Najważniejsza informacja

U 19 na 20 osób skarżących się na ból o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego w przebiegu choroby nowotworowej leki podobne do morfiny (opioidy) mogą prawdopodobnie zmniejszać ból do łagodnego lub całkowicie go znosić w okresie 14 dni jeśli działania niepożądane są tolerowane. Większość osób doświadcza jednak skutków ubocznych, a u około 1 do 2 na 10 osób konieczna jest zmiana leczenia z tego powodu.

Wprowadzenie

Jedna osoba na 2 do 3 z nowotworem będzie skarżyła się na ból, którego intensywność może się wahać od umiarkowanego po duży. Ból ma tendencję do narastania wraz z postępem choroby. Morfina przyjmowana doustnie stosowana jest od lat 50-tych XX wieku w celu kontroli bólu nowotworowego. W 1986 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, ang. World Health Organization; przyp. tłum.) zaleciła stosowanie leków morfinopodobnych w bólu nowotworowym o intensywności od umiarkowanego do ciężkiego. Dostępnych jest kilka różnych leków, niektóre przyjmowane doustne, a inne mogą być stosowane jako samoprzylepne plastry.

Charakterystyka badań

W niniejszym przeglądzie przeglądów Cochrane oceniliśmy wszystkie dane naukowe dotyczące działania leków morfinopodobnych, głównie przyjmowanych doustnie lub w postaci plastrów na skórę, częstości występowania działań niepożądanych oraz ich ciężkości i uciążliwości — na przykład, czy skutkowały zaprzestaniem przyjmowania leków przez pacjentów.

W maju 2017 roku zidentyfikowaliśmy dziewięć przeglądów obejmujących 152 badania o łącznej liczbie 13 524 uczestników. Badania były zazwyczaj małe i porównywały wiele różnych preparatów. Badania używały różnej metodologii oraz różny był sposób prezentowania wyników dotyczących bólu. Wyniki istotne dla pacjentów z bólem nowotworowym były rzadko prezentowane.

Główne wyniki

W przypadku dwóch leków (morfina przyjmowana doustnie i fentanyl w plastrach) u ponad 19 na 20 osób przed włączeniem leku stwierdzano ból o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego, natomiast po zastosowaniu leku ból ten nie miał większego nasilenia niż łagodne w okresie 14 dniu, pod warunkiem zaakceptowania działań niepożądanych. Większość osób przyjmujących leki morfinopodobne miała co najmniej jedno działanie niepożądane. Jedynie 1 do 2 osób na 10 zaprzestały przyjmowania leków ze względu na występujące skutki uboczne. Najczęściej występującymi działaniami niepożądanymi były zaparcia, nudności i wymioty.

Jakość danych naukowych

Z jednej strony są to obiecujące wyniki i zgodne z badaniami WHO dotyczącymi doradztwa w zakresie bólu nowotworowego. Z drugiej strony, ogólna jakość badań włączonych do przeglądów była niska. Według nas należy poprawić metodologię badań, a szczególnie raportowanie wyników, które powinno obejmować również wyniki dotyczące zmniejszenia bólu do poziomu akceptowalnego przez pacjentów (brak lub łagodny ból).

Stwierdziliśmy, że włączone przeglądy Cochrane charakteryzowały się wysoką jakością.

Oceniliśmy jakość danych naukowych pochodzących z włączonych badań używając czterech poziomów jakości: bardzo niska, niska, umiarkowana lub wysoka. Niska jakość danych naukowych oznacza, że jesteśmy bardzo niepewni co do otrzymanych wyników. Wysoka jakość danych naukowych oznacza, że jesteśmy bardzo pewni co do otrzymanych wyników. Jakość danych naukowych z zebranych badań w przeglądach oceniliśmy na bardzo niską.