ใจความสำคัญ
• เรามั่นใจอย่างยิ่งว่าพลาสมาจากเลือดของผู้ที่หายจาก COVID-19 (convalescent plasma) ไม่มีประโยชน์ใด ๆ ในการรักษาผู้ที่ติดเชื้อ COVID-19 ระดับปานกลางถึงรุนแรง
• Convalescent plasma อาจมีประโยชน์เพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยสำหรับการรักษาผู้ที่มี COVID-19 ที่ไม่รุนแรง
• เราพบว่า มีการศึกษา 49 ฉบับที่กำลังดำเนินการ และ 33 การศึกษาที่เสร็จสิ้นแล้ว ซึ่งยังไม่ได้เผยแพร่ เราจะปรับปรุงการทบทวนของเราด้วยหลักฐานจากการศึกษาเหล่านี้โดยเร็วที่สุด หลักฐานใหม่อาจตอบคำถามที่เหลือของเรา โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่มีอาการ COVID-19 เล็กน้อยหรือไม่มีอาการ
Convalescent plasma คืออะไร
ร่างกายผลิตแอนติบอดีเพื่อต่อสู้กับการติดเชื้อ แอนติบอดีพบได้ในส่วนของเลือดที่เรียกว่า plasma พลาสมาจากผู้ที่หายจากไวรัส COVID-19 มีแอนติบอดีต่อ COVID-19 และสามารถใช้สร้าง convalescent plasma ซึ่งเป็นพลาสมาที่มีแอนติบอดีเหล่านี้
Convalescent plasma ประสบความสำเร็จในการรักษาไวรัสบางชนิด การรักษานี้ (ให้โดยการหยดหรือฉีด) โดยทั่วไปจะทนได้ดี แต่อาจทำให้เกิดผลที่ไม่พึงประสงค์ได้
เราต้องการค้นหาอะไร
เราต้องการทราบว่า convalescent plasma เป็นการรักษาที่มีประสิทธิผลสำหรับผู้ที่ได้รับการยืนยันว่าติดเชื้อ COVID-19 หรือไม่ เราดูที่:
• การเสียชีวิตจากสาเหตุใด ๆ หลังการรักษาด้วย convalescent plasma;
• อาการของผู้ป่วยแย่ลง โดยวัดจากจำนวนผู้ที่ต้องการความช่วยเหลือจากเครื่องช่วยหายใจ (เครื่องช่วยหายใจหากไม่สามารถหายใจได้ด้วยตัวเอง) หรือเสียชีวิต และอาการของผู้ป่วยดีขึ้น โดยวัดจากผู้เข้าร่วมที่ออกจากโรงพยาบาล
• คุณภาพชีวิต; และ
ผลที่ไม่พึงประสงค์
เราทำอะไร
เราค้นหาการศึกษาที่ศึกษา convalescent plasma เพื่อรักษาผู้ป่วย COVID-19 การศึกษาอาจเกิดขึ้นที่ใดก็ได้ในโลกและรวมถึงผู้คนทุกวัย เพศหรือเชื้อชาติใดๆ ที่ป่วยด้วยโรค COVID-19 เล็กน้อย ปานกลางหรือรุนแรง
หากเป็นไปได้ เรารวม (รวมกัน) ผลการศึกษาเพื่อวิเคราะห์ เราจัดอันดับความเชื่อมั่นในหลักฐาน โดยพิจารณาจากปัจจัยต่างๆ เช่น วิธีการศึกษาและขนาด
เราพบอะไร
เราพบการศึกษา 33 ฉบับ ที่มีผู้เข้าร่วม 24,861 คนที่ตรวจสอบ convalescent plasma ในบรรดาการศึกษาเหล่านี้ มีการศึกษา 29 ฉบับ ที่รวมผู้ที่ติดเชื้อ COVID-19 ในระดับปานกลางถึงรุนแรง และ การศึกษา 4 ฉบับ ศึกษาในผู้ที่ติดเชื้อ COVID-19 ที่ไม่รุนแรง การศึกษาส่วนใหญ่เกิดขึ้นในโรงพยาบาลในประเทศต่างๆ ทั่วโลก การค้นพบต่อไปนี้ใช้กับ convalescent plasma เทียบกับยาหลอก (การรักษาแบบเดียวกันแต่ไม่มีส่วนประกอบที่ออกฤทธิ์) หรือการดูแลตามมาตรฐาน
ผู้ที่ติดเชื้อ COVID-19 ในระดับปานกลางถึงรุนแรง
• Convalescent plasma ไม่ทำให้มีความแตกต่างใน การตายจากสาเหตุใด ก็ตามที่ 28 วันหลังการรักษา ประมาณ 225 ใน 1000 คนเสียชีวิต เทียบกับ 220 ใน 1000 คนที่ได้รับ convalescent plasma (การศึกษา 21 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 19,021 คน)
• Convalescent plasma แทบไม่แตกต่างใน การต้องใช้เครื่องช่วยหายใจหรือการตาย ประมาณ 287 คนใน 1000 คนต้องการใช้เครื่องช่วยหายใจหรือเสียชีวิต เทียบกับ 296 คนใน 1000 คนที่ได้รับ convalescent plasma (การศึกษา 6 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 14,477 คน) ไม่มีความแตกต่างในการที่ ผู้เข้าร่วมออกจากโรงพยาบาล ประมาณ 665 ใน 1000 คนออกจากโรงพยาบาล เทียบกับ 665 ใน 1000 คนที่ได้รับ convalescent plasma (การศึกษา 6 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 12,721 คน)
• Convalescent plasma อาจไม่มีความแตกต่างใน ผลที่ไม่พึงประสงค์ร้ายแรง ประมาณ 118 ใน 1000 คนอาจมีความเสี่ยงที่จะเกิดผลไม่พึงประสงค์ร้ายแรง เทียบกับ 133 ใน 1000 คนที่ได้รับ convalescent plasma (การศึกษา 6 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 4901 คน)
• Convalescent plasma อาจส่งผลให้ไม่มีความแตกต่างใน คุณภาพชีวิต (1 การศึกษา ผู้เข้าร่วม 483 คน)
ผู้ที่ติดเชื้อ COVID-19 ที่อาการไม่รุนแรง
• Convalescent plasma อาจให้ผลไม่แตกต่างกันใน
การเสียชีวิตจากสาเหตุใดๆ
จนถึง 28 วันหลังการรักษา ประมาณ 22 ใน 1000 คนที่ได้รับยาหลอกหรือการดูแลตามมาตรฐานเสียชีวิต เทียบกับ 9 ใน 1000 คนที่ได้รับ convalescent plasma (การศึกษา 2 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 536 คน)
• Convalescent plasma อาจไม่แตกต่างในเรื่อง การรับเข้าโรงพยาบาลหรือเสียชีวิตภายใน 28 วัน หลังการรักษา ประมาณ 112 ใน 1000 คนที่ได้รับยาหลอกหรือการดูแลตามมาตรฐานต้องเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลหรือเสียชีวิต เทียบกับ 117 ใน 1000 คนที่ได้รับ convalescent plasma (การศึกษา 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 376 คน)
• Convalescent plasma อาจไม่มีความแตกต่างของ ระยะเวลาจนกว่าอาการของ COVID-19 จะหายไป (การศึกษา 1 ฉบับ ผู้เข้าร่วม 376 คน)
• Convalescent plasma อาจให้ผลไม่ต่างกันใน ผลที่ไม่พึงประสงค์ร้ายแรง
ข้อจำกัด ของหลักฐานคืออะไร
• เราเชื่อมั่นเป็นอย่างยิ่งในหลักฐานการเสียชีวิตจากสาเหตุต่างๆ และอาการของผู้ป่วยที่แย่ลงและดีขึ้นในผู้ที่ติดเชื้อ COVID-19 ระดับปานกลางถึงรุนแรง เนื่องจากผลลัพธ์มีความสอดคล้องกันและมาจากการศึกษาคุณภาพสูงจำนวนมาก
• ความเชื่อมั่นของเราในหลักฐานอื่น ๆ สำหรับผู้ที่ติดเชื้อ COVID-19 ปานกลางและรุนแรงและเล็กน้อยยังคงมีจำกัด เนื่องจากเราไม่สามารถหาผลลัพธ์ที่สอดคล้องกันเพียงพอจากการศึกษาจำนวนมาก
• เรายังมีหลักฐานเพียงเล็กน้อยเกี่ยวกับคุณภาพชีวิตและสำหรับผู้ที่เป็นโรคเล็กน้อย และไม่มีเลยสำหรับผู้ที่ไม่มีอาการ COVID-19
หลักฐานนี้เป็นปัจจุบันแค่ไหน
นี่คือการทบทวนวรรณกรรมครั้งที่ 5 หลักฐานมีถึงวันที่ 03 มีนาคม 2022
สำหรับการเปรียบเทียบ convalescent plasma กับยาหลอกหรือการดูแลมาตรฐานเพียงอย่างเดียว ความเชื่อมั่นในระดับสูงของเราในหลักฐานที่ว่า convalescent plasma สำหรับบุคคลที่เป็นโรคระดับปานกลางถึงรุนแรงไม่ลดอัตราการเสียชีวิต และมีผลเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่อการดีขึ้นหรืออาการแย่ลง อาจมีผลเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยกับ SAEs สำหรับบุคคลที่เป็นโรคเล็กน้อย เรามีหลักฐานที่มีความเชื่อมั่นในระดับต่ำถึงต่ำสำหรับผลลัพธ์หลักส่วนใหญ่ และความเชื่อมั่นในระดับปานกลางสำหรับการเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลหรือการเสียชีวิต มีการศึกษา 49 ฉบับ ที่กำลังดำเนินอยู่ และการศึกษา 33 ฉบับ รายงานว่าเสร็จสมบูรณ์ในทะเบียนการทดลอง การเผยแพร่การศึกษาที่กำลังดำเนินอยู่อาจแก้ไขความไม่เชื่อมั่นบางประการเกี่ยวกับการรักษาด้วย convalescent plasma สำหรับผู้ที่เป็นโรคที่ไม่แสดงอาการหรือไม่รุนแรง
Convalescent plasma อาจลดอัตราการเสียชีวิตในผู้ป่วยโรคไวรัสทางเดินหายใจ และกำลังอยู่ในระหว่างการตรวจสอบว่าเป็นวิธีการรักษาที่เป็นไปได้สำหรับโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) จำเป็นต้องมีความเข้าใจอย่างถ่องแท้ในหลักฐานที่เป็นปัจจุบันเกี่ยวกับประโยชน์และความเสี่ยงของวิธีการที่ใช้ (intervention) นี้
เพื่อประเมินประสิทธิผลและความปลอดภัยของ convalescent plasma transfusion ในการรักษาผู้ป่วย COVID-19; และเพื่อรักษาความเป็นปัจจุบันของหลักฐานโดยใช้แนวทางการทบทวนอย่างเป็นระบบที่การอัปเดตข้อมูลใหม่อยู่เสมอ (living systematic review)
เพื่อค้นหาการศึกษาที่เสร็จสมบูรณ์และกำลังดำเนินการ เราค้นหาเอกสารระดับโลกเกี่ยวกับโรคโคโรนาไวรัสขององค์การอนามัยโลก (WHO), MEDLINE, Embase, Cochrane COVID-19 Study Register และEpistemonikos COVID-19 L*OVE Platform เราค้นหาการศึกษาใหม่ทุกเดือนจนถึง 03 มีนาคม 2022
เรารวมการทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม (RCTs) เพื่อประเมิน convalescent plasma สำหรับ COVID-19 โดยไม่คำนึงถึงความรุนแรงของโรค อายุ เพศ หรือเชื้อชาติ
เราไม่รวมการศึกษาที่รวมประชากรที่เป็นโรคไวรัสโคโรนาอื่นๆ (โรคทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง (SARS) หรือโรคทางเดินหายใจตะวันออกกลาง (MERS)) รวมถึงการศึกษาที่ประเมินอิมมูโนโกลบูลินมาตรฐาน
เราปฏิบัติตามระเบียบวิธีมาตรฐานของ Cochrane
เพื่อประเมินอคติในการศึกษาที่รวบรวม เราใช้ RoB 2 เราใช้วิธี GRADE เพื่อประเมินความเชื่อมั่นของหลักฐานสำหรับผลลัพธ์ต่อไปนี้: การเสียชีวิตจากทุกสาเหตุที่จนถึงวันที่ 28, สถานะทางคลินิกแย่ลงและดีขึ้น (สำหรับบุคคลที่เป็นโรคระดับปานกลางถึงรุนแรง), การรับเข้าโรงพยาบาลหรือการเสียชีวิต, อาการ COVID-19 ที่ดีขึ้น (สำหรับบุคคลที่เป็นโรคเล็กน้อย) คุณภาพชีวิต เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ระดับ 3 หรือ 4 และเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรง
ในการอัปเดตการทบทวนวรรณกรรมครั้งที่ 4 นี้ เราได้รวม RCTs 33 ฉบับ ที่มีผู้เข้าร่วม 24,861 คน โดย 11,432 คนได้รับ convalescent plasma ในจำนวนนี้มีการศึกษา 9 ฉบับเป็นการศึกษาแบบศูนย์เดียว และการศึกษา 24 ฉบับ เป็นการศึกษาแบบหลายศูนย์ การศึกษา 14 ฉบับ ดำเนินการในอเมริกา 8 ฉบับในยุโรป 3 ฉบับในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 2 ฉบับในแอฟริกา 2 ฉบับในแปซิฟิกตะวันตก และ 3 ฉบับในภูมิภาคเมดิเตอร์เรเนียนตะวันออก และ 1 ฉบับในหลายภูมิภาค เราพบการศึกษาอีก 49 ฉบับที่กำลังดำเนินอยู่ เพื่อประเมิน convalescent plasma และการศึกษา 33 ฉบับที่รายงานว่าเสร็จสมบูรณ์
บุคคลที่ได้รับการยืนยันการวินิจฉัยว่าเป็น COVID-19 และเป็นโรคระดับปานกลางถึงรุนแรง
RCTs 29 ฉบับ ตรวจสอบการใช้ convalescent plasma ในผู้เข้าร่วม 22,728 รายที่เป็นโรคระดับปานกลางถึงรุนแรง RCTs 23 ฉบับ ที่มีผู้เข้าร่วม 22,020 คนเปรียบเทียบ convalescent plasma กับยาหลอกหรือการดูแลมาตรฐานเพียงอย่างเดียว การศึกษา 5 ฉบับเปรียบเทียบกับพลาสมามาตรฐานและ การศึกษา 1 ฉบับเปรียบเทียบกับอิมมูโนโกลบูลินของมนุษย์ เราประเมินกลุ่มย่อยในการตรวจหาแอนติบอดี การเริ่มต้นแสดงอาการ กลุ่มรายได้ของประเทศ และโรคร่วมหลายโรคในรายงานฉบับเต็ม
Convalescent plasma เทียบกับยาหลอกหรือการดูแลมาตรฐานเพียงอย่างเดียว
Convalescent plasma ไม่ลดการเสียชีวิตจากทุกสาเหตุถึงวันที่ 28 (risk ratio (RR) 0.98, 95% ช่วงความเชื่อมั่น (CI) 0.92 ถึง 1.03; 220 ต่อ 1000; RCTs 21 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 19,021 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นสูง) มีผลเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่อความจำเป็นในการใช้เครื่องช่วยหายใจหรือการเสียชีวิต (RR 1.03, 95% CI 0.97 ถึง 1.11; 296 ต่อ 1000; RCTs 6 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 14,477 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นสูง) และไม่มีผลต่อการจำหน่ายออกจากโรงพยาบาล (RR 1.00, 95% CI 0.97 ถึง 1.02; 665 ต่อ 1000; RCTs 6 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 12,721 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นสูง) Convalescent plasma อาจมีผลต่อคุณภาพชีวิตเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลย (MD 1.00, 95% CI −2.14 ถึง 4.14; RCT 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 483 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) convalescent plasma อาจส่งผลเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่อความเสี่ยงของเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ระดับ 3 และ 4 (RR 1.17, 95% CI 0.96 ถึง 1.42; 212 ต่อ 1000; RCTs 6 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 2392 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) อาจมีผลเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่อความเสี่ยงของเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรง (RR 1.14, 95% CI 0.91 ถึง 1.44; 135 ต่อ 1000; RCTs 6 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 3901 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลาง)
Convalescent plasma เปรียบเทียบกับ standard plasma
เราไม่เชื่อมั่นว่า convalescent plasma ช่วยลดหรือเพิ่มการตายจากทุกสาเหตุถึงวันที่ 28 หรือไม่ (RR 0.73, 95% CI 0.45 ถึง 1.19; 129 ต่อ 1000; RCTs 4 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 484 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก) เราไม่เชื่อมั่นว่า convalescent plasma ลดหรือเพิ่มความจำเป็นในการใช้เครื่องช่วยหายใจหรือการเสียชีวิต (RR 5.59, 95% CI 0.29 ถึง 108.38; 311 ต่อ 1000; การศึกษา 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 34 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก) และจะลดหรือ เพิ่มความเสี่ยงของเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรงหรือไม่ (RR 0.80, 95% CI 0.55 ถึง 1.15; 236 ต่อ 1,000; RCTs 3 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 327 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก) เราไม่พบการศึกษาใด ๆ ที่รายงานผลลัพธ์หลักอื่น ๆ
Convalescent plasma เทียบกับ immunoglobulin ของมนุษย์
Convalescent plasma อาจมีผลเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่อการตายจากทุกสาเหตุถึงวันที่ 28 (RR 1.07, 95% CI 0.76 ถึง 1.50; 464 ต่อ 1000; การศึกษา 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 190 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) เราไม่พบการศึกษาใด ๆ ที่รายงานผลลัพธ์หลักอื่น ๆ
บุคคลที่ได้รับการยืนยันการวินิจฉัยว่าติดเชื้อ SARS-CoV-2 และโรคไม่รุนแรง
เราพบ RCTs 2 ฉบับ ที่รายงานผู้เข้าร่วม 536 คน โดยเปรียบเทียบ convalescent plasma กับยาหลอกหรือการดูแลมาตรฐานเพียงอย่างเดียว และ RCTs 2 ฉบับ ที่รายงานผู้เข้าร่วม 1597 คนที่เป็นโรคไม่รุนแรง เปรียบเทียบ convalescent plasma กับพลาสมามาตรฐาน
Convalescent plasma เทียบกับยาหลอกหรือการดูแลมาตรฐานเพียงอย่างเดียว
เราไม่เชื่อมั่นว่า convalescent plasma ลดอัตราการตายจากทุกสาเหตุถึงวันที่ 28 หรือไม่ (odds ratio (OR) 0.36, 95% CI 0.09 ถึง 1.46; 8 ต่อ 1000; RCTs 2 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 536 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก) อาจมีผลเพียงเล็กน้อยหรือไม่มีเลยในการเข้าโรงพยาบาลหรือเสียชีวิตภายใน 28 วัน (RR 1.05, 95% CI 0.60 ถึง 1.84; 117 ต่อ 1000; RCT 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 376 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ), ต่อเวลาถึงการหายของอาการ COVID-19 (hazard ratio (HR) 1.05, 95% CI 0.85 ถึง 1.30; 483 ต่อ 1000; RCT 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 376 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) ต่อความเสี่ยงของเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ระดับ 3 และ 4 (RR 1.29, 95% CI 0.75 ถึง 2.19; 144 ต่อ 1000; RCT 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 376 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) และความเสี่ยงของเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์ร้ายแรง (RR 1.14, 95% CI 0.66 ถึง 1.94; 133 ต่อ 1000; RCT 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 376 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) เราไม่พบการศึกษาใด ๆ ที่รายงานผลลัพธ์หลักอื่น ๆ
Convalescent plasma เปรียบเทียบกับ standard plasma
เราไม่เชื่อมั่นว่า convalescent plasma ช่วยลดการตายจากทุกสาเหตุถึงวันที่ 28 หรือไม่ (OR 0.30, 95% CI 0.05 ถึง 1.75; 2 ต่อ 1000; RCTs 2 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 1597 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำมาก) อาจช่วยลดการเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลหรือการเสียชีวิตภายใน 28 วัน (RR 0.49, 95% CI 0.31 ถึง 0.75; 36 ต่อ 1000; RCTs 2 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 1595 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นปานกลาง) convalescent plasma อาจมีผลเล็กน้อยหรือไม่มีเลยต่อการหายของอาการตอนเริ่มต้นในวันที่ 28 (RR 1.12, 95% CI 0.98 ถึง 1.27; RCT 1 ฉบับ, ผู้เข้าร่วม 416 คน; หลักฐานความเชื่อมั่นต่ำ) เราไม่พบการศึกษาใด ๆ ที่รายงานผลลัพธ์หลักอื่น ๆ
นี่คือการทบทวยวรรณกรรมอย่างเป็นระบบที่มีการอัปเดตข้อมูลใหม่อยู่เสมอ เราค้นหาหลักฐานใหม่ทุกเดือนและปรับปรุงการตรวจสอบเมื่อเราพบหลักฐานใหม่ที่เกี่ยวข้อง
แปลโดย ศ.นพ.ภิเศก ลุมพิกานนท์ ภาควิชาสูติศาสตร์และนรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น 28 พฤษภาคม 2023