Pytanie badawcze

Czy emolienty i środki nawilżające pomagają kontrolować egzemę?

Wprowadzenie

Egzema jest przewlekłą (długotrwałą) chorobą skóry. Jej głównymi objawami są suchość skóry i intensywne swędzenie. Dotknięte obszary wydają się czerwone, ze strupami i zadrapaniami i mogą sączyć płyn. Środki nawilżające są uważane za ważne w leczeniu egzemy, ale nie ma pewności co do tego, jak dobrze działają i czy którykolwiek z nich działa lepiej, oraz czy jest lepszy od innego.

Charakterystyka badań

Przeszukaliśmy literaturę medyczną do grudnia 2015 r. i zidentyfikowaliśmy 77 odpowiednich badań z udziałem 6603 uczestników, głównie z egzemą łagodną do umiarkowanej. Wiek uczestników wahał się od 4 miesięcy do 84 lat (średnia: 18,6 roku). Większość badań trwała od 2 do 6 tygodni; kilka trwało 6 miesięcy.

Koncerny farmaceutyczne sponsorowały 11 spośród 33 badań.

Najważniejsze wyniki

Większość produktów nawilżających wydawała się być skuteczna. W 24 badaniach odnotowano poważne nasilenie egzemy oceniane przez uczestników. Tylko w 13 badaniach oceniano zadowolenie uczestników z kremu nawilżającego. Temat skutków ubocznych poruszony został w 41 badaniach, jednak informacje na ich temat były często ograniczone (głównie swędzenie, pieczenie oraz zaczerwienienie). W większości badań oceniano poważne nasilenie wyprysku oceniane przez lekarza (65 badań). Inne wyniki zawarte w badaniach to: funkcja bariery skóry (29 badań), przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się choroby (16), jakość życia (10) i używanie glikokortykosteroidów (8).

Według lekarzy, stosowanie produktów nawilżających zmniejszyło nasilenie egzemy w porównaniu z niestosowaniem tych produktów (3 badania), ale redukcja była zbyt mała, by być ważną dla pacjenta. Stosowanie kremu nawilżającego spowodowało mniej zaostrzeń (2 badania) i zmniejszyło zapotrzebowanie na miejscowe glikokortykosteroidy (2 badania). Przypadki egzemy rozpoznawanej przez uczestników nie były oceniane. Nie stwierdzono różnicy pod względem raportowanej liczby działań niepożądanych.

Uczestnicy uważali, że produkt Atopiclair (zawierający kwas glicyretynowy) był ponad 4-krotnie skuteczniejszy w zmniejszaniu nasilenia wyprysku niż preparat kontrolny (tj. identycznie wyglądający, ale niezawierający kwasu glicyretynowego) (3 badania). Lekarze nie stwierdzili jednak różnicy klinicznie istotnej dla pacjentów. Stosowanie produktu Atopiclair doprowadziło do większego zmniejszenia świądu (4 badania), częstszego zadowolenia uczestników (2 badania) i mniejszej liczby zaostrzeń (3 badania). Liczba działań niepożądanych była podobna w każdej grupie.

W 4 badaniach oceniano krem zawierający mocznik. Uczestnicy stosujący krem z mocznikiem zgłaszali poprawę częściej niż osoby z grupy kontrolnej (1 badanie). Oceny satysfakcji w obu grupach były porównywalnie dobre (1 badanie). Stosowanie kremu zawierającego mocznik częściej poprawiało suchość (ocena lekarza) (1 badanie) i prowadziło do mniejszej liczby zaostrzeń (1 badanie), ale zgłaszano więcej działań niepożądanych.

W 3 badaniach porównano krem nawilżający zawierający glicerynę, w porównaniu z placebo. Więcej uczestników w grupie kremu z gliceryną uważało, że ich skóra uległa poprawie (1 badanie), podobnie jak lekarze, ale różnice te nie były znaczące dla pacjentów. Poziom satysfakcji uczestników nie został zawarty w badaniu. Nie stwierdzono różnicy pod względem raportowanej liczby działań niepożądanych.

W 4 badaniach oceniano produkty zawierające owies w porównaniu z niestosowaniem leczenia lub postępowaniem kontrolnym. Nie zaobserwowano różnic między grupami pod względem poprawy ocenianej przez uczestników (1 badanie), zadowolenia uczestników (1 badanie) lub poprawy ocenianej przez lekarza (3 badania). Jednak w grupie, w której stosowano krem z owsem obserwowano mniej zaostrzeń (1 badanie) i mniejsze zapotrzebowanie na miejscowe glikokortykosteroidy (2 badania). Stosowanie kremów z owsem wiązało się z większą liczbą działań niepożądanych.

Kiedy porównaliśmy wszystkie środki nawilżające z niestosowaniem kremu nawilżającego lub postępowaniem kontrolnym, ogólnie rzecz biorąc, uczestnicy uznali, że środki nawilżające są ponad 2-krotnie bardziej skuteczne w łagodzeniu wyprysku niż niestosowanie kremu nawilżającego lub interwencja kontrolna (5 badań) i bardziej skuteczne w przypadku swędzenia (7 badań). Uczestnicy w obu rodzajach leczenia donieśli o podobnym poziomie satysfakcji (3 badania). Według lekarzy, produkty nawilżające zmniejszyły nasilenie egzemy bardziej niż postępowanie kontrolne (12 badań) i ograniczyły rozprzestrzenianie się choroby (6 badań). Nie stwierdzono różnicy między grupami pod względem liczby działań niepożądanych.

Miejscowe glikokortykosteroidy były bardziej skuteczne kiedy stosowano je razem z produktem nawilżającym, niż kiedy używano ich samodzielnie – według lekarzy (3 badania), a także ograniczyły one rozprzestrzenianie się choroby (1 badanie). Ta kombinacja była również preferowana przez uczestników, choć nie uwzględniono w niej poważnych objawów choroby ocenianych przez uczestników. Nie stwierdzono różnicy pod względem raportowanej liczby działań niepożądanych.

Jakość danych naukowych

Dane naukowe dla ocenianego przez lekarzy nasilenia choroby dla porównania kremów z gliceryną i postępowania kontrolnego, a także dla porównania wszystkich produktów nawilżających z postępowaniem kontrolnym, były wysokiej jakości. Dla większości innych punktów końcowych w porównaniach jakość danych naukowych wahała się od niskiej do umiarkowanej. Najważniejszymi powodami obniżenia pewności/zaufania danych naukowych było ryzyko wystąpienia błędu systematycznego w badaniach (np. brak zaślepienia lub brakujące dane) lub zbyt mała liczba uczestników, co prowadzi do obniżenia precyzyjności wyników.