Najważniejsze informacje

• Istnieje prawdopodobnie niewielka lub żadna różnica między utratą masy ciała przez osoby stosujące diety niskowęglowodanowe (zwane również dietami low carb) a redukcją masy ciała przez osoby stosujące diety o zbilansowanej zawartości węglowodanów, w ciągu 2 lat.

• Analogicznie, prawdopodobnie istnieje niewielka lub żadna różnica w zakresie wpływu na czynniki ryzyka chorób serca, takie jak rozkurczowe ciśnienie tętnicze (SBP), stężenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c – pomiar stężenia cukru we krwi w ciągu ostatnich 2–3 miesięcy) oraz stężenia cholesterolu frakcji lipoprotein o małej gęstości (LDL-C, tzw. złego cholesterolu) w ciągu 2 lat.

• Dotyczyło to zarówno chorych na cukrzycę typu 2 lub bez niej.

Na czym polegają diety niskowęglowodanowe i diety o zbilansowanej zawartości węglowodanów stosowane w celu redukcji masy ciała?

Ludzie wydają mnóstwo pieniędzy próbując schudnąć za pomocą diet, sprzętów i gadżetów, książek oraz żywności przyspieszającej chudnięcie, wciąż dyskutując o tym, które diety są skuteczne i bezpieczne. Dlatego istotne jest, by ocenić dane naukowe, na których opierają się te założenia. Diety niskowęglowodanowe obejmują szeroki zakres diet odchudzających, w których manipuluje się i ogranicza spożycie węglowodanów, białka i tłuszczów. Ponieważ nie istnieją spójne, powszechnie akceptowane definicje tych diet, wykorzystuje się różne opisy ich rodzajów (np. „niskowęglowodanowa, wysokobiałkowa”, „niskowęglowodanowa, wysokotłuszczowa” lub „dieta o bardzo małej zawartości węglowodanów”).

Diety niskowęglowodanowe stosuje się na różne sposoby. Ich założenia opierają się na ograniczeniu spożycia ziaren, roślin zbożowych i strączkowych oraz innych produktów żywnościowych zawierających węglowodany, takich jak nabiał, niektóre owoce i warzywa. Produkty te zwykle są zastępowane żywnością o większej zawartości tłuszczu i białka, taką jak: mięso, jaja, ser, masło, śmietana, oleje. W niektórych dietach niskowęglowodanowych zaleca się spożywanie posiłków zgodnie z potrzebami, podczas gdy w innych proponuje się ograniczenie spożywanej energii.

Diety o zbilansowanej zawartości węglowodanów zawierają umiarkowane ilości węglowodanów, białek i tłuszczów, zgodnie z aktualnymi zaleceniami organizacji ochrony zdrowia zajmujących się promowaniem zdrowego odżywiania. W dietach o zbilansowanej zawartości węglowodanów, które stosuje się w celu utraty masy ciała, zalecane jest ograniczenie ilości spożywanej energii poprzez zmniejszenie wielkości spożywanych porcji i wybieranie zdrowszych produktów (np. chudego mięsa zamiast tłustego).

Diety niskowęglowodanowe są szeroko promowane, wprowadzane na rynek i reklamowane jako skuteczniejsze w odchudzaniu, a także zdrowsze niż zbilansowane diety niskowęglowodanowe.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy ocenić, czy stosowanie niskowęglowodanowych diet odchudzających u dorosłych z nadwagą lub otyłością lepiej wpływa na utratę masy ciała i zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób serca niż stosowanie zbilansowanych diet odchudzających.

Chcieliśmy to sprawdzić zarówno chorych na cukrzycę typu 2, jak również u osób bez tej choroby.

Co zrobiliśmy?
Przeszukaliśmy 6 elektronicznych baz danych i rejestrów badań klinicznych w poszukiwaniu wszystkich badań z randomizacją*, w których porównywano stosowanie diety niskowęglowodanowej ze stosowaniem diety o zbilansowanej zawartości węglowodanów u dorosłych z nadwagą lub otyłością. Badania musiały trwać co najmniej 3 miesiące. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy naszą pewność co do wiarygodności wyników, opierając się na takich czynnikach jak metodologia badań i liczba uczestników.

* Badanie z randomizacją to typ badania, w którym uczestnicy są przydzielani losowo do dwóch lub więcej grup leczenia. Jest to najlepszy sposób na zapewnienie podobnych grup uczestników.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 61 badań, w których udział wzięło 6925 osób z nadwagą lub otyłością. Największe badanie obejmowało 419 osób, a najmniejsze 20 osób. Wszystkie badania, z wyjątkiem jednego, przeprowadzono w krajach o wysokim dochodzie, a prawie połowę z nich w USA (26). Większość badań (36) przeprowadzono z udziałem osób bez chorób serca lub nienależących do grup ryzyka. Większość osób (5118) nie chorowała na cukrzycę typu 2. Średnia początkowa masa ciała u osób biorących udział w badaniach wynosiła 95 kg. Większość badań (37) trwała 6 miesięcy lub krócej, a najdłuższe badania (6) trwały 2 lata.

Główne wyniki

U chorych na cukrzycę typu 2 i osób bez tej choroby stosowanie diety o niskiej zawartości węglowodanów prawdopodobnie powoduje niewielką lub żadną różnicę pod względem utraty masy ciała w krótkim (badania trwające od 3 miesięcy do 8,5 miesiąca) i długim (badania trwające od 1 roku do 2 lat) okresie czasu, w porównaniu ze stosowaniem diety o zbilansowanej zawartości węglowodanów. W krótkim okresie czasu średnia różnica pod względem utraty masy ciała wynosiła około 1 kg, a w długim okresie czasu była mniejsza niż 1 kg.

W niektórych badaniach zaobserwowano utratę masy ciała podczas stosowania obu tych diet. Średnia redukcja masy ciała w obu dietach była bardzo zróżnicowana w poszczególnych badaniach – od mniej niż 1 kg w niektórych badaniach do około 12 kg w innych, zarówno w krótkim, jak i w długim okresie czasu.

Analogicznie, stosowanie diety niskowęglowodanowej zmniejszającej masę ciała prawdopodobnie wiąże się z niewielką lub żadną różnicą pod względem rozkurczowego ciśnienia tętniczego (DBP), stężenia HbA1c i LDL-C (tzw. „złego” cholesterolu) w okresie do 2 lat.

Nie mogliśmy wyciągnąć żadnych wniosków na temat działań niepożądanych zgłaszanych przez uczestników, ponieważ raportowano je w bardzo niewielu badaniach.

Jakie są ograniczenia analizowanych danych naukowych?

Wyniki niniejszego przeglądu są umiarkowanej jakości. Nasze zaufanie zostało obniżone głównie ze względu na obawy dotyczące sposobu prowadzenia niektórych badań, w tym fakt, że w wielu badaniach nie przedstawiono wszystkich wyników. Przyszłe badania mogą wpłynąć na te wyniki.

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane są aktualne do czerwca 2021 r.