افسردگی یک بیماری روانی شدید است که با خلق‌وخوی پائین پایدار و از دست دادن تمام علایق و لذت مشخص می‌شود، که معمولا با طیفی از نشانه‌ها مانند تغییر اشتها، اختلال خواب و تمرکز ضعیف همراه است. گزینه‌های درمانی غالب برای افسردگی، داروها و درمان‌های روان‌شناختی هستند، اما داروهای ضدافسردگی رایج‌ترین درمان را برای افسردگی متوسط تا شدید تشکیل می‌دهند. فلوکستین (fluoxetine)، یکی از اولین داروهای نسل جدید ضدافسردگی، یک درمان دارویی بسیار محبوب برای افسردگی است. با این حال، یافته‌های مطالعاتی که فلوکستین را با دیگر داروهای ضدافسردگی مقایسه می‌کنند، بحث‌برانگیز هستند. در این مرور سیستماتیک، اثربخشی و تحمل‌پذیری فلوکستین با دیگر داروهای ضدافسردگی برای درمان حاد افسردگی مقایسه شد.
در ماه می 2012، همه مطالعات مفید (کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده یا RCT) را به‌طور گسترده‌ای جست‌وجو کردیم که فلوکستین را با هر داروی ضدافسردگی دیگر در درمان افراد مبتلا به افسردگی مقایسه کردند. صد و هفتاد و یک RCT با 24,868 نفر در آنالیزها وارد شدند. با ترکیب نتایج حاصل از تمام کارآزمایی‌ها، فلوکستین به اندازه داروهای ضدافسردگی نسل قدیمی (سه‌حلقه‌ای) موثر بود، اما بهتر از آنها تحمل شد. در مقایسه با دیگر داروهای ضدافسردگی نسل جدید، تفاوت‌های مهمی در اثربخشی و تحمل‌پذیری میان فلوکستین و برخی از داروهای ضدافسردگی مشاهده شد، برای مثال، فلوکستین نسبت به سرترالین و میرتازاپین تاثیر کمتری داشت اما بهتر از ریبوکستین تحمل شد. این تفاوت‌ها ممکن است تاثیر بالینی در عملکرد بالینی روزمره داشته باشند. با این حال، هنگام تفسیر این تفاوت‌ها، مهم است که به خاطر داشته باشیم مدت زمان مطالعات کوتاه بوده (هشت هفته یا کمتر) و میانگین حجم نمونه هر کارآزمایی کوچک بود (حدود 100 نفر). علاوه بر این، بیشتر مطالعات واردشده توسط شرکت‌های دارویی حمایت شدند که به‌طور بالقوه می‌توانست به تخمین بیش از حد تاثیر درمان منجر شود. در نتیجه، نتیجه‌گیری روشن و معنادار از نظر بالینی دشوار است. اطلاعات قابل اعتماد بیشتری در مورد پروفایل بی‌خطری مرتبط با داروهای ضدافسردگی مورد نیاز است.
مطالعه حاضر تفاوت‌هایی را از نظر اثربخشی و تحمل‌پذیری میان فلوکستین و ADهای خاص تشخیص داد، اما معنای بالینی این تفاوت‌ها مشخص نیست. علاوه بر این، ارزیابی کیفیت مطالعه با ابزار خطر سوگیری نشان داد که اکثر مطالعات واردشده در گزارش جزئیات پیرامون فرایندهای روش‌شناسی (methodology) شکست خوردند. در نتیجه، هیچ کاربرد قطعی را نمی‌توان از نتایج مطالعات به دست آورد. نمایه اثربخشی بهتر سرترالین و ونلافاکسین (و احتمالا دیگر ADها) نسبت به فلوکستین ممکن است از نظر بالینی معنی‌دار باشد، همانطور که قبلا توسط دیگر مرورهای سیستماتیک مطرح شدند. تصمیمات درمانی علاوه بر تکیه بر داده‌های اثربخشی، باید بر اساس ملاحظات سمیّت دارو، قابلیت پذیرش دارو توسط بیمار و هزینه باشند.
افسردگی در مراقبت‌های اولیه رایج است و با عوارض شخصی، اجتماعی و اقتصادی مشخصی همراه است، بنابراین تقاضاهای قابل توجهی را برای ارایه‌دهندگان خدمات ایجاد می‌کند. داروی ضدافسردگی فلوکستین (fluoxetine) در بسیاری از کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) در مقایسه با دیگر داروهای ضدافسردگی متداول و غیرمتعارف مورد مطالعه قرار گرفته است. با این حال، این مطالعات یافته‌های متناقضی را ارایه کرده‌اند. مرورهای سیستماتیک دیگر، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (selective serotonin reuptake inhibitor; SSRIs) را به عنوان گروهی در نظر گرفته‌اند که قابلیت کاربرد یافته‌ها را برای فلوکستین به تنهایی محدود می‌کند. بنابراین، این مرور قصد دارد اطلاعات خاص و بالینی مفیدی را در مورد تاثیرات مصرف فلوکستین برای درمان افسردگی در مقایسه با داروهای سه‌حلقه‌ای (tricyclics; TCAs)، SSRIs، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نورآدرنالین (serotonin-noradrenaline reuptake inhibitors; SNRIs)، مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (monoamine oxidase inhibitors; MAOIs) و عوامل جدیدتر، و دیگر عوامل دارویی متداول و غیرمتعارف، ارایه دهد.
ارزیابی تاثیرات فلوکستین در مقایسه با دیگر داروهای ضدافسردگی برای درمان افسردگی در افراد بزرگسال مبتلا به اختلال افسردگی اساسی تک‌قطبی.
پایگاه ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده گروه مرور افسردگی، اضطراب و اختلال روانی در سازمان همکاری کاکرین (Cochrane Collaboration) (CCDANCTR) را تا 11 می 2012 جست‌وجو کردیم. این پایگاه ثبت شامل RCTهای مرتبط از پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین (CENTRAL) (همه سال‌ها)، MEDLINE (1950 تا به امروز)، EMBASE (1974 تا به امروز) و PsycINFO (1967 تا به امروز)، است. هیچ نوع محدودیتی در زبان نگارش مقاله اعمال نشد. فهرست منابع مقالات مرتبط و مرورهای سیستماتیک پیشین به صورت دستی جست‌وجو شدند. برای دستیابی به داده‌های تکمیلی، با شرکت‌های داروسازی تولیدکننده فلوکستین و کارشناسان در این زمینه تماس گرفته شد.
همه RCTهایی وارد شدند که فلوکستین را با هر AD دیگر (از جمله عوامل غیرمتداول مانند هایپریکوم (hypericum)) برای بیماران مبتلا به اختلال افسردگی اساسی تک‌قطبی (صرف‌نظر از معیارهای تشخیصی مورد استفاده) مقایسه کردند. برای کارآزمایی‌هایی که طراحی متقاطع (cross-over) داشتند، فقط نتایج اولین دوره تصادفی‌سازی شده در نظر گرفته شد.
داده‌ها به‌طور مستقل توسط دو نویسنده مرور با استفاده از فرم استاندارد استخراج شدند. پاسخ‌دهندگان به درمان بر اساس قصد درمان (intention-to-treat; ITT) محاسبه شدند: موارد خروج از مطالعه همیشه در این آنالیز گنجانده شدند. هنگامی که داده‌های مربوط به خروج بیماران از مطالعه وارد شده و در ارزیابی اثربخشی گنجانده شدند، طبق مطالعات اولیه آنالیز شدند؛ هنگامی که موارد خروج از مطالعه از هرگونه ارزیابی در مطالعات اولیه حذف شدند، به عنوان شکست درمان در نظر گرفته شدند. نمرات حاصل از پیامدهای پیوسته (continuous outcome) با گنجاندن بیماران در ارزیابی نهایی یا با آخرین مشاهده انجام شده آنالیز شدند. داده‌های تحمل‌پذیری درمان با محاسبه نسبتی از بیماران آنالیز شدند که به هر دلیلی و به دلیل عوارض جانبی یا ناکارآمدی درمان نتوانستند مطالعه را تکمیل کنند. برای داده‌های دو حالتی (dichotomous)، نسبت شانس (ORs) با 95% فاصله اطمینان (CI) با استفاده از مدل اثرات تصادفی (random-effects model) محاسبه شد. داده‌های پیوسته (continuous data) با استفاده از تفاوت‌های میانگین استانداردشده (SMD) با 95% CI آنالیز شدند.
در مجموع 171 مطالعه در این آنالیز گنجانده شدند (24,868 شرکت‌کننده). مطالعات واردشده بین سال‌های 1984 و 2012 انجام شدند. مطالعات از نظر طراحی، مداخله و معیارهای پیامد، ویژگی‌های همگونی داشتند. ارزیابی کیفیت مطالعه با ابزار خطر سوگیری (bias) نشان داد که اکثریت آنها در ارایه گزارش از جزئیات روش‌شناسی (methodology)، مانند روش تولید تصادفی توالی (random sequence generation)، پنهانسازی تخصیص (allocation concealment) و کورسازی (blinding)، موفق نبودند. علاوه بر این، اکثر مطالعات واردشده توسط شرکت‌های دارویی حمایت مالی شدند، بنابراین پتانسیل تخمین بیش از حد تاثیر درمان به دلیل سوگیری حمایت مالی (sponsorship bias) باید در تفسیر نتایج در نظر گرفته شود. زمانی که فلوکستین به عنوان یک گروه هم در یک پیامد دو حالتی (کاهش حداقل 50% در مقیاس افسردگی همیلتون (Hamilton Depression Scale)) (OR: 0.97؛ 95% CI؛ 0.77 تا 1.22، 24 RCT؛ 2124 شرکت‌کننده) و هم در پیامد پیوسته (میانگین نمرات در پایان کارآزمایی یا تغییر امتیاز در معیارهای افسردگی) در نظر گرفته شد، به اندازه TCAها موثر بود (SMD: 0.03؛ 95% CI؛ 0.07- تا 0.14، 50 RCT؛ 3393 شرکت‌کننده). فلوکستین به عنوان یک پیامد دو حالتی، کمتر از دوتیپین (dothiepin) یا دوسولپین (dosulepin) (OR: 2.13؛ 95% CI؛ 1.08 تا 4.20؛ تعداد افراد مورد نیاز برای درمان (numbers needed to treat; NNT) = 6؛ 95% CI؛ 3 تا 50؛ 2 RCT؛ 144 شرکت‌کننده)، سرترالین (sertraline) (OR: 1.37؛ 95% CI؛ 1.08 تا 1.74؛ 4 RCT؛ 600 شرکت‌کننده)، میرتازاپین (mirtazapine) (OR: 1.46؛ 95% CI؛ 1.04 تا 2.04؛ NNT = 12؛ 95% CI؛ 6 تا 134؛ 4 RCTs؛ 600 شرکت‌کننده) و ونلافاکسین (venlafaxine) (OR: 1.29؛ 95% CI؛ 1.10 تا 1.51؛ NNT = 11؛ 95% CI؛ 8 تا 16؛ 12 RCT؛ 3387 شرکت‌کننده) موثر بود. فلوکستین به عنوان یک پیامد پیوسته، از ABT-200 (SMD: -1.85؛ 95% CI؛ 2.25- تا 1.45-؛ 1 RCT؛ 141 شرکت‌کننده) و میلناسیپران (milnacipran) (SMD: -0.36؛ 95% CI؛ 0.63- تا 0.08-، 2 RCT؛ 213 شرکت‌کننده) موثرتر بود؛ برعکس، نسبت به ونلافاکسین اثربخشی کمتری داشت (SMD: 0.10؛ 95% CI؛ 0 تا 0.19؛ 13 RCT؛ 3097 شرکت‌کننده). فلوکستین بهتر از TCAهایی که به عنوان یک گروه در نظر گرفته شدند، تحمل شد (کل موارد خروج از مطالعه؛ OR: 0.79؛ 95% CI؛ 0.65 تا 0.96؛ NNT = 20؛ 95% CI؛ 13 تا 48؛ 49 RCT؛ 4194 شرکت‌کننده) و در مقایسه با ADهای مجزا بهتر تحمل شد، به ویژه آمی‌تریپتیلین (amitriptyline) (کل موارد خروج از مطالعه؛ OR: 0.62؛ 95% CI؛ 0.46 تا 0.85؛ NNT = 13؛ 95% CI؛ 8 تا 39؛ 18 RCT؛ 1089 شرکت‌کننده)، و میان ADهای جدیدتر، ABT-200 (کل موارد خروج از مطالعه؛ OR: 0.18؛ 95% CI؛ 0.08 تا 0.39؛ NNT = 3؛ 95% CI؛ 2 تا 5؛ 1 RCT؛ 144 شرکت‌کننده)، پرامیپکسول (pramipexole) (کل موارد خروج از مطالعه؛ OR: 0.12؛ 95% CI؛ 0.03 تا 0.42؛ NNT = 3؛ 95% CI؛ 2 تا 5؛ 1 RCT؛ 105 شرکت‌کننده)، و ریبوکستین (reboxetine) (کل موارد خروج از مطالعه؛ OR: 0.60؛ 95% CI؛ 0.44 تا 0.82؛ NNT = 9؛ 95% CI؛ 6 تا 24؛ 4 RCT؛ 764 شرکت‌کننده).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.