اسکیزوفرنی (schizophrenia) یک بیماری روانی شدید است که بر تفکر و ادراک تاثیر میگذارد. این بیماری اغلب در اوایل بزرگسالی ایجاد میشود و میتواند تاثیری مادامالعمر نه تنها بر بهزیستی (well-being) روانی فرد مبتلا، بلکه بر عملکرد اجتماعی و عمومی وی نیز داشته باشد. در سرتاسر جهان سالانه حدود 15 نفر از هر 100,000 نفر مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده میشوند. درمان اصلی اسکیزوفرنی، داروهای آنتیسایکوتیک است.
آنتیسایکوتیکها معمولا به صورت قرص و از راه خوراکی تجویز میشوند. با این حال، افراد مبتلا به بیماری روانی اغلب در پذیرش دارو (تطابق) با مشکل مواجه هستند. بیماری آنها بر تفکرشان تاثیر میگذارد، این امر میتواند درک آنها را از بیماری تضعیف کند و اغلب نیازی به درمان احساس نمیکنند. مصرف آنتیسایکوتیکها نیز میتواند عوارض جانبی ناخوشایندی ایجاد کند. مصرف منظم داروهای خوراکی توسط خود فرد ضروری است، در غیر این صورت میزان اثربخشی آنها کاهش مییابد و خطر عود بیماری بالا میرود.
یکی از راه حلهای مقابله با انطباق ضعیف، استفاده از داروی دپو است که در آن دارو تزریق شده و به آرامی طی یک دوره چند هفتهای در بدن رها میشود. برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، امید بود که بتوانند با تزریقهای منظمی که توسط پرستاران روانپزشکی جامعه انجام میشود، مراقبت را در جامعه حفظ کنند. اشتیاق اولیه و نتایج مطلوب کارآزماییهای بالینی باعث استفاده گسترده از دپوها به عنوان وسیلهای برای درمان طولانیمدت شد. فلوپنتیکسول دکانوات یکی از پُرمصرفترین دپو آنتیسایکوتیکها در انگلستان است.
این مرور به اثربخشی دپو فلوپنتیکسول دکانوات در مقایسه با عدم درمان فعال (دارونما (placebo))، آنتیسایکوتیکهای خوراکی و دیگر ترکیبات دپو برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و دیگر بیماریهای روانی شدید میپردازد. یک جستوجوی الکترونیکی برای یافتن کارآزماییهای مرتبط در سال 2013 انجام شد. تعداد پانزده کارآزمایی با 626 شرکتکننده در این مرور گنجانده شدند. کیفیت تمام شواهد حاصل از این کارآزماییها توسط نویسندگان در سطوح پائین یا بسیار پائین رتبهبندی شد. در حال حاضر، از دادههای گزارششده، شواهدی برای انتخاب میان دپو فلوپنتیکسول دکانوات و دیگر آنتیسایکوتیکهای دپو یا خوراکی وجود ندارد. شواهدی وجود داشت مبنی بر اینکه ارائه دوز استاندارد به جای دپو فلوپنتیکسول با دوز بالا قابل درک است زیرا هیچ تفاوتی در میزان عود وجود ندارد. بهطور کلی، این مرور فقدان اطلاعات مبتنی بر شواهد موجود را برای پاسخ دادن به سوال مرور و نیاز به انجام کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی شده را در ابعاد بزرگ، با طراحی و گزارشدهی خوب برای پرداختن به تاثیرات پزشکی، اجتماعی، شخصی و اقتصادی فلوپنتیکسول دکانوات برجسته میکند.
این خلاصه به زبان ساده توسط مصرفکنندهای به نام بن گری (Ben Gray)، کاربر خدمات و کارشناس کاربر خدمات نوشته شده است: بازنگری بیماریهای روانی (Rethink Mental Illness).
در وضعیت کنونی شواهد، چیزی برای انتخاب میان فلوپنتیکسول دکانوات و دیگر دپو آنتیسایکوتیکها وجود ندارد. از دادههای گزارششده در کارآزماییهای بالینی، ارائه دوز استاندارد به جای دپو فلوپنتیکسول با دوز بالا قابل درک است زیرا هیچ تفاوتی در میزان عود وجود ندارد. با این حال، دادههای گزارششده از کیفیت پائین یا بسیار پائینی برخوردار بوده و این مرور نیاز به انجام کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی شده را در ابعاد بزرگ، با طراحی و گزارشدهی خوب برای پرداختن به تاثیرات فلوپنتیکسول دکانوات برجسته میکند.
تزریقهای دپو طولانیاثر از داروهایی مانند فلوپنتیکسول دکانوات (flupenthixol decanoate) بهطور گستردهای به عنوان وسیلهای برای درمان نگهدارنده طولانیمدت در اسکیزوفرنی (schizophrenia) استفاده میشود.
ارزیابی تاثیرات فلوپنتیکسول دکانوات در مقایسه با دارونما (placebo)، آنتیسایکوتیکهای خوراکی و دیگر ترکیبات دپو نورولپتیک برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و دیگر بیماریهای روانی شدید، از نظر پیامدهای بالینی، اجتماعی و اقتصادی.
کارآزماییهای مرتبط را از طریق جستوجو در پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه اسکیزوفرنی در کاکرین در مارچ 2009 شناسایی کردیم و سپس برای این نسخه بهروز شده، جستوجویی در اپریل 2013 انجام شد. پایگاه ثبت بر اساس جستوجوهای منظم در CINAHL؛ EMBASE؛ MEDLINE و PsycINFO است. منابع تمام مطالعات شناساییشده برای یافتن کارآزماییهای بیشتر جستوجو شدند. برای دریافت اطلاعات بیشتر، با شرکتهای دارویی مرتبط، آژانسهای تایید دارو و نویسندگان کارآزماییها تماس گرفتیم.
همه کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده که روی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی یا دیگر اختلالات روانپریشی مشابه متمرکز بودند و فلوپنتیکسول دکانوات را با دارونما یا دیگر داروهای آنتیسایکوتیک مقایسه کردند. همه پیامدهای بالینی مرتبط مورد بررسی قرار گرفتند.
نویسندگان مرور بهطور مستقل از هم مطالعات را انتخاب کرده، کیفیت کارآزمایی را بررسی کرده، و دادهها را استخراج کردند. برای دادههای دو حالتی (dichotomous data)، خطر نسبی (RR) را با استفاده از یک مدل اثر ثابت (fixed-effect model) و با 95% فواصل اطمینان (CI) تخمین زدیم. آنالیز بر اساس قصد درمان (intention-to-treat; ITT) انجام شد. دادههای پیوسته (continuous data) طبیعی را در قالب تفاوت میانگین (MD) و 95% CIها و با استفاده از یک مدل اثر ثابت جمعبندی کردیم. دادههای مقیاس را فقط برای آن دسته از ابزارهایی ارائه کردیم که به سطوح از پیش تعیینشده کیفیت دست یافتند. از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) برای تهیه جداول «خلاصهای از یافتهها» استفاده کرده و خطر سوگیری (bias) را برای مطالعات واردشده ارزیابی کردیم.
این مرور شامل 15 کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده با 626 شرکتکننده است. هیچیک از کارآزماییها فلوپنتیکسول دکانوات را با دارونما مقایسه نکرد.
یک مطالعه کوچک، فلوپنتیکسول دکانوات را با یک آنتیسایکوتیک خوراکی (پنفلوریدول (penfluridol)) مقایسه کرد. فقط دو پیامد با این مطالعه گزارش شد، و هیچ تفاوت بارزی را میان این دو ترکیب از نظر خروج زودهنگام از مطالعه (n = 60؛ 1 RCT؛ RR: 3.00؛ CI از 0.33 تا 27.23؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین ) و نیاز به داروی آنتیکولینرژیک (1 RCT؛ n = 60؛ RR: 1.19؛ CI از 0.77 تا 1.83؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین ) نشان نداد.
در مجموع، تعداد ده مطالعه فلوپنتیکسول دکانوات را با دیگر ترکیبات دپو مقایسه کردند، اگرچه همه مطالعات تمامی پیامدهای مورد نظر را گزارش نکردند. تفاوت قابل توجهی میان دپوها به لحاظ پیامدهایی مانند عود در میانمدت وجود نداشت (n = 221؛ 5 RCT؛ RR: 1.30؛ CI از 0.87 تا 1.93؛ شواهد با کیفیت پائین )، و بهبودی بالینی در کوتاهمدت مشاهده نشد (n = 36؛ 1 RCT؛ RR: 0.67؛ CI از 0.36 تا 1.23؛ شواهد با کیفیت پائین ). تفاوتی در تعداد شرکتکنندگانی که مطالعه را زودتر از موعد در کوتاهمدت/میانمدت ترک کردند (n = 161؛ 4 RCT؛ RR: 1.23؛ CI از 0.76 تا 1.99؛ شواهد با کیفیت پائین )، همچنین در تعداد افرادی که به داروهای آنتیکولینرژیک در کوتاهمدت/میانمدت نیاز داشتند (n = 102؛ 3 RCT؛ RR: 1.38؛ CI از 0.75 تا 2.25؛ شواهد با کیفیت پائین ) وجود نداشت.
در مجموع سه مطالعه دوزهای بالای (100 تا 200 میلیگرم) فلوپنتیکسول دکانوات را با دوزهای استاندارد آن (~40 میلیگرم) در هر تزریق مقایسه کردند. دو کارآزمایی نشان دادند که میزان عود در میانمدت (n = 18؛ 1 RCT؛ RR: 1.00؛ CI از 0.27 تا 3.69؛ شواهد با کیفیت پائین ) میان گروهها مشابه است. با این حال، نتایج وضعیت ذهنی در افرادی که دوز بالا را دریافت کردند، در میانمدت در مقیاس رتبهبندی روانپزشکی مختصر (Brief Psychiatric Rating Scale; BPRS) کمی مطلوبتر بود (n = 18؛ 1 RCT؛ MD: -10.44؛ CI از 18.70- تا 2.18-؛ شواهد با کیفیت پائین ). همچنین تفاوت قابل توجهی در استفاده از داروهای آنتیکولینرژیک برای مقابله با عوارض جانبی در کوتاهمدت به دست نیامد (2 RCT؛ n = 47؛ RR: 1.12؛ CI از 0.83 تا 1.52؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین ). یک کارآزمایی که دوز بسیار پائین فلوپنتیکسول دکانوات (~6 میلیگرم) را با دوز پائین (~9 میلیگرم) در هر تزریق مقایسه کرد، هیچ تفاوتی را در نرخ عود گزارش نکرد (n = 59؛ 1 RCT؛ RR: 0.34؛ CI از 0.10 تا 1.15؛ شواهد با کیفیت پائین ).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.