które szukały interwencji medycznej w celu leczenia swoich żylaków będąc na listach oczekujących na zabieg chirurgiczny lub uczęszczając do poradni chirurgii naczyniowej lub dermatologii (pielęgnacji skóry) lub oddziałów ambulatoryjnych.

Najważniejsze wyniki

W 9 badaniach uczestnicy zaobserwowali poprawę w zakresie nasilenia objawów podczas noszenia pończoch uciskowych, ale oceny tej nie zawsze dokonywano poprzez porównanie wyników w grupach eksperymentalnej i kontrolnej w tym samym badaniu, a zatem były obciążone dużym ryzykiem błędu systematycznego (wypaczającego wyniki badania – przyp. tłum.)

W 2 badaniach, w których porównywano noszenie pończoch uciskowych z pończochami placebo, oceniano objawy fizyczne. Nie stwierdzono wyraźnej różnicy między wartością wyjściową i wartością uzyskaną pod koniec okresu obserwacji dla pomiarów obwodu kostki, natomiast obrzęk zmniejszył się w grupie chorych, którzy stosowali pończochy uciskowe. Generalnie nie stwierdzono wyraźnej różnicy między wynikami badań porównujących dwa rodzaje pończoch pod względem zmniejszenia objętości i zmiany średnicy kończyny (sposoby pomiaru obrzęku).

Powikłania lub skutki uboczne obejmowały: pocenie się, swędzenie, podrażnienie, suchość skóry i uczucie ściągnięcia. Nie zaobserwowano żadnych poważnych ani długotrwałych skutków ubocznych.

W 2 badaniach, w których porównywano pończochy uciskowe z innymi pończochami, oraz w 4 badaniach, w których porównywano pończochy uciskowe z placebo/niestosowaniem leczenia, oceniano stopień przestrzegania zaleceń (czy dana osoba stosowała pończochy zgodnie z zaleceniami). W badaniach dotyczących porównania pończoch uciskowych z innymi pończochami nie stwierdzono wyraźnej różnicy między grupami, przy czym odnotowano ogólnie niski poziom przestrzegania zaleceń terapeutycznych. W grupie stosującej pończochy uciskowe, w porównaniu z grupą placebo/niestosowania leczenia, wyniki uzyskano w 3 badaniach. W jednym z tych badań odnotowano wysoki początkowy wskaźnik rezygnacji z udziału w badaniu, przy ogólnie niskim odsetku pacjentów przestrzegających zaleceń lekarskich. W pozostałych 2 badaniach odnotowano ogólnie dobre przestrzeganie zaleceń w grupie chorych noszących pończochy uciskowe. Niektóre z podawanych powodów niestosowania się do zaleceń obejmowały: dyskomfort, trudności w zakładaniu pończoch, wygląd, brak skuteczności i powodowanie podrażnień.

W 4 badaniach, w których porównywano pończochy uciskowe z innymi pończochami, oraz w 2 badaniach, w których porównywano pończochy uciskowe z placebo/niestosowaniem leczenia, oceniano komfort, tolerancję i akceptowalność pończoch. Porównując pończochy uciskowe z placebo/niestostosowaniem leczenia, na oceny dotyczące komfortu, tolerancji i akceptowalności wpływała badana populacja. Pończochy uciskowe były coraz częściej odrzucane przez kobiety ciężarne w miarę postępu ciąży, natomiast w badaniu przeprowadzonym wśród kobiet niebędących w ciąży w grupie stosującej pończochy uciskowe nie wskazywano większego utrudnienia w wykonywaniu codziennych czynności, ani większego dyskomfortu w ciągu dnia w porównaniu z pończochami placebo. W badaniach dotyczących noszenia pończoch uciskowych w porównaniu z różnymi innymi pończochami, w 2 badaniach odnotowano podobny poziom tolerancji i dyskomfortu w zależności od rodzaju pończoch. Dyskomfort był głównym powodem wyboru jednego rodzaju pończoch i odrzucenia innych.

W jednym z badań oceniano jakość życia, nie wykazując wyraźnych różnic między grupą noszących pończochy uciskowe i grupą osób ich niestosujących.

Nie można było wyciągnąć żadnych wniosków dotyczących optymalnej długości lub stopnia ucisku pończoch, ponieważ nie uzyskano jednoznacznych wyników z włączonych badań.

Jakość danych naukowych

Jakość danych naukowych była niska lub bardzo niska ze względu na ryzyko błędu systematycznego spowodowanego wybiórczym raportowaniem wyników. Ponadto nie we wszystkich badaniach oceniano te same wyniki, oceniano je w różny sposób lub raportowano je w sposób uniemożliwiający ich łączną analizę. Wyniki z dostępnych badań nie są wystarczające, aby określić, czy stosowanie pończoch uciskowych jest jedyną skuteczną metodą leczenia żylaków we wczesnych stadiach.