Jaki jest cel przeglądu?

Celem tego przeglądu Cochrane było sprawdzenie, czy wystawianie recept przez pracowników ochrony zdrowia, którzy nie są lekarzami pozwala osiągnąć podobne wyniki, jak wtedy kiedy przepisują je lekarze. Badacze Cochrane zebrali i przeanalizowali wszystkie badania odpowiadające na to pytanie. Odnaleziono 46 badań.

Kluczowe informacje

Przy odpowiednim szkoleniu i wsparciu, pielęgniarki oraz farmaceuci są w stanie przepisywać leki w ramach leczenia wielu chorób, osiągając wyniki kontroli chorób porównywalne z wynikami lekarzy. Większość odnalezionych badań skupiała się na leczeniu chorób przewlekłych w krajach o wysokim dochodzie, gdzie zwykle dostępne są dane naukowe o umiarkowanej pewności co do ich wiarygodności, dotyczące wskaźników kontroli chorób w schorzeniach takich jak: wysokie ciśnienie tętnicze, cukrzyca czy duże stężenie cholesterolu. Konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań wysokiej jakości w biedniejszych krajach oraz lepsze oszacowanie częstości występowania zdarzeń niepożądanych, będących efektem przepisywania leków, jak również określenie skutków ekonomicznych. Konieczne są także badania, które bardziej skupią się na elemencie ochrony zdrowia, jakim jest przepisywanie leków.

Co badano w przeglądzie?

W wielu krajach dozwolone jest wypisywanie recept przez pracowników ochrony zdrowia, którzy nie są lekarzami. Uważa się, że zapewnia to lepszą i szybszą dostępność do leków dla pacjentów w sytuacjach, gdy brakuje lekarzy lub kiedy system opieki boryka się z obciążeniem chorobami. Dodatkowo taka zmiana jest wspierana przez wiele rządów, jako sposób na skuteczniejsze wykorzystanie w procesie leczenia pacjentów umiejętności pracowników ochrony zdrowia, takich jak pielęgniarki czy farmaceuci. Porównaliśmy wyniki dla jakichkolwiek pracowników ochrony zdrowia, którzy posiadali dużą autonomię w przepisywaniu leków oraz wyniki lekarzy w szpitalach lub ośrodkach opieki ambulatoryjnej w krajach o niskim, średnim i wysokim dochodzie.

Jakie są główne wyniki przeglądu?

W ramach przeglądu odnaleźliśmy 45 badań, w których pielęgniarki i farmaceutów posiadających dużą autonomię w zakresie przepisywania leków porównano z osobami przepisującymi leki w zwyczajowym modelu opieki zdrowotnej. W kolejnym badaniu porównano przepisywanie leków przez pielęgniarki przy wsparciu stosownymi wytycznymi i przepisywanie leków przez pielęgniarki bez takiego wsparcia. Nie odnaleziono badań dotyczących przepisywania leków przez inne osoby z wykształceniem medycznym lub przez osoby bez takiego wykształcenia. Cztery badania dotyczące pielęgniarek obejmowały kraje i regiony o niskim lub średnim dochodzie, takie jak: Kolumbia, Afryka Południowa, Uganda i Tajlandia. Pozostałe badania przeprowadzono w krajach zachodnich o wysokim dochodzie. Czterdzieści dwa badania przeprowadzono w ośrodkach opieki ambulatoryjnej, dwa w szpitalach, jedno w zakładzie pracy i jedno w zakładzie opieki nad osobami starszymi. Przepisywanie leków było jedynie elementem procesu leczenia, zwłaszcza w przypadku chorób przewlekłych.

W przeglądzie stwierdzono, że wyniki dla osób wypisujących recepty nie będących lekarzami są porównywalne do tych osiąganych przez lekarzy: w leczeniu nadciśnienia tętniczego (dane naukowe o średniej pewności co do wiarygodności oszacowania); w kontroli cukrzycy (dane naukowe o wysokiej pewności co do wiarygodności oszacowania); w leczeniu dużego stężenia cholesterolu (dane naukowe o średniej pewności co do wiarygodności oszacowania); w zakresie częstości występowania zdarzeń niepożądanych (dane naukowe o niskiej pewności co do wiarygodności oszacowania); w zakresie przestrzegania przez pacjentów zaleceń dotyczących dawkowania leków (dane naukowe o średniej pewności co do wiarygodności oszacowania); w zakresie satysfakcji pacjentów z leczenia (dane naukowe o średniej pewności co do wiarygodności oszacowania) i związanej ze zdrowiem jakości życia (dane naukowe o średniej pewności co do wiarygodności oszacowania).

Farmaceuci i pielęgniarki po szkoleniach na temat chorób lub stanów zdrowotnych przeprowadzonych na różnych poziomach wykształcenia (szkolenie w ramach studiów, podyplomowe lub w trakcie pracy) osiągali w zakresie przepisywania leków podobne wyniki jak lekarze. Osoby wypisujące recepty, które nie były lekarzami, często miały dostęp do wsparcia medycznego, które miało usprawniać model współpracy w przepisywaniu leków.

Do kiedy aktualny jest przegląd?

Autorzy przeglądu poszukiwali badań opublikowanych do 19 lipca 2016 roku.