ใจความสำคัญ
เราไม่เชื่อมั่นเลยว่ายาทั้ง 2 ชนิดนี้มีประโยชน์ต่างกันหรือไม่
Olanzapine อาจมีข้อดีเล็กน้อยในแง่ของการปรับปรุงสภาพจิตใจโดยทั่วไป (พฤติกรรม อารมณ์ ความคิด การรับรู้ ฯลฯ) และอาจมีข้อดีบางประการในแง่ของคุณภาพชีวิต
ผู้คนมีแนวโน้มที่จะเพิ่มน้ำหนักมากขึ้นเมื่อใช้ olanzapine และมีแนวโน้มที่จะเกิดปัญหาด้านการเคลื่อนไหวมากขึ้นเมื่อใช้ haloperidol ผู้ที่ใช้ฮา haloperidol มีแนวโน้มที่จะหยุดใช้ยามากกว่า
ในการเลือกใช้ระหว่าง haloperidol และ olanzapine ปัจจัยที่ต้องพิจารณา ได้แก่ ความชอบของแต่ละบุคคล ลักษณะเฉพาะ เช่น แนวโน้มที่จะเพิ่มหรือลดน้ำหนัก และประสบการณ์การใช้ยา
โรคจิตเภทคืออะไร
ผู้ป่วยโรคจิตเภทมักจะได้ยินเสียง เห็นสิ่งต่างๆ และมีความเชื่อที่คนอื่นๆ ไม่เห็นด้วย พวกเขาอาจรู้สึกเหนื่อยมาก ขาดความสนใจ และอาจมีปัญหาในการรับรู้อารมณ์ การทบทวนวรรณกรรมนี้มีความสำคัญเนื่องจากโรคจิตเภทเป็นภาวะทางสุขภาพจิตที่ร้ายแรง โดยมีโอกาสได้รับการวินิจฉัยประมาณ 1% ตลอดช่วงชีวิตของคน
Haloperidol และ Olanzapine คืออะไร
Haloperidol (อ่านว่า ฮาล-โอ-เปอร์-ไอ-ดอล) ถูกใช้ในการรักษาโรคจิตเภทมานานหลายทศวรรษ ยังคงเป็นหนึ่งในการรักษาที่แพทย์มักจะสั่งใช้มากที่สุดและมีประโยชน์ที่ชัดเจน นอกจากนี้ยังมีผลข้างเคียงบางอย่าง เช่น ความกระสับกระส่าย ตัวสั่นไม่หยุด อาการสั่น และอาการตึง โดยเฉพาะเมื่อใช้ในปริมาณสูง Olanzapine (อ่านว่า โอ-แลน-ซา-ปีน) เป็นยาใหม่ ยังพบว่ามีประโยชน์ในการรักษาโรคจิตเภทด้วยถึงแม้จะมีผลข้างเคียง โดยที่พบบ่อยที่สุดก็คือการเพิ่มน้ำหนัก เราต้องการที่จะเข้าใจความแตกต่างในประโยชน์ทางคลินิกของยาเหล่านี้ให้ดีขึ้น และต้องการที่จะดูว่ายาตัวใดเหมาะสมกว่าสำหรับการใช้ในประเทศที่มีรายได้น้อย ตลอดจนในช่วงสถานการณ์ฉุกเฉินด้านมนุษยธรรมด้วย
เราต้องการค้นหาอะไร
Haloperidol ดีกว่า olanzapineในการรักษาโรค schizophrenia หรือ schizophrenia-spectrum หรือไม่
เราทำอะไรบ้าง
เราค้นหาการทดลองทางคลินิกแบบสุ่มที่ดำเนินการจนถึงวันที่ 14 มกราคม 2023 เราค้นหาการศึกษาที่สุ่มแบ่งผู้ป่วยโรค schizophrenia หรือ schizophrenia-spectrum ให้ได้รับ haloperidol หรือ olanzapine ในรูปแบบยาเม็ด การทบทวนวรรณกรรมนี้รวบรวมการศึกษา 68 ฉบับ ผู้เข้าร่วมการศึกษา 9132 คน
เราพบอะไร
ตามผลการศึกษาของเรา เราไม่เชื่อมั่นมากว่ามีความแตกต่างระหว่างยา 2 ชนิดในด้านการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญทางคลินิกโดยทั่วไปและการกลับเป็นซ้ำหรือไม่ อย่างไรก็ตาม olanzapine อาจส่งผลให้สภาพจิตใจ (สภาวะจิตใจทั่วไป เช่น พฤติกรรม อารมณ์ ความคิด การรับรู้ ฯลฯ) ดีขึ้นเล็กน้อย และอาจส่งผลให้คุณภาพชีวิตดีขึ้นบ้าง สำหรับการประเมินอื่น ๆ haloperidol และ olanzapine มีประโยชน์คล้ายคลึงกัน นอกจากนี้ ยาทั้งสองชนิดยังแสดงผลข้างเคียงด้วย โดยผู้เข้าร่วมที่รับประทาน haloperidol มีแนวโน้มที่จะประสบปัญหาการเคลื่อนไหวมากกว่าผู้ที่ใช้ olanzapine และผู้เข้าร่วมที่รับประทาน olanzapine ก็มีแนวโน้มที่จะมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นมากกว่าเช่นกัน อย่างไรก็ตาม ควรสังเกตว่ามีข้อแตกต่างอย่างมากระหว่างการศึกษาบางส่วน นอกจากนี้ จำนวนผู้ที่ใช้ haloperidol ออกจากการศึกษาก่อนกำหนดเนื่องจากผลข้างเคียงเพิ่มขึ้น แม้ว่าจะมีข้อมูลไม่เพียงพอที่จะเข้าใจเหตุผลของการค้นพบนี้ แต่เราตั้งสมมติฐานว่าสิ่งนี้อาจเชื่อมโยงกับการใช้ haloperidol ในปริมาณที่สูงกว่าเมื่อเทียบกับ olanzapine ในบางการศึกษา
หลักฐานมีข้อจำกัดอะไรบ้าง
การศึกษาต้องมุ่งเน้นและรวมผลลัพธ์ที่เกี่ยวข้องกับผู้ป่วยโรคจิตเภทและครอบครัวของพวกเขา การศึกษาส่วนใหญ่เน้นที่ผลประโยชน์ภายในปีแรกของการใช้ และไม่ได้คำนึงถึงปัจจัยอื่นๆ ที่อาจเป็นที่สนใจของผู้ที่มีประสบการณ์ตรงกับโรคจิตเภท เช่น ความสามารถในการทำงาน ผลกระทบต่อครอบครัว การทำงานทางสังคม และความยอมรับของผู้ใช้ แม้ว่าบางการศึกษาจะวัดการกำเริบของโรคเป็นผลลัพธ์ แต่คำจำกัดความของการกำเริบของโรคไม่ได้ระบุชัดเจนเสมอไปว่าอาการดังกล่าวส่งผลให้ผู้ป่วยต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลหรือไม่ สิ่งนี้มีความสำคัญสำหรับผู้ป่วยโรคจิตเภทและครอบครัวของพวกเขา เนื่องจากการกำเริบของโรคและการเข้ารักษาในโรงพยาบาลเป็นผลกระทบร้ายแรงและสำคัญ
สิ่งสำคัญคือต้องเข้าใจว่าการศึกษาจำนวนมากไม่ได้ใช้ขนาดยาเท่ากันของยาทั้งสองชนิดเมื่อเปรียบเทียบกัน การศึกษาส่วนใหญ่ใช้ haloperidol ในปริมาณที่สูงกว่าเมื่อเทียบกับ olanzapine ซึ่งอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงและผลลัพธ์ทางคลินิกที่เกี่ยวข้องในผู้ป่วยที่ใช้ haloperidol ในการศึกษาเหล่านี้
สิ่งสำคัญที่ต้องจำไว้คือ เมื่อตรวจสอบอย่างรอบคอบ เรามีความเชื่อมั่นต่ำหรือต่ำมากในผลลัพธ์ที่มีความสำคัญเนื่องจากการศึกษายังมีจุดอ่อนบางประการ
หลักฐานทันสมัยแค่ไหน
หลักฐานเป็นปัจจุบัน ณ วันที่ 14 มกราคม 2023
โดยรวมแล้ว ความเชื่อมั่นของหลักฐานอยู่ในระดับต่ำถึงต่ำมากสำหรับผลลัพธ์หลักในการทบทวนวรรณกรรมนี้ ทำให้ยากต่อการสรุปผลที่เชื่อถือได้ เราไม่เชื่อมั่นอย่างมากว่ามีข้อแตกต่างระหว่าง haloperidol และ olanzapine ในแง่ของสถานะทางคลินิกที่สำคัญทั่วโลกและการกลับเป็นซ้ำหรือไม่ olanzapine อาจทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงโดยรวมทางคลินิกที่สำคัญเล็กน้อยในสภาพจิตใจและการเปลี่ยนแปลงคุณภาพชีวิตที่สำคัญทางคลินิก มีการพบว่าโปรไฟล์ผลข้างเคียงที่แตกต่างกัน: haloperidol อาจทำให้มีผลข้างเคียงของระบบ extrapyramidal เพิ่มขึ้นอย่างมาก และ olanzapine อาจทำให้มีการเพิ่มน้ำหนักมากขึ้นอย่างมาก การเลือกใช้ยาต้องคำนึงถึงผลข้างเคียงและความต้องการของแต่ละบุคคล ผลการวิจัยเหล่านี้และการรวม olanzapine ร่วมกับ haloperidol ล่าสุดในรายชื่อยาพื้นฐานขององค์การอนามัยโลกน่าจะช่วยเพิ่มความเป็นไปได้ที่ยานี้จะหาซื้อได้ง่ายขึ้นในประเทศที่มีรายได้น้อยและปานกลาง ซึ่งจะช่วยเพิ่มทางเลือกและเพิ่มความสามารถในการตอบสนองต่อผลข้างเคียงสำหรับผู้ที่มีประสบการณ์ตรงกับโรคจิตเภท
จำเป็นต้องมีการวิจัยเพิ่มเติมโดยใช้ขนาดยาที่เหมาะสมและเท่าเทียมกันของยาเหล่านี้ งานวิจัยบางส่วนนี้จำเป็นต้องดำเนินการในบริบทที่มีรายได้น้อยและปานกลาง และควรแสวงหาแนวทางในการคำนึงถึงปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับประเด็นเหล่านี้อย่างจริงจัง การวิจัยเกี่ยวกับยาต้านโรคจิตต้องมุ่งเน้นที่ตัวบุคคล และให้ความสำคัญกับปัจจัยที่มีความน่าสนใจต่อผู้ที่มีประสบการณ์การเป็นโรคจิตเภท
Schizophrenia มักเป็นความผิดปกติทางจิตเวชที่ร้ายแรงและทำให้ทุพพลภาพได้ ยาต้านโรคจิตยังคงเป็นยาจิตเวชหลักในการรักษาผู้ป่วยโรคจิต ในบริบททรัพยากรและด้านมนุษยธรรมที่มีจำกัด การมีตัวเลือกต่างๆ ที่มากมายสำหรับยาต้านจิตที่มีประโยชน์และต้นทุนต่ำ ซึ่งต้องการการติดตามตรวจสอบน้อยที่สุด จึงถือเป็นสิ่งสำคัญ เราต้องการเปรียบเทียบ haloperidol ชนิดรับประทาน ซึ่งเป็นหนึ่งในยาต้านโรคจิตที่มีอยู่มากที่สุดในบริบทเหล่านี้ กับ olanzapine ซึ่งเป็นยาต้านโรคจิตรุ่นที่สอง
เพื่อประเมินประโยชน์ทางคลินิกและอันตรายของ haloperidol เมื่อเทียบกับ olanzapine สำหรับผู้ป่วยโรค schizophrenia และ schizophrenia-spectrum
เราได้ค้นหาในทะเบียนการทดลองตามการศึกษา Cochrane Schizophrenia ซึ่งใช้การสืบค้นรายเดือนจากเว็บไซต์ CENTRAL, CINAHL, ClinicalTrials.gov, Embase, ISRCTN, MEDLINE, PsycINFO, PubMed และ WHO ICTRP เราคัดกรองเอกสารอ้างอิงของการศึกษาทั้งหมดที่รวบรวมมา เราติดต่อกับผู้ประพันธ์การทดลองที่เกี่ยวข้องเพื่อขอข้อมูลเพิ่มเติมในกรณีที่ต้องมีการชี้แจงหรือข้อมูลไม่ครบถ้วน มีการค้นหาทะเบียนครั้งสุดท้ายเมื่อวันที่ 14 มกราคม 2023
การทดลองทางคลินิกแบบสุ่มที่เปรียบเทียบ haloperidol กับ olanzapine สำหรับผู้ป่วยโรค schizophrenia และ schizophrenia-spectrum ผลลัพธ์หลักที่เราสนใจคือการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญทางคลินิกในสภาวะโดยรวม การกำเริบของโรค การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญทางคลินิกในสภาวะจิตใจ ผลข้างเคียงของระบบ extrapyramidal น้ำหนักที่เพิ่มขึ้น การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญทางคลินิกในคุณภาพชีวิต และการออกจากการศึกษาก่อนกำหนดเนื่องจากผลข้างเคียง
เราประเมินและดึงข้อมูลโดยเป็นอิสระต่อกัน สำหรับผลลัพธ์แบบ dichotomous เราคำนวณ risk ratios (RR) และช่วงความเชื่อมั่น 95% (CI) และจำนวนที่จำเป็นในการรักษาเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่เป็นประโยชน์หรือเป็นอันตรายเพิ่มเติม (NNTB หรือ NNTH) และ CI 95% สำหรับข้อมูลต่อเนื่อง เราประเมินค่าความแตกต่างของค่าเฉลี่ย (MD) หรือค่าความแตกต่างของค่าเฉลี่ยมาตรฐาน (SMD) และ 95%CI สำหรับการศึกษาที่รวบรวมมาทั้งหมด เราประเมินความเสี่ยงของการมีอคติ (RoB 1) และเราใช้แนวทาง GRADE เพื่อสร้างตารางสรุปผลการค้นพบ
เรานำเข้าการศึกษา 68 ฉบับ โดยสุ่มผู้เข้าร่วมจำนวน 9132 ราย
เราไม่เชื่อมั่นอย่างมากว่ามีข้อแตกต่างระหว่าง haloperidol กับ olanzapine หรือไม่ในการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญทางคลินิกในสภาวะโดยรวม (RR 0.84, 95% CI 0.69 ถึง 1.02; การศึกษา 6 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 3078 ราย; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก)
เราไม่เชื่อมั่นอย่างมากว่ามีข้อแตกต่างระหว่าง haloperidol กับ olanzapine ในการกลับเป็นซ้ำหรือไม่ (RR 1.42, 95% CI 1.00 ถึง 2.02; การศึกษา 7 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 1499 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก)
Haloperidol อาจลดอุบัติการณ์ของการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญทางคลินิกในสภาพจิตใจโดยรวมเมื่อเทียบกับ olanzapine (RR 0.70, 95% CI 0.60 ถึง 0.81; การศึกษา 13 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 1210 ราย; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) ในทุกๆ 8 คนที่ได้รับการรักษาด้วย haloperidol แทน olanzapine จะมีคนที่ได้รับการปรับปรุงลดลง 1 คน
หลักฐานชี้ให้เห็นว่า haloperidol อาจทำให้ผลข้างเคียงของระบบ extrapyramidal เพิ่มขึ้นอย่างมากเมื่อเทียบกับ olanzapine (RR 3.38, 95% CI 2.28 ถึง 5.02; การศึกษา 14 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 3290 ราย; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) ในทุกๆ 3 คนที่ได้รับการรักษาด้วย haloperidol แทน olanzapine จะมีคนอีกหนึ่งคนที่ประสบกับผลข้างเคียงของระบบ extrapyramidal สำหรับการเพิ่มน้ำหนัก หลักฐานชี้ให้เห็นว่าอาจมีการลดความเสี่ยงอย่างมากด้วย haloperidol เมื่อเทียบกับ olanzapine (RR 0.47, 95% CI 0.35 ถึง 0.61; การศึกษา 18 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 4302 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) ในทุกๆ 10 คนที่ได้รับการรักษาด้วย haloperidol แทน olanzapine จะมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นน้อยลง 1 คน
การศึกษาเพียงหนึ่งเดียวชี้ให้เห็นว่า haloperidol อาจลดอุบัติการณ์ของการเปลี่ยนแปลงคุณภาพชีวิตที่สำคัญทางคลินิกเมื่อเทียบกับ olanzapine (RR 0.72, 95% CI 0.57 ถึง 0.91; ผู้เข้าร่วม 828 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) ในทุกๆ 9 คนที่ได้รับการรักษาด้วย haloperidol แทน olanzapine จะมีคนจำนวนน้อยลง 1 คนที่มีการปรับปรุงคุณภาพชีวิตที่สำคัญทางคลินิก
Haloperidol อาจส่งผลให้เกิดการออกจากการศึกษาก่อนกำหนดเนื่องจากผลข้างเคียงเพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับ olanzapine (RR 1.99, 95% CI 1.60 ถึง 2.47; การศึกษา 21 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 5047 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) ในทุกๆ 22 คนที่ได้รับการรักษาด้วย haloperidol แทน olanzapine จะมีน้ำหนักเพิ่มขึ้นน้อยลง 1 คน
ไม่สามารถประเมินการศึกษาที่เกี่ยวข้อง 30 ฉบับ และจุดสิ้นสุดหลายรายการจากการศึกษาที่นำเข้ามา 14 ฉบับ ได้เนื่องจากความไม่สอดคล้องกันและความโปร่งใสที่ไม่ดีของพารามิเตอร์หลายรายการ ยิ่งไปกว่านั้น แม้แต่ภายในการศึกษาที่รวมอยู่ ก็มักไม่สามารถใช้ข้อมูลด้วยเหตุผลเดียวกันได้ ความเสี่ยงของอคติแตกต่างกันอย่างมากสำหรับผลลัพธ์ที่แตกต่างกัน และความเชื่อมั่นของหลักฐานมีตั้งแต่ต่ำมากจนถึงต่ำ ความเสี่ยงที่พบบ่อยที่สุดของอคติที่นำไปสู่การลดระดับหลักฐาน ได้แก่ การปกปิด (performance bias) และการรายงานแบบเลือกประเด็น (อคติในการรายงาน)
แปลโดย ศ.นพ.ภิเศก ลุมพิกานนท์ ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น 6 กันยายน 2024