Pytanie badawcze

W jaki sposób połączenie diety i aktywności fizycznej może zapobiec cukrzycy ciążowej i ograniczyć problemy zdrowotne matki i dziecka? Niniejsza praca stanowi aktualizację przeglądu opublikowanego w 2015 r.

Wprowadzenie

Cukrzyca ciążowa (ang. gestational diabetes mellitus , GDM) to duże stężenie cukru – glukozy – we krwi (hiperglikemia) podczas ciąży. Nawet u ¼ kobiet w ciąży rozwija się GDM, przy czym niektóre z nich są bardziej na nią narażone niż inne (jak np. kobiety z nadwagą lub otyłością, kobiety starsze i kobiety z określonych grup etnicznych). GDM może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych zarówno dla kobiet, jak i ich dzieci. W krótkim okresie u kobiet z GDM może rozwinąć się stan przedrzucawkowy (podwyższone ciśnienie tętnicze [nadciśnienie] z obecnością białka w moczu) lub zaistnieć konieczność zakończenia ciąży poprzez cesarskie cięcie. Ich dzieci mogą osiągać masę ciała za dużą w stosunku do wieku ciążowego (makrosomia płodu), a w rezultacie doznać obrażeń podczas porodu i/lub spowodować obrażenia u matki podczas porodu. Dzieci kobiet z GDM często mają małe stężenie glukozy we krwi (hipoglikemię) oraz nadwagę. W późniejszym czasie mogą wystąpić u nich problemy zdrowotne, tj. upośledzenie neurosensoryczne oraz cukrzyca typu 2. Wiadomo, że zdrowe odżywianie i wysiłek fizyczny mogą zapobiec cukrzycy typu 2 oraz cukrzycy ciążowej.

Charakterystyka badań

W listopadzie 2016 r. dokonaliśmy przeszukiwania danych naukowych i włączyliśmy do przeglądu 23 badania z randomizacją (RCT) obejmujące 8918 kobiet i 8709 dzieci. Większość badań przeprowadzono w krajach o wysokich dochodach. We wszystkich badaniach porównywano kobiety, które otrzymywały odpowiednią dietę i wykonywały ćwiczenia fizyczne z kobietami objętymi standardową opieką bez specjalnej diety i ćwiczeń. Badania różniły się pod względem ocenianych diet i ćwiczeń oraz raportowanych skutków zdrowotnych. W żadnym z badań nie zgłoszono finansowania przez producentów leków ani agencji, które mogłyby w komercyjny sposób wykorzystać wyniki badań.

Kluczowe wyniki

Wyniki 19 badań (przeprowadzonych u 6633 kobiet) świadczą, że odpowiednia dieta i wykonywanie ćwiczeń fizycznych może zmniejszyć ryzyko zachorowania na cukrzycę ciążową w porównaniu ze standardową opieką. Wyniki 14 badań (obejmujących 6089 kobiet) wskazują na możliwe zmniejszenie liczby cesarskich cięć, a 16 badań (obejmujących 5052 kobiety) wykazało mniejszy przyrost masy ciała podczas ciąż, w trakcie których kobiety wykonywały ćwiczenia fizyczne. Nie stwierdzono różnic między badanymi grupami pod względem ryzyka: stanu przedrzucawkowego (8 badań, 5366 kobiet), podwyższonego ciśnienia tętniczego (6 badań, 3073 kobiety), zbyt dużej masy urodzeniowej noworodków (11 badań, 5353 dzieci) oraz urazu krocza (2 badania, 2733 kobiety). Częstość występowania zgonów w okresie okołoporodowym (2 badania, 3757 noworodków), małego stężenia glukozy we krwi po narodzeniu (2 badania, 794 niemowląt) lub nadwagi wśród niemowląt (2 badania, 794 niemowląt) nie różniła się między obiema grupami. W badaniach nie uwzględniono wpływu na występowanie depresji lub cukrzycy typu 2 u matek, złożonego punktu końcowego obejmującego zgon lub chorobę płodu, cukrzycę typu 2 i niepełnosprawność neurosensoryczną u dzieci. Uczestników poproszono o wyrażenie swojej opinii na temat badanych interwencji.

Dane wykazały, że połączenie diety i wysiłku fizycznego może zapobiec cukrzycy ciążowej, jednak nie jest jasne, które składowe tego postępowania są optymalne. W przyszłych badaniach należałoby bardziej szczegółowo opisać przebieg interwencji, ich wpływ na zmianę zachowania oraz ujednolicić je we wszystkich badaniach. W badaniach należałoby także wziąć pod uwagę podobne efekty u matek i niemowląt oraz raportować je w ujednolicony sposób.

Jakość danych naukowych

Nie można było ocenić ogólnego ryzyka wypaczenia wyników (błędu systematycznego) ze względu na niewystarczające informacje na temat zastosowanych metod. Określiliśmy jakość danych naukowych na podstawie kluczowych wyników zgodnie z zaleceniami grupy roboczej GRADE (Grading of Recommendations, Assessment, Development and Evaluation). Nasze oceny jakości wahały się od umiarkowanej do bardzo niskiej.