Czym jest radioterapia?

Radioterapia to leczenie polegające na dostarczaniu dużych dawek promieniowania do określonej części ciała w celu zabicia komórek nowotworowych. Jedna na dwie osoby chore na raka zostaje poddana radioterapii. Niektórzy chorzy poddawani są samej radioterapii, podczas gdy inni otrzymują radioterapię w połączeniu z innymi metodami leczenia nowotworu, które wpływają na cały organizm (chemioterapią, immunoterapią lub terapią hormonalną). Niepożądane skutki radioterapii dotyczą zwykle tej części ciała, do której dostarczane jest promieniowanie, jednak mogą też wystąpić objawy, które występują w całym organizmie. Mogą one prowadzić do zmniejszenia aktywności i sprawności fizycznej oraz do pogorszenia jakości życia. Istnieją dowody na to, że chorzy na nowotwory, którzy wykonują ćwiczenia fizyczne, mogą być mniej narażeni na zgon w wyniku choroby lub z innych przyczyn. Obciążeni są także mniejszym ryzykiem nawrotu choroby nowotworowej i pojawiania się niepożądanych skutków jej leczenia.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy ćwiczenia fizyczne mogą pomóc poprawić następujące wyniki u chorych na nowotwory otrzymujących samą radioterapię:

• uczucie zmęczenia
• jakość życia
• sprawność fizyczną
• skutki psychospołeczne (takie jak depresja)
• całkowite przeżycie
• powrót do pracy
• pomiary antropometryczne (np. masę ciała)
• działania niepożądane

Co zrobiliśmy?

Przeszukaliśmy elektroniczne bazy literatury medycznej pod kątem badań z randomizacją (RCT), do których włączono chorych ze wszystkimi typami i stadiami nowotworów, którzy otrzymywali samą radioterapię. W spełniających nasze kryteria RCT uczestników losowo przydzielono do grupy, w której stosowano dowolny rodzaj interwencji ruchowej w połączeniu ze standardową opieką, albo do grupy samej standardowej opieki. Wykluczyliśmy interwencję ruchową, która obejmowała wyłącznie fizjoterapię, programy relaksacyjne lub programy łączone składające się z ćwiczeń i np. restrykcji dietetycznych.

Podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy naszą pewność co do otrzymanych danych w oparciu o takie czynniki, jak metodologia badań i liczba uczestników.

Czego się dowiedzieliśmy?

Uwzględniliśmy 3 badania, do których zakwalifikowano 130 osób chorych na raka piersi lub prostaty. Grupy ćwiczeniowe uczestniczyły w nadzorowanym programie ćwiczeń od 3 do 5 razy w tygodniu przez okres od 5 do 8 tygodni. Interwencje ruchowe obejmowały rozgrzewkę, aerobik i rozluźnienie organizmu.

Następnie przeanalizowano różnice między grupami ćwiczeniowymi i grupami kontrolnymi w wartościach wyników po radioterapii. Nie mogliśmy porównać różnic między grupami pod względem zmiany wartości wyników przed radioterapią i po radioterapii, ponieważ badania nie dostarczyły wystarczających informacji do takiego porównania. W niektórych zmiennych (uczucie zmęczenia, sprawność fizyczna, jakość życia) różnice między grupą ćwiczeniową i grupą kontrolną występowały już na początku badań.

Ćwiczenia fizyczne mogą zmniejszyć uczucie zmęczenia, ale mogą też mieć niewielki wpływ na poprawę jakość życia lub nie wpływać na nią w ogóle. Ćwiczenia mogą poprawić sprawność fizyczną, ale te wyniki także nie są potwierdzone. Mogą również mieć niewielki wpływ na skutki psychospołeczne lub nie mieć go w ogóle. W tej kwestii jednak wyniki także nie są pewne. W 2 badaniach nie odnotowano niepożądanych skutków ćwiczeń. W żadnym badaniu nie zmierzono innych interesujących nas zmiennych.

Programy ćwiczeń u chorych na nowotwory otrzymujących jedynie radioterapię mogą nieść ze sobą pewne korzyści, ale dane naukowe popierające tę tezę nie są wystarczające. Z uwagi na brak dowodów nie mogliśmy wykazać, a także wykluczyć wyraźnych różnic w wynikach.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Mamy niewielką pewność co do danych naukowych, ponieważ wyniki oparte są na niewielkiej liczbie badań, w których wzięło udział bardzo mało osób, ponieważ osoby biorące udział w 2 badaniach wiedziały, do której grupy należą, a także dlatego, że dane naukowe koncentrowały się na określonej populacji, natomiast pytanie, na które chcieliśmy odpowiedzieć, obejmowało szerszy zakres. Dalsze badania zapewne zmienią nasze wnioski.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Dane naukowe pochodzą z 26 października 2022 r.