Cel przeglądu

W niniejszym przeglądzie Cochrane chcieliśmy się dowiedzieć, czy poprzez uczestnictwo w terapiach edukacyjnych lub treningu umiejętności można poprawić samopoczucie (jakość życia) u chorych na padaczkę.

Dlaczego jest to takie ważne?

Padaczka to choroba charakteryzująca się występowaniem nagłych wybuchów intensywnej aktywności elektrycznej w mózgu. Wybuchy te powodują mieszanie się sygnałów w mózgu, co prowadzi do napadów padaczkowych. Napady wpływają na chorych w różny sposób: mogą powodować nietypowe doznania, ruchy lub odczucia, utratę świadomości, upadki, sztywność lub drgawki. Napady padaczkowe mogą występować wielokrotnie i bez żadnej przyczyny. Ataki mogą zdarzyć się zawsze i wszędzie; mogą pojawić się nagle i występować często.

Padaczka może mieć istotny wpływ na samopoczucie i jakość życia człowieka. Wielu chorych na padaczkę doświadcza np. depresji i lęku, problemów z pamięcią, bezrobocia i dyskryminacji, niepożądanych skutków ubocznych leków, trudności związanych z samodzielnością oraz obaw o napady i ich konsekwencje.

Leczenie padaczki zazwyczaj skupia się na zatrzymaniu lub zmniejszeniu liczby napadów, które występują u danej osoby, przy jak najmniejszych skutkach ubocznych. Terapie psychologiczne - zwykle prowadzone przez psychologów, psychiatrów lub innych pracowników służby zdrowia - mogą jednak poprawić samopoczucie osób zmagających się z tą chorobą.

Co zrobiliśmy?

12 sierpnia 2019 roku przeszukaliśmy naukowe bazy danych poszukując badań, w których sprawdzano wpływ terapii psychologicznej na jakość życia u chorych na padaczkę. Znaleźliśmy 36 badań, które objęły łącznie 3526 chorych na padaczkę. Uczestnikami większości badań byli dorośli (27 badań); tylko 3 badania obejmowały młodzież i dorosłych, a 6 przeprowadzono z udziałem dzieci i młodzieży.

W większości badań (27) oceniano efekty terapii psychologicznej polegającej na treningu umiejętności. Ten typ leczenia uczy pacjentów kompetencji, które mogą wykorzystać w codziennym życiu. Podejścia terapeutyczne w ramach treningu umiejętności obejmowały: terapię poznawczo-behawioralną (CBT), w tym techniki CBT takie jak: oddychanie, wyciąganie wniosków czy wizualizacja oraz poradnictwo i ćwiczenia w zakresie uważności. W pozostałych 9 badaniach oceniano terapie edukacyjne. Celem terapii edukacyjnych było zwiększenie wiedzy chorych na temat padaczki i związanych z nią schorzeń, a także na temat leczenia tej choroby oraz funkcjonowania mózgu. W badaniach porównywano skutki terapii psychologicznej ze skutkami zwykłego leczenia, z rezultatami leczenia lekami przeciwdepresyjnymi czy leczenia przy wsparciu społecznym.

Te 36 badań przeprowadzono na wiele sposobów i oceniano w nich jakość życia chorych przy użyciu różnych skal, więc nie mogliśmy porównać ich wszystkich. Możliwe było jednak porównanie wyników 11 badań dotyczących treningu umiejętności, ponieważ do oceny jakości życia użyto tej samej skali.

Czego się dowiedzieliśmy?

Tych 11 badań (obejmujących łącznie 643 dorosłych i nastolatków) przeprowadzono w Europie (3 badania), USA (4), Hongkongu (2), Meksyku (1) i Australii (1). Osoby biorące udział w badaniach obserwowano i poddawano ocenie przez okres od 12 tygodni do 2 lat.

W tych 11 badaniach oceniano różne aspekty jakości życia. U chorych objętych treningiem umiejętności zaobserwowano ogólnie lepszą jakość życia niż u chorych, u których stosowano standardowe leczenie (8 badań), którym oferowano wsparcie społeczne (2) czy też u tych, którzy zażywali leki przeciwdepresyjne (1).

W 10 spośród tych badań analizowano też wyniki w podskalach, aby ocenić poszczególne aspekty jakości życia. Osoby biorące udział w tych badaniach miały lepsze wyniki w sześciu podkategoriach: samopoczucie emocjonalne, energia i uczucie zmęczenia, ogólne samopoczucie, niepokoje związane z napadami, skutki przyjmowania leków oraz funkcjonowanie społeczne, które są brane pod uwagę przy obliczaniu ogólnej jakości życia.

Kluczowe informacje

Wywnioskowaliśmy, że trening umiejętności może poprawić samopoczucie (jakość życia) u osób dorosłych i młodzieży chorych na padaczkę.

Jesteśmy umiarkowanie pewni naszego wyniku jeśli chodzi o 11 wspomnianych wyżej badań dotyczących psychoterapii u chorych na padaczkę. Uważamy, że uwzględnienie większej liczby badań oceniających wyniki w zakresie tego specyficznego punktu końcowego, jakim jest jakość życia, raczej nie zmieniłoby naszych ustaleń.

Ten przegląd jest aktualny do 12 sierpnia 2019 roku.