ทำไมการทบทวนวรรณกรรมนี้จึงสำคัญ
ผู้ที่เจ็บป่วยเป็นเวลานาน หรือมีปัญหาสุขภาพกายอื่นๆ มีความเสี่ยงสูงกว่าคนอื่นๆ ที่จะเป็นโรคซึมเศร้า สิ่งนี้สามารถลดคุณภาพชีวิตได้ อาการซึมเศร้ามีลักษณะอาการต่างๆ เช่น ความรู้สึกเซ็ง ความรู้สึกสิ้นหวัง การสูญเสียความสนใจในสิ่งที่เคยทำให้มีความสุข และอาการอื่น ๆ รวมทั้งการนอนไม่หลับ ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพในระยะยาวที่เป็นโรคซึมเศร้า มีแนวโน้มที่จะมีอาการป่วยแย่ลง และมีแนวโน้มที่จะเสียชีวิต ดังนั้นการป้องกันภาวะซึมเศร้าในผู้ที่มีปัญหาสุขภาพกายในระยะยาว ควรเป็นเป้าหมายสำคัญในการดูแลสุขภาพ
การทบทวนวรรณกรรมนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อตอบคำถามอะไร
เราต้องการทราบว่าวิธีการมาตรฐานสำหรับการรักษาภาวะซึมเศร้า (เช่นการรักษาทางจิตใจ และยาต้านอาการซึมเศร้า) สามารถใช้อย่างปลอดภัย เพื่อป้องกันการเกิดอาการซึมเศร้าในผู้ใหญ่ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดภาวะซึมเศร้าเนื่องจากปัญหาสุขภาพกายในระยะยาวหรือไม่ แต่ยังไม่แสดงอาการซึมเศร้า เราต้องการทราบด้วยว่าวิธีการเหล่านี้ได้ผลหรือไม่ในการป้องกันภาวะซึมเศร้าซ้ำในผู้ป่วยที่มีปัญหาสภาพร่างกายในระยะยาวที่มีประวัติของภาวะซึมเศร้า
เราสืบค้นและประเมินหลักฐานอย่างไร
อันดับแรก เราสืบค้นวรรณกรรมทางการแพทย์สำหรับการศึกษาแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม (การศึกษาทางคลินิกโดยสุ่มคนเข้าอยู่ใน 1 กลุ่มของการรักษาที่มี 2 กลุ่มขึ้นไป) การศึกษาประเภทนี้ให้หลักฐานที่ชัดเจนที่สุดเกี่ยวกับผลของการรักษา จากนั้นเราเปรียบเทียบผลลัพธ์ และสรุปหลักฐานจากการศึกษาทั้งหมด ในที่สุดเราก็ประเมินว่าหลักฐานนั้นมีความเชื่อมั่นเพียงใด ในการทำเช่นนี้ เราได้พิจารณาปัจจัยต่างๆ เช่นวิธีการศึกษาขนาดการศึกษา และความสอดคล้องของข้อค้นพบในการศึกษาต่างๆ จากการประเมินของเรา เราได้จัดหมวดหมู่หลักฐานว่ามีความเชื่อมั่น ต่ำมาก ต่ำ ปานกลาง หรือสูง
ใครที่จะมีความสนใจในการทบทวนวรรณกรรมนี้
ผู้ให้บริการด้านการแพทย์และสุขภาพจิต (รวมถึงแพทย์และนักจิตวิทยา) และเภสัชกร ตลอดจนผู้ใหญ่ที่มีปัญหาสุขภาพกายในระยะยาว ญาติ และผู้ดูแล
การศึกษาใดที่นำเข้าในการทบทวนวรรณกรรม
การทบทวนนี้ประกอบด้วยการทดลอง 11 รายการ เปรียบเทียบวิธีการทางจิตใจ (การบำบัดด้วยการแก้ปัญหา) กับการรักษาตามปกติ หรือเปรียบเทียบวิธีการที่ใช้ยากล่อมประสาท (citalopram, escitalopram, sertraline, fluoxetine / northriptyline, milnacipran หรือ melatonin) กับยาหลอก สำหรับวิธีการทางจิตใจเราพบการทดลองเพียงรายการเดียว ซึ่งรวมคนที่เป็นโรคจอประสาทตาเสื่อมที่เกี่ยวข้องกับอายุ (โรคตา) 194 คน สำหรับวิธีการทางยา เราได้รวมการทดลอง 10 รายการซึ่งประกอบด้วยคน 1009 คน เนื่องจากผู้เข้าร่วมบางคนไม่อยู่จนจบการศึกษา เราจึงสามารถวิเคราะห์ข้อมูลของผู้เข้าร่วม 837 คนเท่านั้น
หลักฐานจากการทบทวนวรรณกรรมนี้บอกอะไรเราบ้าง
การวิเคราะห์ของเราแสดงให้เห็นว่าผู้ที่มีปัญหาสุขภาพกายระยะยาว อาจมีโอกาสน้อยกว่าที่จะเกิดภาวะซึมเศร้าในระหว่างการรักษาด้วยการบำบัดด้วยการแก้ปัญหา หรือด้วยยาแก้ซึมเศร้าประเภทต่างๆ อย่างไรก็ตามวิธีการเหล่านี้ดูเหมือนจะเป็นประโยชน์ในระหว่างการรักษาเท่านั้น 3 ถึง 12 เดือนหลังการรักษา ไม่มีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญในการเริ่มมีอาการซึมเศร้าระหว่างกลุ่มที่ได้รับวิธีการรักษาและกลุ่มที่ไม่ได้รับการรักษา ดังนั้น วิธีการเชิงป้องกันอาจมีประสิทธิผลในการป้องกันอาการซึมเศร้าในช่วงระยะเวลาของวิธีการรักษาเท่านั้น ข้อสรุปของเราตั้งอยู่บนหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำมาก นอกจากนี้ ยังมีข้อมูลไม่เพียงพอเกี่ยวกับความสามารถในการยอมรับ (เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์เนื่องจากการรักษา แต่โดยทั่วไป มีความสำคัญทางการแพทยน้อยกว่า เช่นปากแห้ง) และการยอมรับ (เต็มใจที่จะรับวิธีการรักษา แม้ว่าจะมีเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์) ของการรักษาเหล่านี้ วิธีการรักษาอาจไม่ปลอดภัย โดยไม่คำนึงถึงศักยภาพในการป้องกันภาวะซึมเศร้า
ความเป็นปัจจุบันของการทบทวนวรรณกรรมนี้
หลักฐานใน Cochrane Review นี้เป็นข้อมูลปัจจุบันถึงวันที่ 6 กุมภาพันธ์ 2020
จากหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำมาก ผลลัพธ์ของเราอาจบ่งชี้ถึงประโยชน์ของวิธีการทางเภสัชวิทยาระหว่างหรือทันทีหลังการรักษาเชิงป้องกัน มีการทดลองเพียงไม่กี่รายการ ที่ตรวจสอบผลลัพธ์ระยะสั้นไม่เกิน 6 เดือนหรือผลการติดตามผลในช่วง 6 ถึง 12 เดือนโดยมีการศึกษาที่มีปัญหาจากการออกกลางครันจำนวนมากและผลลัพธ์ที่สรุปไม่ได้ การนำผลลัพธ์ไปใช้มีข้อจำกัด เนื่องจากประชากรในการศึกษาและวิธีการรักษาต่างกันมาก
จากผลการทบทวนวรรณกรรมนี้ เราสรุปได้ว่าสำหรับผู้ใหญ่ที่มีปัญหาสุขภาพกายระยะยาว มีเพียงหลักฐานที่ไม่แน่นอนมากเกี่ยวกับการดำเนินการโดยมาตรการป้องกันเบื้องต้น (ทางจิตวิทยา / เภสัชวิทยา) สำหรับภาวะซึมเศร้า
ภาวะซึมเศร้าเป็นหนึ่งในสาเหตุสำคัญของโลกที่ทำให้เกิดความทุพพลภาพ ในผู้ใหญ่ที่มีปัญหาสุขภาพกายในระยะยาวเมื่อเทียบกับผู้ที่ไม่มีความเจ็บป่วยทางร่างกาย ความเจ็บป่วยร่วมนี้เกี่ยวข้องกับการพยากรณ์โรคในเชิงลบในแง่ของอัตราการเจ็บป่วยและการเสียชีวิตที่เพิ่มขึ้น ค่าใช้จ่ายด้านการดูแลสุขภาพที่เพิ่มขึ้น การติดตามการรักษาลดลง และคุณภาพชีวิตที่ลดลงอย่างมาก ดังนั้นการป้องกันไม่ให้เกิดอาการซึมเศร้าในผู้ใหญ่ที่มีปัญหาสุขภาพกายเป็นเวลานานควรเป็นเป้าหมายด้านการดูแลสุขภาพทั่วโลก
ในการทบทวนนี้การป้องกันเบื้องต้น หรือตติยภูมิ (ในกรณีของการป้องกันการกลับเป็นซ้ำในผู้ที่มีประวัติของภาวะซึมเศร้า) เป็นจุดสำคัญ ในขณะที่การป้องกันเบื้องต้นมุ่งเป้าไปที่การป้องกันการเกิดภาวะซึมเศร้า การป้องกันในระดับตติยภูมิประกอบด้วยทั้งการป้องกันการกลับเป็นซ้ำและการยับย้้งไม่ให้กำเริบ การป้องกันในระดับตติยภูมิมีเป้าหมายเพื่อจัดการกับเหตุการณ์ซึมเศร้าที่อาจยังมีอยู่ กำลังจะบรรเทาลง หรือเพิ่งได้รับการแก้ไข เราได้รวมการป้องกันระดับตติยภูมิไว้ในกรณีที่การมุ่งเน้นป้องกันการเกิดภาวะซึมเศร้าในผู้ที่มีประวัติของภาวะซึมเศร้า (ป้องกันการกลับเป็นซ้ำ) แต่ไม่รวมไว้หากเน้นเฉพาะการรักษาสภาพหรือใช้บริการฟื้นฟู (การป้องกันการกำเริบของโรค) การป้องกันภาวะซึมเศร้าแบบทุติยภูมิพยายามที่จะป้องกันการลุกลามของอาการซึมเศร้าโดยการตรวจหาและรักษาแต่เนิ่น ๆ ดังนั้นจึงอาจถือได้ว่าเป็นการ "รักษา" มากกว่าการป้องกัน เราจึงไม่รวมการป้องกันทุติยภูมิทั้งหมด
เพื่อประเมินประสิทธิผล การยอมรับ และความอดทนต่อวิธีการทางจิตวิทยาหรือเภสัชวิทยา โดยเปรียบเทียบกับสภาวะการควบคุม ในการป้องกันภาวะซึมเศร้าในผู้ใหญ่ที่มีปัญหาสภาพร่างกายในระยะยาว ทั้งก่อนที่จะเริ่มมีอาการซึมเศร้าเป็นครั้งแรก (เช่นการป้องกันเบื้องต้น) หรือก่อนที่จะเริ่มมีอาการซึมเศร้าครั้งแรกในผู้ป่วยที่มีประวัติเป็นโรคซึมเศร้า (เช่น การป้องกันในระดับตติยภูมิ)
เราสืบค้น Cochrane Common Mental Disorders Controlled Trials Register, CENTRAL, MEDLINE, Embase, PsycINFO และการลงทะเบียนการทดลอง 2 รายการจนถึงวันที่ 6 กุมภาพันธ์ 2020
เราได้รวมการทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม (RCT) ของวิธีการเชิงป้องกันทางจิตวิทยาหรือเภสัชวิทยา โดยกำหนดเป้าหมายเฉพาะไปที่อุบัติการณ์ของภาวะซึมเศร้าเมื่อเปรียบเทียบกับการรักษาตามปกติ (TAU), waiting list, attention/psychological placebo หรือยาหลอก ผู้เข้าร่วมต้องมีอายุ 18 ปีขึ้นไปโดยมีปัญหาสุขภาพกายในระยะยาวอย่างน้อยหนึ่งอย่าง และไม่มีการวินิจฉัยภาวะซึมเศร้าตอนเริ่มต้น (การป้องกันเบื้องต้น) นอกจากนี้ เรายังรวมการศึกษา ที่ประกอบด้วยกลุ่มตัวอย่างแบบผสมของผู้ป่วยที่มีและไม่มีประวัติของภาวะซึมเศร้า ซึ่งตรวจสอบการป้องกันภาวะซึมเศร้าซ้ำในระดับตติยภูมิ เราไม่รวมการศึกษาการป้องกันระดับตติยภูมิอื่น ๆ นอกจากนี้เรายังไม่รวมวิธีการเชิงป้องกันทุติยภูมิ ผลลัพธ์หลัก ได้แก่อุบัติการณ์ของภาวะซึมเศร้า ความทนต่อวิธีการรักษา และการยอมรับได้ ผลลัพธ์รองรวมถึงความรุนแรงของภาวะซึมเศร้า ความคุ้มทุนและ ต้นทุน-อรรถประโยชน์
เราใช้กระบวนการระเบียบวิธีมาตรฐานตามที่ Cochrane กำหนด
เรารวม RCTs 11 รายการ ที่มีการทดลอง 1 รายการเกี่ยวกับวิธีการทางจิตวิทยาและการทดลอง 10 รายการเกี่ยวกับวิธีการทางเภสัชวิทยา การวิเคราะห์ข้อมูลเกี่ยวกับวิธีการทางจิตวิทยา (การบำบัดด้วยการแก้ปัญหาเมื่อเทียบกับ TAU) รวมผู้เข้าร่วม 194 คนที่มีอาการจอประสาทตาเสื่อมที่เกี่ยวข้องกับอายุ
การวิเคราะห์ข้อมูลเกี่ยวกับวิธีการทางเภสัชวิทยามีผู้เข้าร่วม 837 คนเปรียบเทียบ citalopram (1 การทดลอง) escitalopram (3 การทดลอง) ตัวอย่างผสมของ fluoxetine / Nortriptyline (1 การทดลอง) เมลาโทนิน (1 การทดลอง) milnacipran (1 การทดลอง) และ sertraline (3 การทดลอง) แต่ละรายการเทียบกับยาหลอก ประเภทของปัญหาสุขภาพกายระยะยาว ได้แก่ กลุ่มอาการของโรคหลอดเลือดหัวใจเฉียบพลัน (1 การทดลอง) มะเร็งเต้านม (1 การทดลอง) มะเร็งศีรษะและลำคอ (2 การทดลอง) โรคหลอดเลือดสมอง (5 การทดลอง) และการบาดเจ็บที่สมอง (1 การทดลอง)
วิธีการทางจิตวิทยา
หลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำมากจาก 1 การศึกษาชี้ให้เห็นว่าการบำบัดแก้ปัญหาอาจมีประสิทธิผลมากกว่า TAU เล็กน้อยในการป้องกันอุบัติการณ์ของภาวะซึมเศร้าหลังได้วิธีการรักษาทันที (Odds ratio (OR) 0.43, ช่วงความเชื่อมั่น 95% (CI) 0.20 ถึง 0.95; ผู้เข้าร่วม 194 คน) อย่างไรก็ตาม อาจมีความแตกต่างเล็กน้อยหรือไม่มีความแตกต่างระหว่างกลุ่มในการติดตามผลที่ 6 เดือน (OR 0.71, 95% CI 0.36 ถึง 1.38; ผู้เข้าร่วม 190 คน; 1 การศึกษา; หลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำมาก) ไม่มีข้อมูลเกี่ยวกับอุบัติการณ์ของภาวะซึมเศร้าหลังจาก 6 เดือน เกี่ยวกับความสามารถในการยอมรับ (การถอนตัวเนื่องจากสาเหตุใด ๆ ) การถอนตัวน้อยกว่าเล็กน้อยเกิดขึ้นในกลุ่ม TAU หลังได้วิธีการรักษาทันที (OR 5.21, 95% CI 1.11 ถึง 24.40; ผู้เข้าร่วม 206 คน; หลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำ) อย่างไรก็ตาม หลังจาก 6 เดือนกลุ่มต่างๆไม่แตกต่างกัน (OR 1.67, 95% CI 0.58 ถึง 4.77; ผู้เข้าร่วม 206 คน; หลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำ) การศึกษานี้ไม่ได้วัดความอดทน
วิธีการทางเภสัชวิทยา
หลังการรักษา เมื่อเทียบกับยาหลอก ยาป้องกันภาวะซึมเศร้าอาจเป็นประโยชน์ในการป้องกันภาวะซึมเศร้าในผู้ใหญ่ที่มีปัญหาสุขภาพกายในระยะยาวแตกต่างกัน แต่หลักฐานยังไม่แน่นอนมาก (OR 0.31, 95% CI 0.20 ถึง 0.49; ผู้เข้าร่วม 814 คน; 9 การศึกษา; I 2 =0%; หลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำมาก) อาจมีความแตกต่างเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีความแตกต่างระหว่างกลุ่มทั้งในทันทีและในการติดตามผลที่ 6 เดือน (OR 0.44, 95% CI 0.08 ถึง 2.46; ผู้เข้าร่วม 23 คน; 1 การศึกษา; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก) รวมทั้งการติดตามที่ 6 ถึง 12 เดือน (OR 0.81, 95% CI 0.23 ถึง 2.82; ผู้เข้าร่วม 233 คน; 3 การศึกษา; I2 = 49%; หลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำมาก) มีหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำมากจาก 5 การศึกษาเกี่ยวกับความอดทนต่อวิธีการทางเภสัชวิทยา พบเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ทั้งหมด 669 ครั้งในผู้เข้าร่วม 316 คนจากกลุ่มวิธีการทางเภสัชวิทยาและ 610 เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์จากผู้เข้าร่วม 311 คนในกลุ่มยาหลอก มีหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำมากว่า การออกกลางคันเนื่องจากเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์อาจเกิดขึ้นน้อยกว่าในกลุ่มยาหลอก (OR 2.05, 95% CI 1.07 ถึง 3.89; ผู้เข้าร่วม 561 คน; 5 การศึกษา; I2 = 0%) ยังมีหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นต่ำมากว่า การออกกลางครันเนื่องจากสาเหตุใดๆ อาจไม่แตกต่างกันระหว่างกลุ่มใดๆ หลังวิธีการ (OR 1.13, 95% CI 0.73 ถึง 1.73; ผู้เข้าร่วม 962 คน; 9 การศึกษา I2 = 28%) หรือ ที่ 6 ถึง 12 เดือน (OR 1.13, 95% CI 0.69 ถึง 1.86; ผู้เข้าร่วม 327 คน; 3 การศึกษา; I2 = 0%)
ผู้แปล ศ.นพ.ภิเศก ลุมพิกานนท์ ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น 22 มีนาคม 2021