Najważniejsze informacje

W przypadku korzeniowego bólu krzyża:

– glikokortykosteroidy (GKS) stosowane ogólnoustrojowo mogą przynosić niewielkie korzyści w zakresie łagodzenia bólu i poprawy funkcjonowania, w krótkim czasie po leczeniu (obserwacja krótkoterminowa); oraz mogą poprawić funkcjonowanie przez pewien czas po zastosowaniu leczenia (obserwacja długoterminowa);

– korzyści wydają się niewielkie, ale stosowanie GKS ogólnoustrojowo może być przydatne, ponieważ przy krótkotrwałym stosowaniu mają niewiele skutków ubocznych, są powszechnie dostępne i cechują się niewielkim kosztem terapii; stosowanie GKS ogólnoustrojowo prawdopodobnie nie pomaga uniknąć operacji;

– nie jest jasne, czy skuteczność ogólnoustrojowego stosowania GKS różni się w zależności od czasu trwania objawów, ponieważ nieznana jest optymalna dawka i czas leczenia korzeniowego bólu krzyża; unikanie większych dawek może zmniejszyć ryzyko szkód.

W przypadku niekorzeniowego bólu krzyża i zwężenia kanału kręgowego:

– korzyści ze stosowania GKS ogólnoustrojowo są niejasne.

Co to jest ból krzyża i jak się go leczy?

Ogólnoustrojowe GKS to leki przeciwzapalne, które działają w całym organizmie. U osób z korzeniowym bólem krzyża (rwa kulszowa lub ból pleców z bólem nóg związanym z uciskiem nerwu w plecach, zwykle z powodu zsuniętego lub wybrzuszonego dysku), GKS mogą łagodzić ból poprzez zmniejszenie obrzęku i związanego z nim ucisku zsuniętych lub wybrzuszonych dysków, zmniejszając w ten sposób nacisk na dotknięte nerwy. Inne rodzaje bólu pleców (takie jak „niekorzeniowy” [lub bez zajęcia nerwów] lub ból pleców i nóg spowodowany zwężeniem kanału kręgowego [zwężenie kręgosłupa]) mogą również mieć komponent zapalny, który może reagować na ogólnoustrojowe GKS.

Co zrobiliśmy?

Przeszukaliśmy medyczne bazy danych w celu znalezienia badań klinicznych, w których porównywano stosowanie GKS z placebo (leczenie pozorowane) lub z niestosowaniem GKS u dorosłych z bólem krzyża. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy zaufanie względem otrzymanych danych naukowych w oparciu o takie czynniki, jak metodyka badań i liczebność badanej grupy.

Czego się dowiedzieliśmy?

W przeglądzie uwzględniliśmy 13 badań, w których wzięło udział 1047 osób. 6 badań przeprowadzono w USA, 4 w Europie, 1 w Australii, 1 w Brazylii i 1 w Iranie. W 9 badaniach oceniano osoby z korzeniowym bólem krzyża, w 2 badaniach oceniano osoby z niekorzeniowym bólem krzyża, a w 2 badaniach oceniano osoby ze zwężeniem kanału kręgowego. W 5 badaniach ból pleców okazał się krótkotrwały, a w innych badaniach czas trwania bólu pleców był dłuższy lub zróżnicowany. Średni wiek osób w badaniach wahał się od 36 do 47 lat, z wyjątkiem badań stenozy kanału kręgowego, gdzie średni wiek wynosił około 58 lat. Natężenie bólu przed leczeniem oceniano na około 6,6 pkt do 9,0 pkt, w skali od 0 do 10 pkt. Dawka i długość leczenia GKS ogólnoustrojowo albo placebo różniły się w poszczególnych badaniach.

Główne wyniki

W przypadku korzeniowego bólu krzyża stosowanie GKS ogólnoustrojowo wydaje się w krótkim okresie nieznacznie zmniejszać natężenie bólu i umożliwia wznowienie normalnej aktywności, a także w dłuższej perspektywie może nieznacznie poprawić zdolność do wykonywania codziennych czynności. Stosowanie ogólnoustrojowo GKS przypuszczalnie nie zmniejsza ryzyka poddania się operacji usunięcia zsuniętego lub wybrzuszonego dysku i nie wpływa na jakość życia.

W przypadku innych rodzajów bólu krzyża (niekorzeniowego bólu krzyża lub zwężenia kanału kręgowego) działanie ogólnoustrojowych GKS było niejasne lub sugerowało brak korzyści.

W dawkach stosowanych we włączonych badaniach, podawanie w bólu krzyża ogólnoustrojowo GKS wydaje się nie powodować poważnych szkód zdrowotnych, jednak dane naukowe w tym zakresie były ograniczone.

Jakie są ograniczenia danych naukowych?

W przypadku korzeniowego bólu krzyża jesteśmy umiarkowanie pewni wpływu na ból krótkotrwały, funkcjonowanie w okresie krótkoterminowym, funkcjonowanie w okresie długoterminowym (na podstawie tylko 1 badania), ryzyko operacji i jakość życia w krótkim okresie czasu. W przypadku zwężenia kanału kręgowego jesteśmy umiarkowanie pewni jedynie wpływu na krótkotrwały ból i funkcjonowanie. W przypadku innych punktów czasowych i wyników oraz niekorzeniowego bólu krzyża nie mamy pewności co do uzyskanych danych naukowych. Czynniki, które zmniejszyły zaufanie do wyników, obejmowały: wady w sposobie zaprojektowania badań (pacjenci nie byli przydzielani do leczenia w sposób losowy, wielu pacjentów odpadło z badania lub występowały duże różnice w charakterystyce pacjentów przydzielonych do różnych metod leczenia), brak wystarczającej liczby badań lub uczestników, aby mieć pewność co do wyników, oraz różnice między badaniami w zakresie wyników i metodologii.

W przypadku osób z korzeniowym bólem krzyża potrzebne są badania, które pozwolą określić optymalną dawkę i czas trwania terapii ogólnoustrojowymi GKS, jak zmienia się skuteczność w zależności od czasu trwania objawów oraz czy przed zastosowaniem GKS ogólnoustrojowo konieczne jest wykonanie badań obrazowych w celu potwierdzenia rozpoznania wybrzuszenia lub obsunięcia dysku. Potrzebne są również badania w celu wyjaśnienia wpływu stosowania GKS ogólnoustrojowo na jakość życia, wyniki długoterminowe i szkody dla zdrowia.

W przypadku osób z niekorzeniowym bólem krzyża lub stenozą kręgosłupa badania wykazujące, że u niektórych osób występuje komponent zapalny, byłyby pomocne w określeniu, czy należy przeprowadzić dobrze zaprojektowane badania kliniczne i jakie osoby należy do nich włączyć.

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?

Niniejsze dane są aktualne do września 2021 roku.