ความเป็นมา
แผลที่ขาเป็นแผลที่ผิวหนังเปิดซึ่งเกิดที่บริเวณใต้เข่า มักมีสาเหตุจากการไหลเวียนของเลือดที่ขาส่วนล่างไม่ดี สิ่งนี้เกิดขึ้นได้เนื่องจากการอุดตัน เช่น เมื่อลิ่มเลือดขนาดเล็กก่อตัวขึ้นในหลอดเลือดดำ นอกจากนี้ยังสามารถเกิดขึ้นได้เมื่อลิ้น (บานพับ) ที่อยู่ในหลอดเลือดดำหยุดทำงานอย่างที่ควรเป็น ลิ้นนี้ทำหน้าที่ป้องกันไม่ให้เลือดไหลย้อนกลับ การไหลเวียนเลือดที่ไม่ดีจะทำลายผิวหนังและเนื้อเยื่อและก่อให้เกิดแผลที่ขาที่เกิดจากหลอดเลือดดำได้
แผลดูน่าเกลียดและอาจทำให้รู้สึกเจ็บปวดหรือติดเชื้อได้ โดยเฉลี่ยการหายของแผลใช้เวลาประมาณ 6 ถึง 9 เดือน อย่างไรก็ตาม การหายของแผลบางชนิดอาจใช้เวลานานเป็นปี ๆ และมีจำนวนน้อยที่ไม่หายเลย เมื่อแผลหายแล้วก็สามารถกลับมาเป็นซ้ำได้
การรักษาหลักสำหรับแผลที่ขาที่เกิดจากหลอดเลือดดำคือ การใช้ผ้าพันแผลหรือใส่ถุงน่องที่บีบรัดขา (การรักษาด้วยการบีบรัด) เพื่อเพิ่มการไหลเวียนเลือดในหลอดเลือดดำ นอกจากนี้สิ่งที่คิดว่าเป็นสิ่งสำคัญคือการทำความสะอาดแผล ใช้น้ำยาทำความสะอาดแผลประเภทต่างๆ ได้แก่ น้ำเกลือธรรมดา น้ำ; น้ำยาที่หยุดการเจริญเติบโตของเชื้อ (สารละลายที่หยุดหรือชะลอการเติบโตของสิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก เช่น แบคทีเรีย); สารซักฟอก (สารละลายที่กำจัดแบคทีเรียและสิ่งสกปรก); หรือน้ำยาฆ่าเชื้อ (สารละลาย เช่น สารฟอกขาวที่ฆ่าเชื้อจุลินทรีย์)
น้ำยาทำความสะอาดสามารถนำไปใช้กับแผลโดยใช้สำลี (คล้ายกับไม้พันสำลี) หรือผ้าก๊อส กระบอกฉีดยาที่มีเข็มหรือกระป๋องสเปรย์ สามารถแช่แผลในน้ำยาทำความสะอาดโดยใช้กะละมังหรือถัง หรือระหว่างอาบน้ำ การทำความสะอาดแผลอาจทำให้รู้สึกไม่สุขสบาย และก่อให้เกิดความเจ็บปวดได้
เราต้องการค้นหาอะไร
เราต้องการที่จะรู้ว่า:
- การทำความสะอาดแผลที่ขาที่เกิดจากหลอดเลือดดำช่วยให้แผลมีขนาดเล็กลงและหายได้หรือไม่
- น้ำยาทำความสะอาดแผลบางชนิด หรือวิธีการใช้น้ำยา (การสวนล้าง การเช็ดถู การทำให้แผลชุ่มโชก การแช่) อย่างไหนจะมีประสิทธิผลมากกว่ากัน
- น้ำยาทำความสะอาดชนิดใดที่ผู้คนนิยมใช้และหาได้ง่ายที่สุด
- การทำความสะอาดแผลมีผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตหรือไม่
- ค่าใช้จ่ายในการทำความสะอาดแผลเป็นจำนวนเงินเท่าไร และ
- การทำความสะอาดบาดแผลจะสัมพันธ์กับการเกิดผลกระทบที่เป็นอันตราย (ไม่พึงประสงค์) เช่น ความเจ็บปวด การติดเชื้อ หรือผิวหนังถูกทำลายหรือไม่
วิธีการของเรา
แรกเริ่มเราสืบค้นการศึกษาที่มีการทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม (การศึกษาทางคลินิกที่การรักษาหรือการดูแลที่ให้กับประชาชนนั้นถูกสุ่มเลือกให้) การศึกษาประเภทนี้มักให้หลักฐานทางสุขภาพที่น่าเชื่อถือมากที่สุดเกี่ยวกับผลของการรักษา จากนั้นจึงเปรียบเทียบผลลัพธ์และสรุปหลักฐานจากการศึกษาทั้งหมด สุดท้าย ผู้วิจัยให้คะแนนความเชื่อมั่นในหลักฐานโดยพิจารณาจากปัจจัยต่างๆ เช่น ระเบียบวิธีวิจัยและขนาดประชากร และความสอดคล้องของสิ่งที่พบตลอดการศึกษา
สิ่งที่เราพบ
เราพบการศึกษา 4 เรื่องที่เกี่ยวข้องกับคนทั้งหมดจำนวน 254 คนที่มีแผลที่ขาจากหลอดเลือดดำ มีผู้ชาย 108 คนและผู้หญิง 144 คน ทุกคนอายุมากกว่า 18 ปี (ข้อมูลเกี่ยวกับเพศขาดหายไป 2 คน)
การศึกษาเปรียบเทียบผลของ:
- ใช้น้ำยาฆ่าเชื้อและน้ำยาที่หยุดการเจริญเติบโตของเชื้อ (polyhexamethylene biguanide) โดยใช้กระบอกฉีดยาพร้อมเข็มเพื่อชะล้าง (สวนล้าง) แผลด้วยของเหลวแล้วล้างตามด้วยสารละลายเกลือ (น้ำเกลือ)
- ฉีดพ่นสารฟอกขาวและน้ำยาฆ่าเชื้ออย่างเบาๆ (ออกซิเจนเปอร์ออกไซด์ซึ่งก็คือโอโซนละลายในน้ำ) แล้วล้างตามด้วยน้ำที่ปราศจากเชื้อ
- ผงซักฟอก (propyl betaine รวมกับ polyhexanide) ล้างตามด้วยน้ำเกลือ - ไม่ได้รายงานถึงวิธีการใช้ และ
- น้ำยาหยุดการเจริญเติบโตของเชื้อ (octenidine dihydrochloride ร่วมกับ phenoxyethanol) ฉีดพ่นลงบนบาดแผลแล้วล้างตามด้วยสารละลายเกลือหลายชนิดที่ละลายในน้ำ (สารละลาย Ringer)
ไม่มีการศึกษาใดที่เปรียบเทียบการทำความสะอาดกับการไม่ทำความสะอาด หรือเปรียบเทียบวิธีการทำความสะอาดแบบต่างๆ
เราไม่สามารถบอกได้ว่าการทำความสะอาดบาดแผลมีประโยชน์หรือเกี่ยวข้องกับผลกระทบที่ไม่ต้องการหรือไม่ เนื่องจากเรามีความมั่นใจน้อยเกินไปในหลักฐานที่มีอยู่เกี่ยวกับการหายของแผล การเปลี่ยนแปลงขนาดของแผล ความเจ็บปวด และผลกระทบที่ไม่พึงประสงค์ ไม่มีรายงานการศึกษาเกี่ยวกับความชอบของผู้ป่วย การใช้ที่ง่าย ค่าใช้จ่ายหรือผลกระทบต่อคุณภาพชีวิต
สิ่งนี้หมายความว่าอะไร
เราไม่รู้ว่าน้ำยาทำความสะอาดจะดีกว่าน้ำที่ผ่านการฆ่าเชื้อหรือน้ำเกลือเพื่อช่วยให้แผลที่ขาจากหลอดเลือดดำหายได้หรือไม่ หรือการเลือกใช้น้ำยาทำความสะอาดหรือวิธีการใช้จะทำให้เกิดความแตกต่างต่อการหายของแผลที่ขาจากหลอดเลือดดำหรือไม่ ความเชื่อมั่นของเราในหลักฐานที่มีอยู่ต่ำมาก ผลจากการทบทวนเหล่านี้น่าจะมีเปลี่ยนแปลงหากมีหลักฐานเพิ่มเติม
การทบทวนวรรณกรรมนี้ทันสมัยแค่ไหน
หลักฐานของการทบทวนวรรณกรรมของ Cochrane นี้เป็นปัจจุบันถึงแค่ถึงเดือนกันยายน 2019
ขณะนี้ยังไม่มีหลักฐาน RCT ที่ใช้เพื่อเป็นแนวทางในการตัดสินใจเกี่ยวกับประสิทธิผลของการทำความสะอาดบาดแผลเมื่อเทียบกับการไม่ทำความสะอาดและวิธีการที่เหมาะสมที่สุดในการทำความสะอาดแผลที่ขาที่เกิดจากหลอดเลือดดำ จากการศึกษาทั้ง 4 เรื่องระบุว่ามีหลักฐานไม่เพียงพอที่จะแสดงให้เห็นว่าการใช้สารละลาย PHMB เปรียบเทียบกับน้ำเกลือ ออกซิเจนเปอร์ออกไซด์เปรียบเทียบกับน้ำที่ปราศจากเชื้อ propyl betaine และ polihexanide เปรียบเทียบกับน้ำเกลือ หรือ OHP เปรียบเทียบกับสารละลาย Ringer ทำให้เกิดความแตกต่างในการรักษาแผลที่ขาที่เกิดจากหลอดเลือดดำ หลักฐานจากการศึกษา 3 เรื่องมีความเชื่อมั่นต่ำมากเนื่องจากข้อจำกัดในการศึกษาและความไม่แม่นยำของผลการศึกษา การศึกษา 1 เรื่องไม่ได้นำเสนอข้อมูลสำหรับผลลัพธ์หลักหรือรอง การศึกษาเพิ่มเติมที่ได้รับการออกแบบมาอย่างดีที่กล่าวถึงความสำคัญทางคลินิก คุณภาพชีวิตและผลลัพธ์ทางเศรษฐกิจอาจมีความสำคัญ ซึ่งก็ขึ้นอยู่กับทางคลินิกและลำดับความสำคัญของผู้ป่วยกับความไม่แน่นอนนี้
แผลที่ขาคือบาดแผลที่ผิวหนังเปิดซึ่งเกิดขึ้นบริเวณใต้เข่าแต่อยู่เหนือข้อเท้า แผลที่ขาส่วนใหญต้นเหตุ่เกิดจากหลอดเลือดดำ ซึ่งเกิดจากความไม่เพียงพอของหลอดเลือดดำทำให้การไหลเวียนของเลือดผ่านหลอดเลือดดำลดลง มักเกิดขึ้นเนื่องจากลิ่มเลือดและเส้นเลือดขอด การรักษาด้วยการบีบรัดโดยใช้ผ้าพันหรือถุงน่องเป็นการรักษาเบื้องต้นสำหรับแผลที่ขาที่เกิดจากหลอดเลือดดำ การทำความสะอาดบาดแผลสามารถใช้เพื่อขจัดสิ่งปนเปื้อนบนพื้นผิว เช่น แบคทีเรีย เนื้อเยื่อที่ตายแล้ว และของเหลวส่วนเกินที่ออกจากก้นแผลและผิวหนังโดยรอบ อย่างไรก็ตามมีความสงสัยเกี่ยวกับประสิทธิผลของการทำความสะอาดและวิธีการที่ดีที่สุดหรือน้ำยาที่ใช้ทำความสะอาดแผล
เพื่อประเมินผลของการทำความสะอาดบาดแผล น้ำยาที่ใช้ทำความสะอาดบาดแผลและเทคนิคการทำความสะอาดบาดแผลในการรักษาแผลที่ขาที่เกิดจากหลอดเลือดดำ
ในเดือนกันยายน 2019 เราสืบค้นใน the Cochrane Wounds Specialised Register; the Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL); Ovid MEDLINE (including In-Process & Other Non-Indexed Citations); Ovid Embase และ EBSCO CINAHL Plus นอกจากนี้เรายังได้สืบค้นการศึกษาทางคลินิกที่ลงทะเบียนและกำลังดำเนินการอยู่ และการศึกษาที่ไม่ได้ตีพิมพ์ และตรวจดูรายการเอกสารอ้างอิงจากการศึกษาที่เกี่ยวข้องที่ถูกรวบรวมเข้ามาทำการทบทวนวรรณกรรม การวิเคราะห์เมตต้า และรายงานเกี่ยวกับเทคโนโลยีด้านสุขภาพเพื่อค้นหาการศึกษาเพิ่มเติม โดยไม่มีข้อจำกัดทั้งในด้านภาษา วันที่ตีพิมพ์ หรือสถานที่ที่ทำวิจัย
เราพิจารณาการทดลองที่มีการควบคุมแบบสุ่ม (RCTs) ในการเปรียบเทียบการทำความสะอาดบาดแผลกับการไม่ทำความสะอาดบาดแผล หรือ RCTs ที่เปรียบเทียบน้ำยาทำความสะอาดแผลชนิดต่างๆ หรือเทคนิคการทำความสะอาดแผลที่แตกต่างกัน
เราคัดกรองการศึกษาเพื่อความเหมาะสมในการนำเข้ามาทบทวน เราประเมินความเสี่ยงของการเกิดอคติโดยใช้เครื่องมือ Cochrane 'Risk of bias' และใช้วิธีการ GRADE ในการตรวจสอบความเชื่อมั่นของหลักฐาน ผู้ทบทวนวรรณกรรม 2 คนดำเนินงานเหล่านี้อย่างเป็นอิสระต่อกันโดยใช้เกณฑ์ที่กำหนดไว้ล่วงหน้า ถ้าเป็นไปได้ เราติดต่อเจ้าของผลงานวิจัยเพื่อสอบถามถึงข้อมูลที่ขาดหายไป
ผู้วิจัยรวบรวมการศึกษา 4 เรื่อง มีผู้เข้าร่วมทั้งหมด 254 คน การศึกษาทั้งหมดรวมถึงการเปรียบเทียบระหว่างน้ำยาชนิดต่างๆ ที่ใช้ทำความสะอาด และการศึกษา 3 เรื่องนี้รายงานผลลัพธ์หลักของเราเกี่ยวกับการหายของแผลอย่างสมบูรณ์หรือการเปลี่ยนแปลงขนาดของแผลกับช่วงเวลา หรือทั้งสองอย่าง การศึกษา 2 เรื่องรายงานผลลัพธ์รองคือ ความเจ็บปวด การศึกษา 1 เรื่อง (ผู้เข้าร่วม 27 คน) เปรียบเทียบสารละลาย polyhexamethylene biguanide (PHMB) กับน้ำเกลือสำหรับทำความสะอาดแผลที่ขาที่เกิดจากหลอดเลือดดำ การศึกษานี้ไม่ได้รายงานผลลัพธ์หลักหรือผลลัพธ์รองใด ๆ ของการทบทวนวรรณกรรมของเรา เราไม่ได้ระบุถึงการศึกษาใดๆ ที่เปรียบเทียบการทำความสะอาดกับการไม่ทำความสะอาด หรือเปรียบเทียบระหว่างเทคนิคการทำความสะอาดแบบต่างๆ
การศึกษา 1 เรื่อง (ผู้เข้าร่วม 61 คน) เปรียบเทียบออกซิเจนเปอร์ออกไซด์กับน้ำที่ปราศจากเชื้อ เราไม่แน่ใจว่าออกซิเจนเปอร์ออกไซด์สร้างความแตกต่างหรือไม่กับจำนวนบาดแผลที่หายสนิทหลังจากติดตามผล 12 เดือน (อัตราส่วนความเสี่ยง (RR) 1.88, ช่วงความเชื่อมั่น (CI) 95% 1.10 ถึง 3.20) ในทำนองเดียวกัน เราก็ไม่แน่ใจว่าออกซิเจนเปอร์ออกไซด์สร้างความแตกต่างหรือไม่ในการเปลี่ยนแปลงขนาดของแผลหลังจากติดตามผลเป็นเวลา 8 สัปดาห์ (ค่าเฉลี่ยความแตกต่าง (MD) -1.38 ซม. 2, 95% CI -4.35 ถึง 1.59 ซม. 2) ในท้ายที่สุด เราไม่แน่ใจว่าออกซิเจนเปอร์ออกไซด์สร้างความแตกต่างหรือไม่ในการลดความเจ็บปวด ประเมินหลังจากติดตามผลเป็นเวลา 8 สัปดาห์โดยใชมาตรวัดระดับความเจ็บปวด 0 ถึง 100 (MD 3.80, 95% CI -10.83 ถึง 18.43) หลักฐานสำหรับผลลัพธ์เหล่านี้มีความน่าเชื่อถือต่ำมาก (เราลดระดับความน่าเชื่อถือตามข้อจำกัดในการศึกษาและความไม่แม่นยำของผลการศึกษา สำหรับผลลัพธ์ด้านความเจ็บปวดเราได้ลดระดับความน่าเชื่อถือลงเนื่องจากผลลัพธ์ที่ได้เป็นแบบทางอ้อม)
การศึกษาอีก 1 เรื่อง (ผู้เข้าร่วม 40 คน) เปรียบเทียบ propyl betaine และ polihexanide กับน้ำเกลือ ผู้เขียนไม่ได้นำเสนอข้อมูลดิบในรายงานการศึกษาดังนั้นเราจึงไม่สามารถทำการวิเคราะห์ข้อมูลทางสถิติที่เป็นอิสระได้ เราไม่แน่ใจว่า propyl betaine และ polihexanide สร้างความแตกต่างหรือไม่กับจำนวนบาดแผลที่หายสนิท การเปลี่ยนแปลงขนาดของแผลกับระยะเวลา หรือการลดความเจ็บปวดของบาดแผล หลักฐานมีความน่าเชื่อถือต่ำมาก (เราลดความน่าเชื่อถือของหลักฐานจากข้อจำกัดของการศึกษาและความไม่แม่นยำของผลการศึกษา)
การศึกษาเรื่องสุดท้าย (ผู้เข้าร่วม 126 คน) เปรียบเทียบ octenidine dihydrochloride / phenoxyethanol (OHP) กับสารละลาย Ringer เราไม่แน่ใจว่า OHP สร้างความแตกต่างในจำนวนบาดแผลที่หายหรือไม่ (RR 0.96, 95% CI 0.53 ถึง 1.72) หรือกับการเปลี่ยนแปลงขนาดของแผลกับระยะเวลา (เราไม่สามารถใช้ independent statistical analysis ทำการวิเคราะห์ข้อมูลที่มีอยู่ได้) หลักฐานมีความน่าเชื่อถือต่ำมาก (เราลดความน่าเชื่อถือของหลักฐานจากข้อจำกัดของการศึกษาและความไม่แม่นยำของผลการศึกษา)
ไม่มีการศึกษาใดที่รายงานถึงความชอบของผู้ป่วย ความสะดวกในการใช้วิธีการทำความสะอาดบาดแผล ค่าใช้จ่าย หรือคุณภาพชีวิตที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ การศึกษา 1 เรื่องเปรียบเทียบ propyl betaine และ polihexanide กับน้ำเกลือ ซึ่งผู้เขียนเรื่องนี้ไม่ได้รายงานเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ใด ๆ ที่เกิดขึ้น เราไม่แน่ใจว่า OHP สร้างความแตกต่างให้กับจำนวนเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์หรือไม่เมื่อเทียบกับการใช้สารละลาย Ringer (RR 0.58, 95% CI 0.29 ถึง 1.14) หลักฐานมีความน่าเชื่อถือต่ำมาก (เราลดความน่าเชื่อถือของหลักฐานจากข้อจำกัดของการศึกษาและความไม่แม่นยำของผลการศึกษา)
วราลักษณ์ กิตติวัฒน์ไพศาล วันที่ 16 มีนาคม 2021