موضوع چیست؟
قرارگرفتن مادر و نوزاد کنار هم (هم‌اتاقی) یا جدایی آنها پس از تولد روش‌های مرسومی هستند که در بسیاری از فرهنگ‌ها دیده می‌شود. در اوایل قرن 20 که بیمارستان‌ها در کشورهای صنعتی مرکز زایمان شدند، روش مراقبت جداگانه به کار گرفته شد. نوزادان جدا از مادر در اتاقی دیگر در بیمارستان مراقبت شده و فقط برای شیردهی پیش مادر آورده می‌شدند. از روش هم‌اتاقی مادر-نوزاد کمتر استفاده شد. نزدیکی مادر-نوزاد در دوره پس از زایمان ممکن است مستقیما اثر متقابل (interaction) مادر-نوزاد را تحت تاثیر قرار داده و روی طول دوره شیردهی اثرگذار باشد.
چرا این موضوع اهمیت دارد؟
جدا کردن نوزادان از مادران‌شان پس از تولد ممکن است دفعات شیردهی را کاهش داده و از این‌رو، میزان شیری را که مادر تولید می‌کند نیز کم کند. درحالی که بودن نوزاد کنار مادر طی بستری در بیمارستان باعث مکیدن بیشتر سینه مادر و ایجاد نزدیکی و پیوند مادر و نوزاد می‌شود. مراقبت جداگانه ممکن است باعث استراحت بیشتر مادر و کاهش استرس، در نتیجه بهبود تولید شیر شود. در حال حاضر، از زمان ظهور ابتکار Hospital Initiative WHO/UNICEF Baby Friendly در سال 1991، بسیاری از بیمارستان‌ها مادر و کودک را در یک اتاق قرار می‌دهند. هدف این مرور سیستماتیک، گردآوری کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای بود که بررسی کردند هم‌اتاقی مادر-نوزاد یا مراقبت جداگانه پس از تولد، طول دوره شیردهی انحصاری را، وقتی که مادر به منزل برمی‌گردد، بیشتر می‌کند یا خیر.
ما چه شواهدی را یافتیم؟
آخرین جست‌وجو در 30 می 2016 انجام شد. هیچ مطالعه جدیدی به دست نیامد. فقط یک مطالعه در این مرور وارد شد.
یک کارآزمایی (با 176 زن) آنالیز شد و از آن داده‌هایی در مورد نرخ شیردهی انحصاری در زمان ترخیص از بیمارستان به دست آمد. شواهدی با کیفیت پائین وجود دارد که نگه‌داشتن مادر و نوزاد در یک اتاق پس از تولد تا زمان ترخیص از بیمارستان، نرخ شیردهی انحصاری را در روز چهارم پس از تولد افزایش می‌دهد. هیچ تفاوتی بین گروه‌ها در نسبتی از نوزادان تغذیه شده با شیر مادر در شش ماهگی وجود نداشت.
این شواهد به چه معناست؟
شواهد کمی را برای حمایت یا رد روش هم‌اتاقی مادر-نوزاد پس از تولد پیدا کردیم. به انجام یک کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده نیاز است که همه پیامدهای مهم را شامل طول دوره شیردهی گزارش کند.
شواهد کمی را برای حمایت یا رد هم‌اتاقی مادر-نوزاد یا جدایی مادر-نوزاد پیدا کردیم. به انجام RCTهای بیشتری نیاز است که به خوبی طراحی‌شده باشند و به بررسی هم‌اتاقی کامل مادر-نوزاد در مقابل هم‌اتاقی ناکامل آنها یا مراقبت جداگانه پرداخته و شامل همه پیامدهای مهم باشند.
نزدیکی و اثر متقابل (interaction) مادر-نوزاد پس از تولد و اوایل دوره پس از زایمان اهمیت زیادی برای تولید شیر و موفقیت در شیردهی مادر دارد. هم‌اتاقی مادر-نوزاد و مراقبت جداگانه از نوزاد، هر دو روش‌های مرسوم هستند. هم‌اتاقی مادر-نوزاد به معنی نگه‌داشتن مادر و نوزاد در یک اتاق پس از تولد حین بستری در بیمارستان است، درحالی که مراقبت جداگانه به معنی نگه‌داشتن کودک در اتاق نوزاد است و کودک را در زمان شیردهی پیش مادر می‌برند یا مادر خودش پیش کودک می‌رود.
بررسی اثر هم‌اتاقی مادر-نوزاد در مقابل جدا نگاه داشتن آنها از یکدیگر بر طول دوره شیردهی (طول دوره کلی و انحصاری شیردهی).
برای این مطالعه مروری، پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه بارداری و زایمان در کاکرین (30 می 2016) و فهرست منابع مطالعات بازیابی‌شده را جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی یا نیمه-تصادفی سازی و کنترل شده که به بررسی تاثیر هم‌اتاقی مادر-نوزاد در مقابل مراقبت جداگانه پس از تولد در بیمارستان یا در منزل بر طول دوره شیردهی، نسبتی از مادران شیرده در شش ماهگی و عوارض جانبی مادر و نوزاد پرداختند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را برای ورود و کیفیت کارآزمایی بررسی کردند. اطلاعات توسط دو نویسنده استخراج شدند. دقت اطلاعات بررسی شد. کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) بررسی کردیم.
یک کارآزمایی (شامل 176 زن) را در این مرور وارد کردیم. کارآزمایی مذکور دارای چهار گروه با طراحی فاکتوریل (factorial design) بود. در طراحی فاکتوریل دو عامل، یعنی محل نوزاد در رابطه با مادر و نوع لباس کودک، در نظر گرفته شد. سه گروه را به عنوان گروه مداخله (هم‌اتاقی مادر-نوزاد) ترکیب کرده و گروه چهارم به عنوان کنترل (مراقبت جداگانه) عمل کرد و نتایج را به صورت یک مقایسه زوجی (pair-wise) تکی آنالیز کردیم.
پیامدهای اولیه
پیامد اولیه، طول دوره شیردهی، توسط نویسندگان در قالب میانه (median) مقادیر گزارش شد، زیرا مشخص شد که توزیع دارای چولگی (skewed) بود. آنها میانه کلی طول دوره شیردهی را چهار ماه گزارش کردند، بدون اینکه تفاوتی بین گروه‌ها مشاهده شود. طول دوره تغذیه انحصاری با شیر مادر و نسبتی از شیرخواران که در شش ماهگی به‌طور انحصاری با شیر مادر تغذیه شدند، در کارآزمایی گزارش نشد. هیچ تفاوتی میان دو گروه از نظر نسبتی از شیرخواران که در شش ماهگی شیر مادر را دریافت کردند (خطر نسبی (RR): 0.84؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.51 تا 1.39، یک کارآزمایی، 137 زن؛ شواهد با کیفیت پائین) مشاهده نشد.
پیامدهای ثانویه
میانگین فراوانی شیردهی در روز در روز چهارم پس از زایمان برای گروه هم‌اتاقی مادر-نوزاد معادل 8.3 (انحراف استاندارد (SD): 2.2) گزارش شد، که اندکی بیشتر از گروه مراقبت جداگانه، یعنی هفت بار در روز، بود. با این حال، مقایسه بین-گروهی این پیامد مناسب نبود زیرا هر نوزاد حاضر در گروه مراقبت جداگانه با یک برنامه ثابت هفت بار در روز (SD = 0) با شیر مادر تغذیه می‌شد که منجر به مقایسه قابل‌تخمینی نشد. نرخ تغذیه انحصاری با شیر مادر در روز چهارم پس از زایمان پیش از ترخیص از بیمارستان در گروه هم‌اتاقی مادر-نوزاد به میزان قابل‌توجهی بالاتر بود: 86% (99 از 115)، در مقایسه با گروه مراقبت جداگانه: 45% (17 از 38) (RR 1.92؛ 95% CI؛ 1.34 تا 2.76؛ یک کارآزمایی، 153 زن؛ شواهد با کیفیت پائین). هیچ یک از پیامدهای ثانویه از پیش تعیین شده دیگر گزارش نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.