Kluczowe informacje

• Jesteśmy pewni skuteczności tylko jednego leku przeciwdepresyjnego – duloksetyny. Stwierdzono, że standardowa dawka (60 mg) jest skuteczna i nie ma korzyści ze stosowania większych dawek.

• Nie mamy pewności co do niepożądanych skutków stosowania jakiegokolwiek leku przeciwdepresyjnego, ponieważ dane na ten temat są bardzo skąpe. W przyszłych badaniach należy brać pod uwagę oba powyższe aspekty.

• W praktyce klinicznej w leczeniu bólu przewlekłego można rozważyć zastosowanie standardowej dawki duloksetyny przed wypróbowaniem innych leków przeciwdepresyjnych.

• Przyjęcie podejścia skoncentrowanego na pacjencie ma kluczowe znaczenie. Ból jest bardzo indywidualnym doświadczeniem, a niektóre leki mogą być skuteczne u ludzi, nawet jeśli dane naukowe są niejednoznaczne lub niedostępne. Przyszłe badania powinny trwać dłużej i koncentrować się na niepożądanych skutkach stosowania leków przeciwdepresyjnych.

Czym jest ból przewlekły?

Ból przewlekły to ból dowolnego rodzaju, który trwa dłużej niż 3 miesiące. Ponad ⅓ ludzi na całym świecie doświadcza takiego bólu. Często wpływa to na nastrój i samopoczucie ludzi oraz ich zdolność do pracy i wykonywania codziennych zadań.

Jak leki przeciwdepresyjne leczą przewlekły ból?

Leki przeciwdepresyjne to leki pierwotnie opracowane w celu leczenia depresji. Różne rodzaje leków przeciwdepresyjnych działają na różne sposoby. Leki przeciwdepresyjne, które działają w ten sam sposób, są pogrupowane w klasy. Najpopularniejsze klasy to selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TCA) i inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI). Badania sugerują, że leki przeciwdepresyjne mogą być skuteczne w leczeniu bólu, ponieważ te same substancje chemiczne, które wpływają na nastrój, mogą również wpływać na ból.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy leki przeciwdepresyjne są skuteczne w leczeniu przewlekłego bólu i czy powodują niepożądane skutki.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań, w których porównywano jakikolwiek lek przeciwdepresyjny z jakimkolwiek innym leczeniem jakiegokolwiek rodzaju bólu przewlekłego (z wyjątkiem bólu głowy). Porównaliśmy wszystkie terapie ze sobą przy użyciu metody statystycznej zwanej metaanalizą sieciową. Metoda ta pozwala nam uszeregować skuteczność różnych leków przeciwdepresyjnych od najlepszych do najgorszych.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 176 badań obejmujących 28 664 osób z przewlekłym bólem. W badaniach tych przeanalizowano 89 różnych rodzajów lub kombinacji leczenia. Badania dotyczyły głównie wpływu leków przeciwdepresyjnych na trzy różne rodzaje bólu: fibromialgię (59 badań), ból nerwowy (49 badań) i ból mięśniowo-szkieletowy (np. choroba zwyrodnieniowa stawów lub ból krzyża; 40 badań). Najczęściej badanymi klasami leków przeciwdepresyjnych były SNRI (74 badania), TCA (72 badania) i SSRI (34 badania). Najczęściej badanymi lekami przeciwdepresyjnymi były: amitryptylina (TCA; 43 badania); duloksetyna (SNRI; 43 badania) i milnacipran (SNRI; 18 badań). Spośród 146 badań, w których podano źródło finansowania, firmy farmaceutyczne sfinansowały 72 badania. Przeciętne badanie trwało 10 tygodni.

W większości badań porównywano lek przeciwdepresyjny z placebo (które wygląda jak prawdziwy lek, ale nie zawiera żadnego leku), ale w niektórych badaniach porównywano lek przeciwdepresyjny z innym rodzajem leku, innym lekiem przeciwdepresyjnym, innym rodzajem leczenia (np. z fizjoterapią) lub różne dawki tego samego leku przeciwdepresyjnego między sobą.

Większość badań w tym przeglądzie zawierała informacje na temat łagodzenia bólu i działań niepożądanych. Mniej badań dotyczyło jakości życia, snu i sprawności fizycznej.

Głównie wyniki

• Duloksetyna ma prawdopodobnie umiarkowany wpływ na zmniejszenie natężenia bólu i poprawę sprawności fizycznej. Był to lek przeciwdepresyjny, do którego mieliśmy największe zaufanie. Większe dawki duloksetyny prawdopodobnie nie zapewniały dodatkowych korzyści, w porównaniu z dawkami standardowymi. Na każde 1000 osób przyjmujących standardową dawkę duloksetyny, 435 doświadczy 50% ulgi w bólu w porównaniu z 287, które doświadczą 50% ulgi w bólu przyjmując placebo.

• Milnacipran może zmniejszać natężenie bólu, ale nie jesteśmy tak pewni tego wyniku, jak w przypadku duloksetyny, ponieważ przeprowadzono mniej badań obejmujących mniejszą liczbę osób.

• W większości badań wykluczono osoby z zaburzeniami psychicznymi, co oznaczało, że uczestnicy znajdowali się już w „normalnych” zakresach lęku i depresji na początku badań. Ograniczyło to naszą analizę nastroju. Mirtazapina i duloksetyna mogą poprawiać nastrój, ale wyniki są bardzo niepewne.

• Nie znamy niepożądanych skutków stosowania leków przeciwdepresyjnych w leczeniu przewlekłego bólu; nie ma wystarczających danych, aby mieć pewność co do wyników.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Wciąż pozostaje wiele pytań, na które nie byliśmy w stanie odpowiedzieć:

• Z wyjątkiem duloksetyny i milnacipranu, nie mamy zaufania do wyników dotyczących żadnego innego leku przeciwdepresyjnego uwzględnionego w tym przeglądzie, ponieważ nie ma wystarczającej liczby badań.

• Nie wiemy, czy leki przeciwdepresyjne są skuteczne w długotrwałym leczeniu bólu. Średni czas trwania badań wynosił 10 tygodni.

• Nie istniały wiarygodne dane naukowe dotyczące bezpieczeństwa przyjmowania leków przeciwdepresyjnych w przypadku bólu przewlekłego, zarówno w krótkim, jak i w długim okresie czasu.

• Nie wiemy, jak skuteczne są leki przeciwdepresyjne u osób cierpiących zarówno na przewlekły ból, jak i depresję, ponieważ większość badań wykluczała uczestników z depresją i lękiem.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Niniejszy przegląd jest aktualny do stycznia 2022 r.