Kluczowe punkty

– Leczenie psychologiczne oparte na terapii poznawczo-behawioralnej (CBT; która skupia się na zmianie myśli i zachowań) prawdopodobnie ma niewielki pozytywny wpływ na nasilenie objawów depresji, jakość życia i zdolność do wykonywania czynności dnia codziennego u chorych z demencją lub z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi (MCI).

– Nie ma wystarczających danych naukowych, aby stwierdzić czy jakiekolwiek metody leczenia psychologicznego są pomocne w terapii lęku u osób z otępieniem lub MCI.

– Potrzeba więcej dowodów na temat różnych metod leczenia psychologicznego oraz tego, które z nich mogą być najlepsze dla poszczególnych osób.

Czym są demencja oraz łagodne zaburzenia poznawcze?

Demencja (otępienie) jest stanem, w którym rozwijają się problemy poznawcze (związane z pamięcią i myśleniem). Osoba dotknięta demencją nie jest w stanie samodzielnie wykonywać wszystkich codziennych czynności. Łagodne zaburzenia poznawcze (MCI) są mniej poważnym schorzeniem i nie wpływają znacząco na codzienne funkcjonowanie. U niektórych osób z MCI może dojść do rozwoju otępienia.

Co rozumiemy pod pojęciem terapii psychologicznych?

Terapie psychologiczne, czasami nazywane „terapiami rozmowami”, opierają się na teoriach psychologicznych. Polegają one na współpracy terapeuty z daną osobą lub małą grupą osób, w celu rozwijania umiejętności i strategii służących poprawie samopoczucia. Terapie te można zaadaptować dla pacjentów z zaburzeniami poznawczymi.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Depresja i lęk są powszechne u chorych z otępieniem i MCI, ale nie wiadomo, jaka jest najlepsza metoda leczenia tych zaburzeń. Leki często stosowane w leczeniu tych przypadłości mogą być nieefektywne u pacjentów z demencją i mogą powodować działania niepożądane, dlatego w wielu wytycznych w pierwszej kolejności zaleca się podjęcie próby leczenia psychologicznego. Byliśmy zainteresowani terapiami psychologicznymi, które mają na celu zmniejszenie nasilenia lęku lub depresji oraz poprawę stanu emocjonalnego pacjentów z otępieniem lub MCI. Istnieje wiele różnych rodzajów leczenia psychologicznego. Chcieliśmy się dowiedzieć jaka jest skuteczność poszczególnych metod leczenia objawów depresji i lęku u chorych z otępieniem lub MCI. Chcieliśmy również poznać wpływ tych metod leczenia na jakość życia, zdolność do codziennego funkcjonowania i na zdolności kognitywne oraz, czy mają one jakieś działania niepożądane.

Co zrobiliśmy?

Poszukiwaliśmy badań, w których porównywano terapie psychologiczne ze standardową opieką lub z łącznym stosowaniem standardowej opieki i terapii, która nie była specyficzną metodą leczenia psychologicznego.

Podzieliliśmy terapie psychologiczne na kilka szerokich kategorii, bazując na ich teoriach oraz na treści danych sesji terapeutycznych, a następnie analizowaliśmy każdą kategorię osobno. Podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy nasze zaufanie względem otrzymanych danych w oparciu o takie czynniki, jak metodologia badań i liczba uczestników.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 29 badań obejmujących łącznie 2599 chorych z otępieniem lub MCI. Większość badań które znaleźliśmy dotyczyło terapii poznawczo-behawioralnej (CBT; której celem jest zmiana myśli i zachowań) oraz metod skupiających się na poprawie samopoczucia, które nazwaliśmy poradnictwem i terapiami wspomagającymi. Znaleźliśmy również małą liczbę badań dotyczących terapii opartej na uważności oraz terapii interpersonalnej. Większość badań dotyczyła wpływu terapii na nasilenie objawów depresji, ale w niewielkiej liczbie badań uwzględniano uczucie lęku jako punkt końcowy.

Dane naukowe, które znaleźliśmy sugerują że:

– Leczenie oparte na CBT prawdopodobnie zmniejsza nasilenie objawów depresji, poprawia jakość życia i codzienne funkcjonowanie pod koniec leczenia u pacjentów z demencją i MCI, jednak efekty te są niewielkie. Nie mogliśmy być pewni co do jakiegokolwiek wpływu na uczucie lęku. Istnieją pewne dowody na to, że wpływ terapii na nasilenie objawów depresji zależy od stopnia jej zaawansowania przed zastosowaniem leczenia, od tego czy rozpoznano demencję, czy MCI, a także od tego jaki rodzaj leczenia zastosowano. Potrzeba jednak więcej danych, aby mieć co do tego pewność.

– Terapie wspomagające i poradnictwo mogą nie mieć wpływu na nasilenie objawów depresji pod koniec leczenia i nie znaleźliśmy wystarczających danych naukowych, aby określić czy miały jakikolwiek wpływ na uczucie lęku.

– Nie możemy być pewni wpływu terapii opartej na uważności i terapii interpersonalnej, ponieważ znaleźliśmy bardzo mało badań na temat tych metod leczenia.

Informacje na temat działań niepożądanych związanych z jakąkolwiek metodą leczenia były ograniczone.

Znaleźliśmy również 14 badań w toku, więc możemy oczekiwać, że pojawi się więcej danych odpowiadających na nasze pytanie w ciągu następnych kilku lat.

Jakie są ograniczenia wynikające z niniejszych wyników badań?

Mogliśmy mieć umiarkowaną pewność co do niewielkiego pozytywnego wpływu leczenia opartego na CBT na nasilenie objawów depresji, jakość życia oraz zdolność do codziennego funkcjonowania, ale byliśmy mniej pewni co do innych wyników. Większość osób biorących udział w omawianych badaniach cierpiała na otępienie o nasileniu łagodnym lub umiarkowanym, więc wyniki mogą nie dotyczyć osób z MCI lub z ciężką demencją. Tylko do niewielkiej liczby badań włączono osoby ze znaczną depresją przed rozpoczęciem leczenia, chociaż w praktyce to właśnie te osoby najczęściej otrzymują propozycję leczenia. Nie ma jeszcze wystarczających danych naukowych, aby móc stwierdzić, które osoby odniosą największe korzyści z terapii psychologicznych.

Jak aktualne są te badania naukowe?

Ten przegląd jest aktualny do lutego 2021 r.