Jak zidentyfikowaliśmy i oceniliśmy dane?

Przestudiowaliśmy literaturę medyczną w celu dokonania przeglądu danych naukowych dotyczących skutków stosowania interwencji farmakologicznych (leków), behawioralnych (zmian zachowania) i organizacyjnych (świadczenia opieki zdrowotnej) w zapobieganiu cukrzycy typu 2 u osób cierpiących na zaburzenia psychiczne w krajach o niskich i średnich dochodach. Cukrzyca typu 2 to poważna choroba, która może rozwinąć się w momencie, gdy organizm nie jest już w stanie prawidłowo wykorzystywać hormonu o nazwie insulina. Do rozwoju cukrzycy typu 2 przyczynia się wiele czynników, takich jak: nadwaga, wysokie ciśnienie tętnicze, brak wystarczającej ilości ruchu, występowanie tej choroby w rodzinie oraz wielu innych.

Uwzględniliśmy badania z randomizacją (RCT), które opublikowano do 20 lutego 2020 roku.

Dlaczego jest to istotne?

Osoby zaburzeniami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi czy dużą depresją, są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2 niż ogół społeczeństwa. Wiele osób cierpiących na schorzenia psychiczne, które znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na cukrzycę, zamieszkuje kraje o niskich bądź średnich dochodach. Leczenie cukrzycy w tym społeczeństwie stanowi wyzwanie dla systemów opieki zdrowotnej. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy jest zatem ważne dla tej grupy osób oraz dla funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej w krajach o niskich i średnich dochodach.

Co ustaliliśmy?

Wśród dorosłych z zaburzeniami psychicznymi przeprowadzono tylko jedno badanie, w którym jako główny punkt końcowy przyjęto zapobieganie cukrzycy typu 2. W badaniu przeprowadzonym w warunkach szpitalnych wzięło udział 150 osób (w tym 99 chorych na schizofrenię). Odnaleziono dane naukowe niskiej jakości wskazujące na brak różnicy w odniesieniu do ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 podczas stosowania starszych (typowych) leków przeciwpsychotycznych (LPP) i nowszych (atypowych) LPP.

W analizie uwzględniliśmy dodatkowo 29 badań z udziałem 2481 uczestników, w których oceniano jeden lub więcej z dodatkowych punktów końcowych. Wszystkie badania przeprowadzono w warunkach szpitalnych oraz oceniano w nich interwencje farmakologiczne. W żadnym z badań nie oceniano interwencji organizacyjnych. Tylko w jednym badaniu oceniano interwencję mającą na celu zmianę zachowania ludzi, jednak obejmowała ona również interwencję farmakologiczną.

W przypadku wyniku dotyczącego rezygnacji z udziału w badaniu (tj. liczby osób, które zrezygnowały z udziału w badaniu przed jego zakończeniem), nie znaleźliśmy dowodów na istnienie różnicy między grupami chorych leczonymi atypowymi, w porównaniu z typowymi LPP. Tak było również w przypadku badań porównujących leczenie metforminą (lekiem stosowanym w leczeniu cukrzycy) z placebo (leczeniem pozorowanym) oraz tych, w których porównywano leczenie melatoniną (hormonem regulującym sen) z placebo. Dane z jednego badania o bardzo niskiej jakości sugerują, że wskaźnik rezygnacji z udziału w badaniu może być większy wśród uczestników leczonych trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi, w porównaniu z uczestnikami leczonymi selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (lekami przeciwdepresyjnymi innego typu).

Nie znaleźliśmy dowodów na istnienie różnic w zakresie stężenia glukozy we krwi na czczo w porównaniach między grupą chorych leczonych atypowymi i typowymi LPP, metforminą i placebo oraz trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi i selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny. Stwierdziliśmy, że stężenie glukozy we krwi na czczo może być prawdopodobnie mniejsze u osób leczonych melatoniną niż u osób, którym podawano placebo.

Wskaźnik masy ciała był mniejszy u uczestników otrzymujących metforminę w porównaniu z tymi, którzy otrzymywali placebo, oraz u osób otrzymujących typowe LPP w porównaniu z tymi, którzy otrzymywali atypowe LPP.

Stężenie cholesterolu było mniejsze u osób, które otrzymywały typowe LPP, w porównaniu z tymi, które otrzymywały atypowe LPP.

Nie znaleźliśmy żadnych dowodów wskazujących na różnice pod względem obwodu talii lub ciśnienia tętniczego w żadnej z grup interwencyjnych w uwzględnionych badaniach.

Wiarygodność danych naukowych

Jedyne badanie dotyczące profilaktyki cukrzycy typu 2 dostarczyło danych naukowych o niskiej jakości. Jakość danych naukowych została obniżona, ponieważ badanie było małe, a w wielu ważnych aspektach obciążone było dużym ryzykiem błędu systematycznego (wypaczającego wyniki badania – przyp. tłum.). Pozostałe badania dotyczące dodatkowych punktów końcowych dostarczyły dowodów o umiarkowanej lub dużej pewności co do wiarygodności otrzymanych wyników.

Wnioski

Nie wiemy jaki jest najlepszy sposób zapobiegania cukrzycy typu 2 u chorych ze schorzeniami psychicznymi w krajach o niskich i średnich dochodach. Tylko jedno z uwzględnianych badań dostarczyło dowodów niskiej jakości dotyczących sposobów zapobiegania cukrzycy. Dalsze badania nie powinny dotyczyć tylko interwencji farmakologicznych, ale również obejmować interwencje w zakresie zmian behawioralnych oraz organizacyjnych, aby dowiedzieć się, czy takie interwencje mogą być skuteczne i odpowiednie do przeprowadzenia w krajach o niskim i średnim dochodzie.