Główne zagadnienia

- Programy poprawy jakości mogą poprawić opiekę diabetologiczną, zwłaszcza gdy stosuje się wiele strategii łącznie.

- Strategie stosowane w tych programach, prowadzące do najwyraźniejszej poprawy kluczowych wyników u chorych na cukrzycę, to: zarządzanie przypadkami, zmiany w zespole, edukacja pacjentów i promowanie samokontroli choroby.

Dlaczego poprawa opieki diabetologicznej jest ważna?

Cukrzyca, czyli zaburzenie zarządzania stężeniem cukru w organizmie, może prowadzić do powikłań, takich jak choroby serca i ślepota. Jeśli chorzy na cukrzycę otrzymają najlepsze możliwe leczenie, ryzyko wystąpienia u nich tych i innych powikłań związanych z cukrzycą zmniejszy się. Niestety, wielu chorych na cukrzycę nie otrzymuje najlepszego możliwego leczenia. 

Czym są strategie poprawy jakości?

Programy poprawy jakości wykorzystujące różne strategie pomagają pracownikom służby zdrowia poprawić opiekę. Oceniliśmy 12 typowych rodzajów strategii poprawy jakości. 

- 4 strategie były skierowane do pracowników służby zdrowia: audyt i informacje zwrotne, edukacja klinicystów, przypomnienia dla klinicystów i zachęty finansowe.

- 3 strategie były skierowane do osób żyjących z cukrzycą: edukacja pacjentów, przypomnienia dla pacjentów i promowanie samokontroli choroby. 

- 5 strategii obejmowało organizacje opieki zdrowotnej: zarządzanie przypadkami, zmiany w zespole, elektroniczny rejestr pacjentów, ułatwione przekazywanie informacji klinicznych i ciągłe doskonalenie jakości.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, które strategie pozwalają najlepiej poprawić:

- kontrolę stężenia cukru we krwi (mierzonego za pomocą badania stężenia hemoglobiny glikowanej [HbA1c]);

- ciśnienie tętnicze (BP);

- stężenie cholesterolu lipoprotein o małej gęstości (LDL-C).

Mniejsze wyniki ww. badań wiążą się z mniejszym odsetkiem powikłań, takich jak np. zawał serca.

Oceniliśmy również, czy strategie poprawy jakości poprawiły odsetki wykonywanych badań przesiewowych w kierunku uszkodzenia wzroku (znanego również jako retinopatią) i utraty czucia w stopie (znanej również jako neuropatia). Zaleca się rutynowe wykonywanie badań przesiewowych w tym kierunku u chorych na cukrzycę, aby zapobiec odpowiednio ślepocie lub amputacji kończyny dolnej. 

Co zrobiliśmy? 
Poszukiwaliśmy badań z randomizacją (RCT) obejmujących dorosłych chorych na cukrzycę leczonych ambulatoryjnie, w których oceniano ≥1 strategię poprawy jakości. Chociaż byliśmy zainteresowani strategiami skierowanymi do osób żyjących z cukrzycą, strategie skierowane do pacjentów musiały zostać ocenione w połączeniu ze strategiami skierowanymi do organizacji opieki zdrowotnej lub specjalistów, aby badanie zostało uwzględnione w przeglądzie. Podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy nasze zaufanie względem otrzymanych danych w oparciu o takie czynniki, jak metodologia badań, liczba uczestników i inne względy. 

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 553 badania, które objęły 412 161 chorych na cukrzycę do roku 2019. Badania przeprowadzono w krajach na całym świecie, a większość z nich przeprowadzono w USA (231) i w placówkach medycznych. 

Większość badań (367) obejmowała chorych na cukrzycę typu 2. Połowę uczestników badań stanowiły kobiety. Wiek uczestników wynosił średnio 57 lat. Większość badań trwała 12 miesięcy. 

W badaniach zazwyczaj stosowano łącznie wiele różnych strategii poprawy jakości. Najczęściej badania obejmowały 3 takie strategie.

Głównie wyniki  

Ogólnie rzecz biorąc, zarządzanie przypadkami, zmiany w zespole, edukacja pacjentów i promowanie samokontroli choroby okazały się najskuteczniejszymi strategiami poprawy jakości opieki diabetologicznej.

Rozważając kombinacje trzech strategii (mediana liczby strategii poprawy jakości w interwencjach wieloskładnikowych), połączenie edukacji klinicystów, promowania samodzielnego zarządzania i przypomnień dla pacjentów może prowadzić do największej poprawy kontroli stężenia cukru we krwi u chorych, u których wyjściowe stężenie HbA1c jest mniejsze. Natomiast połączenie zarządzania przypadkami, edukacji pacjentów i elektronicznych rejestrów pacjentów może prowadzić do największej poprawy kontroli stężenia cukru we krwi u chorych, u których wyjściowe stężenie HbA1c jest większe. 

W przypadku oceny BP, chorzy z niższym skurczowym BP mogą zauważyć największą poprawę dzięki połączeniu edukacji pacjentów, zmian w zespole i promowania samodzielnego kontrolowania choroby. Osoby z wyższym skurczowym BP mogą uzyskać największą poprawę dzięki połączeniu zarządzania przypadkiem, zmian w zespole i promowania samokontroli choroby. 

Dla stężenia cholesterolu stwierdziliśmy, że zmiany w zespole, edukacja pacjentów i zarządzanie przypadkami mogą prowadzić do największej poprawy u chorych, którzy już osiągnęli mniejsze stężenie LDL-C. W przypadku pacjentów, którzy mają większe stężenie LDL-C, zmiany w zespole, zarządzanie przypadkami i przypomnienia klinicystów mogą prowadzić do największej poprawy.

Edukacja pacjentów, przypomnienia dla pacjentów i zmiany w zespole mogą prowadzić do zwiększenia liczby wykonywanych badań przesiewowych w kierunku retinopatii. Łączne wdrożenie edukacji pacjentów, zmian w zespole oraz audytu i informacji zwrotnych, zachęt finansowych i strategii ciągłego doskonalenia jakości może prowadzić do zwiększenia liczby wykonywanych badań przesiewowych w kierunku neuropatii.

Co to oznacza?

Przychodnie mogą poprawić sprawowanie opieki diabetologicznej angażując się w programy poprawy jakości (zwłaszcza te obejmujące zarządzanie przypadkami, zmiany w zespole, edukację pacjentów i samokontrolowanie choroby przez pacjentów).

Jakie są ograniczenia zgromadzonych danych naukowych?

Wiele badań nie dostarczyło informacji na wszystkie interesujące nas tematy. Większość z nich koncentrowała się na kontroli stężenia cukru we krwi, a w niewielu badaniach odnotowano odsetki chorych zgłaszających się na badania przesiewowe. W przeglądzie uwzględniliśmy badania, które miały istotne wady w sposobie ich przeprowadzenia, tym samym ograniczając pewność naszych ustaleń.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Dane naukowe na potrzeby tego przeglądu są aktualne do czerwca 2019 r., a następnie wyszukiwaliśmy i sprawdzaliśmy badania do września 2021 r. Obecnie pracujemy nad żywym przeglądem systematycznym, który będzie aktualizowany o nowe dane naukowe co najmniej raz w roku.